Bao cao ptvdr_2006_vietnamese.pdf

Báo cáo Phát tri
n Vit Nam 2006

Kinh doanh

Báo cáo chung ca các nhà tài tr

ti Hi ngh Nhóm t v n các nhà tài tr Vit Nam

Hà Ni, 6-7/12/2005

NG TIN TNG
NG

N V TI N =

NG

T giá 1US$ = 15.880

NM TÀI CHÍNH CA CHÍNH PH VIT NAM

T ngày 1 tháng Giêng n ngày 31 tháng 12

CÁC T VIT TT

ADB Ngân hàng Phát tri
n Châu Á

AFTA Khu vc T do Thng mi ASEAN

ASEAN Hip hi Các nc

ông Nam Á

BGD&

T B Giáo dc và

ào to

BGTVT B Giao thông Vn ti

BHXH Bo hi
m Xã hi

BHYT Bo hi
m Y t

BKH

T B K hoch và

u t

BL

TBXH B Lao ng, Thng binh và Xã hi

BNCTT Ban Nghiên cu ca Th tng Chính ph

BNN&PTNT B Nông nghip và Phát tri
n Nông thôn

BNV B Ni v

BTC B Tài chính

BTNMT B Tài nguyên và Môi trng

BXD B Xây dng

BYT B Y t

CGE Mô hình cân bng t ng quát tính toán c

CPRGS Chin lc Xoá ói Gim nghèo và T!ng tr"ng Toàn din

CPIA

ánh giá Môi trng th
ch và Chính sách Qu#c gia

CTCP Công ty c phn

CTQLTS Công ty Qun lý tài sn

DAF Qu$ H% tr Phát tri
n

DATC Công ty Mua bán N và Tài Sn

DFID B Phát tri
n Qu#c t Vng qu#c Anh

DNNN Doanh nghip Nhà nc

DNVVN Doanh nghip va và nh&

THKD

i'u tra H kinh doanh

TMSDC

i'u tra Mc s#ng dân c

TMSHG

i'u tra mc s#ng h gia ình

TMT

T

i'u tra Môi trng u t

EVN T ng công ty

in lc Vit Nam

FDI

u t trc tip nc ngoài

GCNQSD

Gi y chng nhn Quy'n s( dng

t

GDP T ng Sn ph)m Qu#c Ni

IFC Công ty Tài chính Qu#c t

ILO T chc Lao ng Qu#c t

IMF Qu$ Ti'n t Qu#c t

LMHHCNTM Liên minh các Hip hi Công nghip và Thng mi

LMHTXVN Liên minh các hp tác xã Vit Nam

LTQD Lâm trng qu#c doanh

MPDF B phn Phát tri
n kinh t t nhân Mê-kông

NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã hi

NH

TPTVN Ngân hàng

u t-Phát tri
n Vit Nam

NHNNVN Ngân hàng Nhà nc Vit Nam

NHTG Ngân hàng Th gii

NHTMNN Ngân hàng Thng mi Nhà nc

NTQD Nông trng qu#c doanh

ODA Vin tr Phát tri
n Chính thc

OTC th trng chng khoán không chính thc

PCI Ch s# Cnh tranh c p tnh

PER-IFA Báo cáo t ng hp ánh giá Chi tiêu công, Mua s*m và Trách nhim tài

chính

Qu$ CSSKNN Qu$ Ch!m sóc sc kh&e cho ngi nghèo

Qu$

TPT

P Qu$

u t phát tri
n a phng

Qu$ HTPT Qu$ H% tr phát tri
n

SCIC T ng công ty

u t và Kinh doanh V#n Nhà nc

SIDA C quan Phát tri
n Qu#c t Thu+

i
n

S" KH

T S" K hoch và

u t

S" TNMT S" Tài nguyên và Môi trng

TCT T ng công ty

TCTK T ng Cc Th#ng kê

TNXHDN Trách nhim xã hi ca doanh nghip

TTKN Trung tâm Khuyn nông Qu#c gia

TTTTDNQG Trung tâm Thông tin Doanh nghip Qu#c gia

UBCKNN y ban Chng khoán Nhà nc

UNCTAD Di,n àn Thng mi và Phát tri
n Liên hp qu#c

UNDP Chng trình Phát tri
n Liên hp qu#c

UNICEF Qu$ Nhi -ng Liên hp qu#c

VBF Di,n àn Doanh nghip Vit Nam

VAT Thu Giá tr Gia t!ng

VCCI Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam

Vietcombank Ngân hàng Ngoi thng Vit Nam

VKHL

XH Vin Khoa h.c Lao ng và Xã hi

VKHXH Vin Khoa h.c Xã hi Vit Nam

VPCP V!n phòng Chính ph

VQLKTT/ Vin Qun lý Kinh t Trung ng

WTO T chc Thng mi Th Gii

L I C

M N

Báo cáo này c Ngân hàng Phát tri
n Châu Á (ADB), B Phát tri
n Qu#c t Vng

qu#c Anh (DFID), Ngân hàng Hp tác Qu#c t Nht Bn (JBIC), Chng trình Phát tri
n Kinh t

T nhân Mê-kông (MPDF) ca Công ty Tài chính Qu#c t, Chng trình Phát tri
n Liên Hp

qu#c (UNDP), C quan Phát tri
n Qu#c t Hoa K0 (USAID) và Ngân hàng Th gii (NHTG)

cùng son tho. Mt s# nhà tài tr ã tin hành các phân tích chính cung c p các t liu u vào

r t b ích cho vic son tho báo cáo, trong ó D án Nâng cao Hi
u qu Th trng cho Ngi

nghèo ca ADB, Sáng kin nâng cao nng lc c nh tranh c

a Vi
t Nam ca USAID và ánh giá

Môi trng u t ca Ngân hàng Th gii là nh1ng ni dung n i bt. Các nhà tài tr tham gia

son tho báo cáo này c2ng ã óng góp nh1ng t liu then ch#t thông qua các nghiên cu phân

tích c th
, trong ó có ánh giá thng k0 Sáng kin chung Vi
t Nam – Nh t Bn ca JBIC, các

báo cáo Tho lu n v Khu vc Kinh t T nhân ca MPDF, nghiên cu v' tác ng ca vic gia

nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) ca Oxfam Anh, r t nhi'u nghiên cu ca các c

quan thuc Liên Hip Qu#c nh T chc Lao ng Qu#c t (ILO), công tác xây dng s# liu ti

T ng cc Th#ng kê do Ngân hàng Th gii và các nhà tài tr khác tham gia h% tr.

Các nhà tài tr tham gia vào vic xây dng báo cáo chung này còn cung c p thông tin và

hng d3n cho toàn b quá trình lp báo cáo thông qua Ban Ch o g-m có Kanokpan Lao￾Araya (ADB), Alan Johnson (DFID), Yuho Hayakawa, (JBIC), Nguy,n Phng Qu0nh Trang

(MPDF), Jonathan Pincus (UNDP) và Dennis Zvinakis (USAID).

Báo cáo nhn c s tham gia óng góp ý kin vi t cách cá nhân ca các nhà nghiên

cu và chuyên gia thc ti,n ca Vit Nam c thc hin thông qua Ban ánh giá g-m có Tin s4

inh V!n Ân (Vin qun lý Kinh t Trung ng, VQLKTT/), Ông Nguy,n Mnh Cng (B

Lao ng, Thng binh và Xã hi, BL

TBXH), Ông

%

c

ôi (B Tài nguyên và Môi

trng, BTNMT), Lut s Trn H1u Hu0nh (Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam,

VCCI), Bà Phm Chi Lan (Ban Nghiên cu ca Th tng, PMRC), Tin s4

5ng Kim Sn (B

Nông nghip và Phát tri
n Nông thôn, BNN&PTNT), Tin s4 Nguy,n Th*ng (Vin Khoa h.c Xã

hi Vit Nam, VKHXH) và Phm

ình Thuý (T ng cc Th#ng kê, TCTK).

Mt s# cá nhân và nhóm nghiên cu ã thc hin ho5c ph#i hp thc hin các nghiên cu

phân tích cung c p t liu u vào cho báo cáo này: Loren Brandt (

i h.c Toronto) v'  t ai;

Amanda S. Carlier (NHTG) v' ánh giá môi trng u t, Paulette Castel (chuyên gia t v n) v'

an sinh xã hi;

5ng Nh Vân (VKHXH) v' tác ng xã hi ca vic gia nhp WTO; Emilio

Fukase (NHTG) v' th trng v#n; Kamran Khan (NHTG) v' tài chính c p tnh; Nguy,n V!n

Ti'n (VKHXH), Phm

ình Thúy (TCTK) và Rob Swinkels (NHTG) v' ánh giá môi trng

u t " nông thôn, Phm Th Thu Hng (VCCI) v' doanh nhân n1; Martin Ravallion (NHTG) và

Dominique van de Walle (NHTG) v' tác ng ca vic phát tri
n th trng  t ai; Thomas A.

Rose (NHTG) v' ánh giá khu vc tài chính; William Smith (ADB) v' th trng  t ai; Trn

Tin Cng (VQLKTT/) v' nghiên cu hu c phn hóa; Wim Vijverberg (

i h.c T ng hp

Texas " Dallas) v' doanh nghip gia ình; và Michael Walters (NHTG) v' c s" h tng.

Nhóm son tho báo cáo do Martin Rama ph trách và bao g-m các thành viên là

Noritaka Akamatsu,

inh Tu n Vit,

% Quý Toàn,

oàn H-ng Quang, Daniel Riley Musson,

Nguy,n Th D2ng, Nguy,n V!n Minh, Phm Minh

c, Phm Th Mng Hoa, James Seward,

Vivek Suri, Rob Swinkles, Trn Thanh Sn, và Carolyn Turk ca Ngân hàng Th gii. Nhóm

son tho báo cáo c2ng s( dng r t nhi'u tài liu nghiên cu ca các chuyên gia trong nc và

qu#c t. Các kt qu và kin ngh ca các nghiên cu này c phn nh trong toàn b bn báo

cáo. Do phm vi báo cáo có hn nên khó có th
ghi nhn s óng góp ca tng cá nhân, song

Mc Tài liu tham kho ca báo cáo có lit kê nh1ng nghiên cu ca các chuyên gia này.

Nhóm son tho báo cáo còn nhn c s h% tr ca Hoàng Thanh Hng (Trng

i

h.c Kinh t Qu#c dân) v' x( lý s# liu i'u tra mc s#ng h gia ình, Nguy,n Thu Phng

(VKHXH) v' x( lý s# liu i'u tra ánh giá môi trng u t, Phm Ánh Tuyt (VKHXH) v'

x( lý s# liu i'u tra doanh nghip, Lê Kim Sa (VKHXH) v' phân tích so sánh các nghiên cu v'

tác ng ca WTO, và Ngô Th An (

i h.c Nông nghip Hà Ni) v' bn -. V2 Th Nha

(Trung tâm Thông tin Phát tri
n Vit Nam) chu trách nhim lp danh mc tài liu nghiên cu và

tham kho. Các nhân viên ca NHTG h% tr thc hin báo cáo g-m: Trn Th Ng.c Dung v'

biên tp, Hoàng Thanh Hà v' xu t bn, Nguy,n Thu Hng và Hedwig E. Abbey v' hành chính.

Vic son tho báo cáo c thc hin di s ch o chung ca Homi Kharas và Klaus

Rohland (Ngân hàng Th gii). Steve Price-Thomas (Oxfam GB) và Mary Hallward-Driemeier

(Ngân hàng Th gii) .c phn bin. Báo cáo c2ng c Qu$ Ti'n T Qu#c t (IMF) óng góp ý

kin. Nhóm son tho xin chân thành cm n ý kin nhn xét và góp ý ca nhi'u -ng nghip

khác.

MC LC

Li cm n

Tóm t
t Tng quan………………………………………………………………………i

I. MT NN KINH T MI NI ……………………………………………….1

1. Các loi hình doanh nghip………………………………………………………3

2. Kinh doanh và phát tri
n ………………………………………………………..19

3. Hiu qu và n!ng lc cnh tranh………………………………………………..31

4. Môi trng u t……………………………………………………………….45

II. CÁC TH TR

NG VÀ U VÀO CHÍNH………………………………...59

5. Ngân hàng và tài chính………………………………………………………….61

6. Th trng  t ai……………………………………………………………….74

7. Th trng lao ng……………………………………………………………..87

8. Các dch v h tng…………………………………………………………….102

III. CHÍNH SÁCH  I VI DOANH NGHIP………………………………..113

9. Hi nhp toàn cu……………………………………………………………...115

10. Ci cách trong nc……………………………………………………………128

11. Yu t# a phng……………………………………………………………..144

12. Tác ng xã hi………………………………………………………………...155

Tài liu tham kho……………………………………………………………………...167

Ph lc th#ng kê

Khung

Khung 1.1: Có bao nhiêu h kinh doanh?...............................................................................4

Khung 2.1: Nh1ng kin tng trong khu vc nhà nc: T ng công ty

in lc Vit Nam..26

Khung 2.2: Nh1ng kin tng trong Khu vc T nhân : Doanh nghip n1………………...30

Khung 3.1: Kt n#i ngi nông dân vi th trng th gii………………………………...38

Khung 3.2: H.c tp các doanh nghip FDI………………………………………………….40

Khung 4.1: Mt th trng không có các quy'n s" h1u tài sn: ……………........................49

B t ng sn " thành ph# H- Chí Minh

Khung 5.1: Ai c tip cn vi tín dng?............................................................................63

Khung 5.2: S" giao dch chng khoán và Th trng OTC………………………………...73

Khung 6.1: Quan h  t ai " các bn ngi Thái

en…………………………………….83

Khung 7.1: Lao ng nhp c trong ngành dt may………………………………………..93

Khung 7.2: Các doanh nghip

ài Loan " Trung Qu#c và Vit Nam………………………96

Khung 7.3: Trách nhim xã hi ca doanh nghip " Vit Nam……………………………..97

Khung 8.1: Qu$

u t Phát tri
n a phng…………………………………………….106

Khung 8.2: Nhc i
m chung ca các nghiên cu kh thi ca Vit Nam………………..110

Khung 9.1: Nh1ng nc thành viên và nh1ng nc ang mong mu#n gia nhp WTO…...116

Khung 9.2: Ci cách Hi quan: Thng mi, Qun lý nhà nc hay c hai?.......................122

Khung 9.3: S h% tr ca Chính ph và sc s#ng ca doanh nghip …………………….125

Khung 9.4: Liu Khách hàng có ri b& các ngân hàng trong nc?....................................126

Khung 10.1: Các hip hi kinh doanh " Vit Nam………………………………………..129

Khung 10.2: L trình ci cách h th#ng ngân hàng ………………………………………132

Khung 10.3: Thúc )y cnh tranh trong ngành hàng không?..............................................134

Khung 10.4: Bo hi
m xã hi: Cn có nh1ng bin pháp khuyn khích úng …………….138

Khung 11.1: Ch s# cnh tranh c p tnh (PCI)……………………………………………..151

Khung 12.1: Liu Thng mi có làm hi n môi trng?.................................................158

Bng

Bng 1.1: Không lãi nhi'u, nhng có óng thu…………………………………………….12

Bng 4.1: Nh1ng hn ch ràng buc " Vit Nam và các nc khác………………………..47

Bng 4.2: Tham nh2ng " khu vc

ông Á…………………………………………………52

Bng 4.3: C quan Chính ph nào tham nh2ng nhi'u nh t?..................................................54

Bng 5.1: Quy mô tng #i ca các nh ch tài chính …………………………………..65

Bng 5.2: Th trng chng khoán nh&……………………………………………………..71

Bng 6.1: Tin  C p gi y chng nhn quy'n s( dng  t nông nghip…………………..75

Bng 7.1: C c u Lc lng Lao ng……………………………………………………...88

Bng 8.1: B*t kp vi láng gi'ng…………………………………………………………...103

Bng 8.2:

u t vào h tng c s", t tr.ng trên GDP……………………………………104

Bng 8.3: Ngu-n v#n l y t âu?.........................................................................................105

Bng 9.1: Rào cn thng mi và mc  bo h có hiu lc…………………………….118

Bng 9.2: Các ch s# chính v' các công ty thng mi……………………………………123

Bng 11.1: S tng phn ln, t B*c n Nam…………………………………………..145

Bng 12.1: Tác ng Kinh t và Xã hi trong mt s# ngành………………………………161

Bng 12.2: Mng li an sinh cho lao ng d tha t các DNNN……………………….164

Hình

Hình 1.1: Mt qu#c gia giàu óc kinh doanh ………………………………………………….5

Hình1.2:

!ng ký doanh nghip ang trên chi'u hng gia t!ng……………………………7

Hình 1.3: … nhng phân b# không 'u trên phm vi c nc…………………………….....9

Hình 1.4: T tr.ng Kinh t Qu#c doanh Gim dn trong N'n kinh t……………………….11

Hình 1.5: FDI l y li à phát tri
n ………………………………………………………….14

Hình 1.6: … nhng ch tp trung vào mt s# vùng………………………………………….15

Hình 1.7: Vic làm tính theo quy mô doanh nghip………………………………………...16

Hình 1.8: T!ng tr"ng, suy gim và rút lui: Xu hng ngm……………………………….18

Hình 2.1: Khu vc Kinh t T nhân nh mt C% máy To vic làm………………………..20

Hình 2.2: “Chi phí” to ra mt vic làm…………………………………………………….21

Hình 2.3:

u t phân theo hình thái s" h1u………………………………………………..22

Hình 2.4: T!ng n!ng su t " c p  t ng hp………………………………………………..24

Hình 2.5: T!ng n!ng su t " c p  doanh nghip…………………………………………..25

Hình 2.6: Hot ng kinh doanh và gim nghèo……………………………………………27

Hình 3.1: Mt ni kinh doanh không t#t …? ……………………………………………….32

Hình 3.2: …hay là mt trong nh1ng i
m ích h p d3n nh t?...............................................33

Hình 3.3: Gi#ng Trung Qu#c hn, ít gi#ng ASEAN hn…………………………………...35

Hình 3.4: Các ch s# hot ng chính sau c phn hoá……………………………………..41

Hình 3.5: Ai giành c quy'n lc khi c phn hoá?............................................................42

Hình 3.6:

i
m mnh và i
m yu ca Vit Nam…………………………………………..43

Hình 3.7: Xp hng ca Vit Nam xét theo góc  qu#c t…………………………………44

Hình 4.1: Các c quan Chính ph: Thúc )y hay Cn tr"?...................................................51

Hình 4.2: Chi tiêu cho các khon thanh toán không chính thc và “quà biu”…………….53

Hình 4.3: Các tr" ngi theo hình thc s" h1u doanh nghip………………………………..56

Hình 4.4: Nh1ng tr" ngi " khu vc nông thôn……………………………………………..57

Hình 5.1: Nhanh chóng phát tri
n th trng tài chính theo chi'u sâu……………………...62

Hình 5.2: N x u tính trên t ng tín dng …………………………………………………...68

Hình 5.3: N Nhà nc, theo thi gian……………………………………………………...70

Hình 6.1: Tình hình !ng ký s( dng  t ai " các tnh…………………………………….76

Hình 6.2: Giá tài sn #i vi  t ô th và  t nông nghip…………………………………78

Hình 6.3: Giá thuê Nhà " cao c p và V!n phòng……………………………………………79

Hình 7.1: Vic làm tp trung " âu? Ti'n lng c thanh toán là bao nhiêu?..................89

Hình 7.2: Các yu t# quyt nh thu nhp ca ngi lao ng……………………………..91

Hình 7.3: S# lng các cuc ình công, theo hình thc s" h1u doanh nghip……………..94

Hình 7.4:

5c i
m chính ca ngi th t nghip…………………………………………..98

Hình 7.5: Vic làm c chính thc hóa dn dn…………………………………………100

Hình 8.1: /u tiên h tng c s": Quan i
m ca doanh nghip…………………………..104

Hình 10.1: Doanh thu thu và s phát tri
n ca doanh nghip va và nh&………………..140

Hình 10.2: Tham nh2ng theo c quan: T#t, X u và R t X u……………………………...142

Hình 11.1: Các tr" ngi ràng buc gi1a các vùng…………………………………………150

Hình 11.2: Qun tr " c p tnh và vic !ng ký doanh nghip……………………………..152

Hình 12.1: Thay  i Sn lng theo Ngành do Hi nhp Toàn cu……………………….160

Hình 12.2: Thay  i v' Li nhun trên v#n u t và Ti'n lng………………………...162

Hình 12.3: Tác ng ci cách so vi các cú s#c t bên ngoài …………………………….163

Hình 12.4: Tr c p ngân sách cho các tnh và Gim nghèo……………………………….165

TÓM TT TNG QUAN

Phát tri
n kinh doanh là mt trong nh1ng ng lc chính góp phn gim nghèo nhanh

chóng " Vit Nam. Cùng vi vic phân chia li  t nông nghip và mc  bao ph cao ca các

dch v xã hi, phát tri
n kinh doanh ã cho phép mt b phn ln dân c tham gia vào nh1ng

l4nh vc hot ng có n!ng su t cao hn và ci thin mc s#ng ca mình. Quá trình ci cách b*t

u gn hai thp k6 trc ây ã gii phóng mt n!ng lc kinh doanh to ln. Các h gia ình "

nông thôn b*t u a sn ph)m nông nghip ca mình ra th trng, và tin hành các hot ng

kinh doanh nh&.

ã thu hút c mt s# lng ln các nhà u t nc ngoài. Các doanh nghip

nhà nc (DNNN) ã b*t u quá trình tái c c u dài hn c tin hành theo tng bc, m"

ng cho s phát tri
n ca n'n kinh t nhi'u thành phn. Các doanh nghip t nhân ã c

!ng ký chính thc và m" rng phát tri
n. Quá trình này ã t!ng t#c mnh m7 k
t n!m 2000 và

hin nay kh#i doanh nghip t nhân ã chim n 33% giá tr ngành công nghip ch to. Cùng

vi hàng nghìn công ty có v#n u t nc ngoài và hàng triu doanh nghip h gia ình, các

doanh nghip t nhân ã mang li vic làm cho 21% lc lng lao ng ca Vit Nam. To vic

làm vi qui mô ln ã cho phép h p th t 1,4 n 1,5 triu lao ng mi bc vào th trng lao

ng hàng n!m, to ra c hi ri kh&i vic làm nông nghip cho ngi dân " nông thôn, 5c bit

là cho n1 thanh niên. Trong mi n!m qua, ti'n lng danh ngh4a t!ng bình quân hàng n!m "

mc khong 10%, và ti'n lng thc t t!ng khong 7% mt n!m. Nh1ng c hi to ln c to

ra thông qua quá trình này ã giúp cho nh1ng li ích do t!ng tr"ng mang li c chia s8 rng

rãi trong xã h.i. M5c dù GDP thc t trên u ngi ã t!ng 5,9% mt n!m k
t 1993, song h

s# Gini (o lng b t bình 9ng) ch t!ng chút ít, lên mc 0,37% vào n!m 2004. Trong cùng thi

gian này, t l nghèo ói ã gim t 57% xu#ng di 20%.

Tuy nhiên nh1ng kt qu r t n tng này không th
che l p mt thc t là các doanh

nghip hin nay v3n còn g5p phi nhi'u hn ch áng k
. Thiu v#n, khó kh!n trong vic tip cn

 t và nh1ng thiu ht kéo dài v' các dch v c s" h tng (m5c dù ã có nh1ng n% lc u t to

ln) là nh1ng tr" ngi ln nh t c các nhà doanh nghip ch ra. Trong mt th trng lao ng

ang bùng n , nh1ng khó kh!n trong vic gi1 c nh1ng nhân viên gi&i và tìm c lao ng có

nh1ng k$ n!ng cn thit c2ng c các doanh nghip nhìn nhn nh nh1ng tr" ngi #i vi vic

phát tri
n kinh doanh. Do nh1ng hn ch này mà khu vc kinh t t nhân trong nc v3n ch yu

là các doanh nghip nh&. Gi1a hai cc là r t nhi'u các h kinh doanh và vài ngàn DNNN ln và

công ty nc ngoài, ch có mt s# ít doanh nghip va và nh& (DNVVN) và mt vài doanh

nghip t nhân trong nc vn lên c nh1ng v trí d3n u.

duy trì phát tri
n kinh doanh "

Vit Nam cn phi hoàn t t chng trình ci cách c c u. Phát tri
n y  th trng  t ai, tái

c c u khu vc tài chính, qun lý tài sn nhà nc hiu qu và minh bch hn, huy ng ngu-n

lc 
phát tri
n h tng c s" là nh1ng u tiên then ch#t trong l4nh vc này. Tip tc hi nhp

vi n'n kinh t th gii, 5c bit là qua vic gia nhp WTO s7 m bo cho nh1ng thay  i này

không b o ngc, và to ra sân chi bình 9ng gi1a các doanh nghip trong và ngoài nc.

Nhng v3n còn cn có mt chng trình ci cách b sung, hng vào vic to sân chi bình 9ng

gi1a doanh nghip t nhân trong nc và DNNN và huy ng v#n (t khu vc Nhà nc và t

nhân) mt cách hiu qu. Hi nhp qu#c t và ci cách trong nc là nh1ng yu t# cn thit 

gi1 c t#c  t!ng tr"ng kinh t nhanh -ng thi tránh s gia t!ng ca nh1ng khon n ngoài

ngân sách ca Chính ph.

Ngày nay khi Vit Nam ã hoàn toàn vt ra kh&i tình trng nghèo ói n5ng n' mà mi

ch mt thp niên trc  t nc còn phi #i m5t, vic phát tri
n kinh doanh c2ng là chìa khóa

ii


xây dng mt xã hi ph-n vinh vi s tham gia h"ng li ca m.i ngi dân. Các mc tiêu

cho tng lai v3n thng c nh*c ti bng t#c  t!ng T ng sn ph)m Qu#c ni (GDP), gi lên

mt quá trình tích l2y c h.c. Nhng hin nay Vit Nam ã có th
có mt tham v.ng cao hn: ó

là tr" thành mt nc có thu nhp " mc trung bình.

i'u này òi h&i phi vt lên trên khuôn

kh ca ci cách c c u và to n'n móng cho mt n'n kinh t th trng hin i.

a yu t#

cnh tranh và nh1ng quy nh phù hp vào các dch v h tng, hin i hóa công tác qun lý

thu, ci cách h th#ng lut pháp và t pháp, gim t nn tham nh2ng, ci thin qun tr công "

c p a phng, t t c 'u là nh1ng ni dung ca th h ci cách th hai cn c thc hin 

Vit Nam có th
chuy
n sang c giai on tip theo ca phát tri
n. Nh1ng ci cách này s7 thúc

)y kinh doanh phát tri
n và nâng cao mc s#ng cho ngi dân.

-ng thi, chúng c2ng cn i ôi

vi nh1ng ci cách nhm giúp cho quá trình t!ng tr"ng có s tham gia và h"ng li ca m.i

ngi dân. Mng li an sinh xã hi và nh mc phân b ngân sách có hiu qu s7 giúp cho các

h gia ình và các vùng ng u vi nh1ng cú s#c b t li, và giúp gim bt gia t!ng khác bit

gi1a các vùng phát sinh khi n'n kinh t thay  i c c u và Vit Nam tr" thành mt thành viên

trên sân chi toàn cu. V' lâu dài, hin i hóa các l4nh vc xã hi s7 là cn thit 
m bo hi

nhp xã hi.

Kt qu vng ch
c

Ch trong cha y hai thp k6, k
t khi b*t u ci cách kinh t, Vit Nam ã to c

mt khu vc doanh nghip r t a dng. Vi mt n'n v!n hóa coi tr.ng u óc kinh doanh, hin

nay gn nh mt n(a s# h gia ình " Vit Nam có hot ng kinh doanh nh& di hình thc này

hay hình thc khác. Do áp dng chin lc phát tri
n vi vai trò ch o ca nhà nc k
t sau

ngày th#ng nh t  t nc nên Chính ph hin nay v3n còn s" h1u hàng ngàn DNNN, trong ó có

nh1ng doanh nghip r t ln. Vit Nam c2ng là mt trong nh1ng nc nhn u t trc tip nc

ngoài (FDI) ln nh t trên th gii xét theo giá tr tng #i, trong ó có nh1ng n!m giá tr ca các

d án c phê duyt lên ti gn mt phn mi GDP. Trong n!m n!m va qua ã có hin tng

bùng n vic !ng ký các doanh nghip t nhân, g-m c vic hp thc các doanh nghip ã t-n

ti và c s hình thành các doanh nghip mi. Tính a dng n i bt này ca khu vc doanh

nghip ã c công nhn là mt trong nh1ng 5c i
m chính, thm chí có th
nói là mt i
m

mnh, ca quá trình chuy
n  i n'n kinh t Vit Nam. Nhng c2ng chính s a dng ca khu vc

doanh nghip li là mt thách thc #i vi vic phân tích kinh t và hoch nh chính sách. Các

loi hình doanh nghip khác nhau có óng góp khác nhau vào t!ng tr"ng kinh t và gim nghèo.

các chính sách ca Chính ph c hiu qu, cn phi hi
u rõ các b phn c u thành chính

ca khu vc doanh nghip ca Vit Nam, và xem các b phn này liên kt vi nhau nh th nào.

Khi phân tích và kt hp các ngu-n s# liu khác nhau, có th
nhn th y có mt “khong gi1a còn

b& tr#ng” trong bc tranh phân b# doanh nghip theo quy mô. Tuy nhiên, khong tr#ng này c2ng

ang dn dn c l p y, khi ngày càng có nhi'u các doanh nghip có qui mô nh& tin hành

!ng ký chính thc.

Mt câu h&i v3n còn gây nhi'u tranh cãi là kt qu hot ng ca các doanh nghip ca

Vit Nam t#t hn hay kém hn so vi doanh nghip " các nc khác, 5c bit là trong khu vc

ông Á. Các ánh giá n!ng lc cnh tranh da trên 5c i
m ca khung pháp lý i'u tit hot

ng ca doanh nghip ã xp Vit Nam vào n(a cu#i ca bng xp hng th gii hay khá nh t

c2ng ch " gn khong gi1a. M5t khác, ánh giá trc tip ca các công ty nc ngoài di dng

i'u tra ý kin hay lu-ng u t thc t li xp Vit Nam vào nhóm phn t u tiên, ho5c thm

chí cao hn. Có th
ánh giá mt cách th u áo hn bng vic phân tích phng thc mà các

doanh nghip hot ng và tham gia vào n'n kinh t toàn cu, trc tip hay gián tip. Nh1ng phân

tích này cho th y xu hng hi nhp ca Vit Nam vi n'n thng mi th gii gi#ng vi cung

iii

cách ca Trung Qu#c hn là nh1ng qu#c gia khác trong Hip hi các nc

ông Nam Á

(ASEAN). Tuy nhiên phân tích c2ng cho th y các công ty trong nc v3n hi nhp cha  vào

chu%i giá tr toàn cu. N!ng su t các nhân t# t ng hp t!ng r t nhanh trong toàn khu vc doanh

nghip; song t!ng nhanh hn ti các công ty nc ngoài so vi các công ty Nhà nc và t nhân

trong nc. Các công ty nc ngoài ã to c hiu ng lan t&a v' n!ng su t sang các công ty

trong nc, 5c bit là các công ty t nhân, song ch yu là thông qua s luân chuy
n lao ng và

b*t chc thun túy ch không phi là thông qua các giao dch gi1a các doanh nghip. Vic c

phn hóa các DNNN, m5c dù có nh1ng i
m hn ch, v3n góp phn nâng cao n!ng su t vì to ra

c các m#i quan h khách quan hn gi1a doanh nghip vi các c quan chính quy'n.

cho kh#i doanh nghip ca Vit Nam tip tc m" rng, cn phi d: b& mt s# hn ch

quan tr.ng mà hin nay các doanh nghip ang g5p phi.

i'u tra môi trng u t (

TMT

T)

mi c thc hin vi m3u i'u tra i din c cho các doanh nghip t nhân trong nc,

DNNN và các doanh nghip có v#n u t nc ngoài ã thu c nhi'u kt qu trong vic nhn

din nh1ng hn ch này. ; nhi'u qu#c gia ang phát tri
n khác, nguy c b m t v#n do m t n

nh chính tr, ti phm ho5c các chính sách không d báo trc c, là m#i quan ngi hàng

u.

i'u này không úng trong trng hp Vit Nam, ni các tr" ngi c bn #i vi s phát

tri
n doanh nghip ít n5ng n' hn, nh ó cho phép các doanh nhân tp trung nhi'u hn vào vic

x( lý các tr" ngi trên thc t.

#i vi trên mt phn ba s# doanh nghip tr li i'u tra, tip cn

vi tín dng c coi là tr" ngi chính hay tr" ngi nghiêm tr.ng #i vi vic phát tri
n kinh

doanh. Ngoài các công ty nc ngoài dng nh không g5p khó kh!n v' tín dng, các doanh

nghip khác 'u coi v n ' này khó kh!n nh nhau. Tip cn vi  t ai là là hn ch ln th hai.

i'u này c các công ty nc ngoài coi là 5c bit nghiêm tr.ng, song hn ch này không nh

h"ng nhi'u n các DNNN và i'u này không có gì áng ngc nhiên. Lc lng lao ng thiu

k$ n!ng và có trình  h.c v n tng #i th p là hn ch c xp hng th ba, còn h tng giao

thông vn ti yu kém ng th t. Trong c b#n trng hp (ngoi tr k$ n!ng) thì mc 

nghiêm tr.ng ca v n ' " Vit Nam cao hn h9n so vi các nc còn li trong khu vc

ông Á

hay nh1ng nc khác trên th gii.

M5t khác, mt s# v n ' c nh n mnh trong các ánh giá xp hng n!ng lc cnh

tranh nh h th#ng pháp lý, các th tc hành chính quan liêu và tình trng tham nh2ng li không

b các doanh nghip tham gia cuc i'u tra coi là nghiêm tr.ng. T l ý kin ánh giá nh1ng v n

' này là ln hay nghiêm tr.ng #i vi vic phát tri
n kinh doanh " Vit Nam th p hn h9n so

vi các nc khác "

ông Á hay các khu vc khác trên th gii. Kh n!ng thc hin các giao

dch gi1a doanh nghip vi doanh nghip da trên ch1 tín, hay s( dng các c ch thc thi thô s

nhng áng tin cy có th
gii thích cho vic vì sao h th#ng pháp lý li không c coi là có tm

quan tr.ng cao. Các th tc c tinh gin áng k
t n!m 2000 theo Lut Doanh nghip và c

cng c# thông qua mt s# c ch nh c ch mt c(a c2ng có th
gii thích vì sao t quan liêu

gi y t không b coi là nghiêm tr.ng. Vic coi tham nh2ng không phi là v n ' quan tr.ng là

i'u b t ng hn c. Kt qu này ã c tip tc ki
m chng bng các ngu-n thông tin khác

nhau. Chúng 'u cho mt bc tranh th#ng nh t, trong ó tham nh2ng trc tip nh h"ng n các

doanh nghip là r t ph bin, song ch " " mc  nh&. Tham nh2ng xy ra ph bin hn " các c

quan nh cnh sát giao thông, hi quan, c quan thu hay a chính, và nó c th
hin thông

qua nhi'u khon h#i l nh&, lên ti 0,7 % t ng doanh s#, th p hn so vi nh1ng qu#c gia khác "

cùng trình  phát tri
n. Song i'u này không ph nhn là có nh1ng hình thái tham nh2ng và móc

ngo5c khác, trong các DNNN c2ng nh các d án u t công. Song nh1ng hình thái này có th

không nh h"ng trc tip n các doanh nghip nên không c phn ánh mt cách y  qua

TMT

T. Tuy nhiên, nhìn chung các kt qu này c2ng cho th y cn ánh giá li nh1ng ý kin

chung phn nhi'u có tính ch t nh tính v' tham nh2ng hin nay " Vit nam và cn có thêm

nh1ng nghiên cu thc t c th
v' v n ' này.

iv

Nhng hn ch ràng buc

V n ' tip cn vi v#n n i bt lên nh mt hn ch #i vi phát tri
n kinh doanh và i'u

này dng nh mâu thu3n vi thc t là Vit Nam ã t c  sâu tài chính áng k
trong mt

thi gian tng #i ng*n. S# lng tài khon tit kim và tài khon cho vay t " mc cao vi

mt nc " trình  phát tri
n ca Vit Nam trong khi tín dng ngân hàng v3n t!ng tr"ng 'u,

thm chí có th
là quá nhanh nu xét n nh1ng yu km hin có trong ánh giá ri ro tín dng.

Tuy nhiên có th
kt n#i nhn thc vi thc t bng cách phân tích tình hình phân b tín dng "

Vit Nam. Các gia ình nông dân và doanh nghip nh& có th
tip cn các khon vay nh&, i'u

này có l7 là kt qu ca chính sách xóa ói gim nghèo ca Chính ph. Tuy nhiên các doanh

nghip ln hn mu#n vay tín dng phi có th ch p, và tài sn th ch p c nh giá r t ch5t

ch7. Tin  chm chp trong vic c p gi y chng nhn quy'n s( dng  t làm cho tình hình tín

dng hn ch càng thêm khó kh!n hn. Vic da quá nhi'u vào th ch p là m5t trái ca mt s# ít

các ánh giá ri ro c bên cho vay thc hin, 5c bit là ánh giá ri ro ca b#n ngân hàng

thng mi qu#c doanh ln chim n ba phn t t ng s# cho vay tín dng.

nh hng li

nhun yu ca các ngân hàng này và s can thip ca các c quan chính quy'n, 5c bit là " c p

a phng ã d3n n s tích t mt kh#i lng áng k
các khon n x u trong h th#ng ngân

hàng. Nhi'u khon vay có ch t lng kém ã to gánh n5ng ngân sách áng k
#i vi Chính

ph, thêm vào ó li không có các c ch h1u hiu 
tch thu tài sn ca các khách hàng không

có kh n!ng tr n. Th trng v#n chính thc c2ng còn quá kém phát tri
n, không  kh n!ng

huy ng nh1ng ngu-n v#n ln cho các d án mi. Nhng s phát tri
n mnh m7 ca nh1ng giao

dch phi chính thc các chng khoán không niêm yt cho th y th trng v#n có kh n!ng phát

tri
n nhanh nu có các quy nh úng *n.

Th trng  t ai ã b*t u hình thành " Vit Nam, m5c dù công vic xác nh quy'n

s( dng  t chính thc v3n còn cha c hoàn t t. Nhi'u giao dch v3n di,n ra dù không có gi y

t hp pháp, n gin là vì cán b " a phng và hàng xóm 'u bit  t ai hay b t ng sn

nào “thuc v'” ai, và có th
làm tr.ng tài phân x( trong trng hp có tranh ch p. T góc  này,

vic không có quy'n s" h1u chính thc không có gì xung kh*c vi s phát tri
n ca th trng.

Tuy nhiên, vic xác nhn quy'n s( dng  t góp phn nâng cao hiu qu s( dng và còn to c

n'n móng v1ng ch*c cho s phát tri
n ca th trng b t ng sn.

ng thái ca th trng b t

ng sn trong nh1ng n!m gn ây c2ng cho th y ch có xác nhn quy'n s" dng  t v3n cha 


m bo tính hiu qu. Cn phi ki
m soát c “bong bóng” giá c b t ng sn bng cách

làm cho các giao dch mang tính u c tr" nên khó kh!n hn, nh Chính ph Vit Nam gn ây

ã thc hin. Mt s# v n ' khó kh!n nh t, ví d nh to i'u kin d-n i'n  i th(a  t nông

nghip, c c u li  t rng ca Nhà nc, h% tr công tác qun lý  t ai da vào cng -ng "

vùng -ng bào dân tc thi
u s#, và thu h-i li  t nhàn r%i t các doanh nghip Nhà nc… v3n

cn có các chính sách c th
, vt ra ngoài phm vi vic c p Gi y chng nhn quy'n s( dng  t.

Khi Vit Nam tip tc phát tri
n và t!ng cng ô th hóa, mt trong nh1ng thách thc khó kh!n

nh t là chuy
n  i  t nông nghip thành  t th c và  t công nghip trên quy mô ln. Thành

công s7 ph thuc r t nhi'u vào vic ch#ng tham nh2ng trong vic chuy
n  i mc ích s( dng

 t và 'n bù th&a áng cho ngi dân b nh h"ng.

Trong nh1ng n!m gn ây, vic phát tri
n c s" h tng " Vit Nam ã có nh1ng tin b

vt bc. Vit Nam hin nay u t khong 9% giá tr GDP vào các d án in, giao thông, vi,n

thông, c p nc và v sinh, nh ó nhanh chóng b*t kp vi các nc láng gi'ng v' mc  s<n

có và chi phí dch v.

in khí hoá và in thoi là nh1ng tin b ln nh t, h th#ng ng b

c2ng c m" rng áng k
. Tuy nhiên, các doanh nghip " Vit Nam v3n phàn nàn v' c s" h

tng giao thông không y ; giá in và in thoi quá *t &.

t c tin b hn n1a

trong phát tri
n c s" h tng cn phi a dng ngu-n v#n và t!ng tính minh bch trong huy ng

v#n, 5c bit " c p c s". Vic thc hin các khuôn kh i'u tit úng *n h% tr thu h-i chi phí

v

và khuyn khích cnh tranh c2ng giúp thu hút khu vc t nhân tham gia vào phát tri
n c s" h

tng và góp phn phát tri
n kinh doanh hn n1a " Vit Nam. ; ây không ch nói n v n '

cung c p tài chính, mà c v' vic m" rng các loi dch v, áp dng các thông l kinh doanh t#t

hn, và nâng cao hn n1a s quan tâm ca khách hàng. Nhìn v' tng lai, không th
ch da vào

s tham gia ca khu vc kinh t t nhân 
gii quyt nhu cu v' h tng c s" ca Vit Nam

trong nh1ng n!m ti, hay trông i khu vc kinh t này áp ng mt phn ln nhu cu. Trong

l4nh vc h tng c s", phát tri
n kinh doanh 5c bit ph thuc vào ch t lng u t công và

vic 5t giá phù hp cho dch v cung c p.

Nhng ni dung ci cách cha hoàn tt

Hi nhp vào n'n kinh t th gii là mt trong nh1ng ng lc chính ca ci cách kinh t

" Vit Nam. T vic tham gia vào Khu vc mu dch t do ASEAN (AFTA) n vic thc hin

Hip nh Thng mi Song phng Vit –M$ (USBTA), quá trình hi nhp ã giúp cho th

trng tr" nên cnh tranh hn và buc các doanh nghip trong nc phi t!ng n!ng su t và hiu

qu. Song vic ti ây gia nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) còn a chng trình ci

cách i xa hn, do tính ch t bao trùm ca các cam kt khi gia nhp, g-m c các v n ' " ti

ng biên gii c2ng nh bên trong ng biên gii. C2ng gi#ng nh khi tham gia vào AFTA,

vic gia nhp WTO s7 d3n ti gim các hàng rào thu quan. M5c dù ã t c nhi'u tin b

trong vic d: b& hn ngch nhp kh)u và gim thu quan và tr c p, song mc  bo h mu

dch " Vit Nam v3n còn cao. Tip tc m" c(a s7 d3n n vic nâng cao hiu qu. Qúa trình này

cn i ôi vi nh1ng ci thin áng k
v' hu cn thng mi. Các cng ngày càng cht chi,

cùng vi dch v tng #i *t và c quan hi quan ch tp trung vào vic ki
m tra (c hp l l3n

không hp l) thay vì to thun li thng mi ang là nh1ng tr" ngi #i vi phát tri
n kinh

doanh. M5t khác, c2ng gi#ng nh vic tuân th Hip nh thng mi Vit M$, gia nhp WTO

òi h&i nh1ng thay  i v' th
ch, t vic phi to ra mt sân chi bình 9ng hn cho các doanh

nghip, n m" rng cnh tranh trong nh1ng l4nh vc dch v quan tr.ng nh ngân hàng, hay ci

thin tiêu chu)n v sinh và t!ng cng quy'n s" h1u trí tu. Nh1ng thay  i này s7 thúc )y t!ng

n!ng su t và hiu qu trong trung hn n dài hn, song chúng c2ng s7 là nh1ng thách thc to ln

#i vi các doanh nghip Vit Nam trong ng*n hn.

Nu hi nhp qu#c t là mt trong nh1ng sc )y chính ca ci cách kinh t " Vit Nam

thì ng lc ca nó rõ ràng b*t ngu-n t trong nc. K
t khi b*t u quá trình  i mi, Chính

ph Vit Nam ã liên tc thc hin  i mi trong t t c các l4nh vc chính sách vi mc tiêu xây

dng mt n'n kinh t th trng theo nh hng xã hi ch ngh4a. Các k hoch n!m n!m phn

ánh tm nhìn này c2ng thay  i theo thi gian. Các k hoch này da ít hn vào các mc tiêu

nh lng v' sn xu t vt ch t mà chú tr.ng nhi'u hn vào các chính sách và kt qu phát tri
n.

Tham v n rng rãi c2ng ã tr" thành mt phn ca quá trình và các hip hi doanh nghip ngày

càng có nhi'u nh h"ng.

Ci thin tình hình huy ng v#n " c trong khu vc t nhân c2ng nh khu vc nhà nc

là mt trong nh1ng ni dung quan tr.ng còn cha c hoàn t t ca chng trình ci cách. H

th#ng ngân hàng cn phi ci cách sâu rng. Công vic này bao g-m chuy
n  i các ngân hàng

thng mi nhà nc (NHTMNN) thành các th
ch t ch hot ng vì li nhun và xây dng

mt ngân hàng trung ng hin i, chu trách nhim giám sát hot ng ngân hàng và chính sách

ti'n t. Ci cách ngân hàng cn phi d3n ti vic phân b tín dng hiu qu hn và gim bt gánh

n5ng ti'm tàng ca các khon n x u #i vi ngân sách nhà nc.

#i vi khu vc nhà nc, cn

hoàn thành quá trình c phn hóa và vic qun lý các DNNN còn li trong tay nhà nc cn phi

c tách kh&i các b ch qun ph trách các ngành mà doanh nghip hot ng 
có th
)y

mnh c cnh tranh trong toàn b n'n kinh t. T!ng cng công tác qun tr công là mt ni