Bàn về nguyên nhân của tội phạm

nghiªn cøu - trao ®æi

t¹p chÝ luËt häc sè 11/2010 43

TS. TrÇn H÷u Tr¸ng *

rong nghiên cứu tội phạm học, nghiên

cứu nguyên nhân của tội phạm là vấn đề

vô cùng quan trọng, bởi vì suy cho cùng, mục

đích của tội phạm học nói riêng cũng như

mục đích của các lĩnh vực khoa học nghiên

cứu về tội phạm nói chung là góp phần làm

giảm đến mức thấp nhất số lượng tội phạm

xảy ra trong xã hội, bảo đảm an ninh, trật tự,

an toàn xã hội Mà muốn làm giảm tội phạm,

vấn đề quan trọng là phải phân tích làm rõ

nguyên nhân làm phát sinh tội phạm. Chỉ trên

cơ sở đó mới có thể xây dựng được hệ thống

biện pháp phòng ngừa hữu hiệu góp phần làm

hạn chế hoặc triệt tiêu các nguyên nhân này.

Với ý nghĩa quan trọng đó, tất cả các tài liệu

nghiên cứu về tội phạm học đều dành nhiều

trang viết về nguyên nhân của tội phạm. Tuy

nhiên, nhận thức về nguyên nhân của tội

phạm trong hầu hết các tài liệu nghiên cứu về

tội phạm học hiện nay vẫn chưa có sự thống

nhất. Qua bài viết này, chúng tôi mong muốn

góp thêm một cái nhìn rõ hơn về vấn đề vô

cùng quan trọng này trong nghiên cứu tội

phạm học.(1)

Thuật ngữ “nguyên nhân” được định

nghĩa tương đối thống nhất trong các từ điển

tiếng Việt hiện nay. Trong Đại từ điển tiếng

Việt, “nguyên nhân” được định nghĩa là:

“Điều gây ra một kết quả hoặc làm xảy ra

một sự việc, một hiện tượng”;(2) trong Từ điển

tiếng Việt, “nguyên nhân” được hiểu: “Hiện

tượng làm nảy sinh ra hiện tượng khác trong

quan hệ với hiện tượng khác đó”.(3) Như vậy,

nói đến nguyên nhân là đề cập những yếu tố

mà từ đó, theo cơ chế nhất định, đã tác động

để tạo thành những kết quả. Từ định nghĩa về

nguyên nhân, chúng ta có thể suy ra định

nghĩa về nguyên nhân của tội phạm. Theo đó,

nguyên nhân của tội phạm có thể hiểu là các

yếu tố đóng vai trò làm phát sinh tội phạm.

Tội phạm phát sinh không đơn thuần chỉ

do một nguyên nhân mà luôn do nhiều

nguyên nhân kết hợp với nhau. Trong hầu hết

các tài liệu nghiên cứu về tội phạm học hiện

nay, khi đề cập nguyên nhân của tội phạm,

các tác giả đều thống nhất cho rằng tội phạm

phát sinh là do nhiều yếu tố. Mặc dù vậy, các

tác giả vẫn chưa có sự thống nhất về các yếu

tố đóng vai trò là nguyên nhân làm phát sinh

tội phạm cũng như cơ chế tác động của những

yếu tố này. Có quan điểm cho rằng: “Các

nguyên nhân và điều kiện của tội phạm cụ thể

là những nhân tố xã hội thuộc về cá nhân và

những tình huống, môi trường bên ngoài

trong sự tương tác lẫn nhau của chúng quyết

định sự hình thành động cơ và sự quyết tâm

thực hiện tội phạm”.

(4)

Theo quan điểm này,

nguyên nhân làm phát sinh tội phạm là sự

tương tác giữa “Những nhân tố xã hội thuộc

về cá nhân” với “những tình huống, môi

trường bên ngoài”. Quan điểm khác khẳng

T

* Giảng viên Khoa luật hình sự

Trường Đại học Luật Hà Nội