Bạn của nhà nông kỹ thuật nuôi và chăm sóc tôm

K s.Thái H à-Đ ặng Mai

Bạn của nhà nông

.Kỹ thuật nụôi ™chăm sốc :hăm só

T(Sm

BẠN CỦA NHÀ NÔNG

Kỹ thaật nuôi và chũm sóc tõm

THÁI HÀ - ĐẶNG MAI

CỦA N K À Ỉ\Ô Ỉ\G

KỸ TMCiỢT NUÔI y ạ

CHéM SÓC TÔM

NHÀ XUẤT BẤN HỔNG ĐỨC

Bién miic trẽn xuất ban phẩm của Thu vièn Quốc gia Viét Nam

riiái Hà

Kỹ thuật nuôi và chàm sóc tôm / Tliái Hà, Đậng Mai. - H. : Hỏng

2011. - 94tr. ; áiih. báng ; 19cm. - (Bạn cùa nhà nòng)

I. Nuôi trồng thuý sán 2. Tôm

639 -dcl4

HDBOOlOi

J lờ í nói đau

Nước ta có hờ hiển dài 3.260km, với hệ thống kênh rạch

chằng chịt, rất thuận lợi cho việc nuôi trồng thuỷ sản, dặc

hiệt là nuôi tôm. Nghê nuôi tôm ở nước ta những năm gần

dây phát triển mạnh, sản lượng nuôi bán công nghiệp trung

hình là SOOkglhalvụ. Con tôm dã làm thay dổi cuộc sống của

người dân vùng hiển, sản lượng tcm khcmg chỉ đáp í(ng nhu

cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài và góp phần

quan trọng vào tăng trưởng kinh tế cho dất nước.

Tôm trưởng thành và sinh sản trong mỏi trường nước.

Con cái dẻ 50.000 cho đến ỉ triệu trứng, được ấp 24 giờ

trứng thành các ấu trùng. Âu trùng ăn các noãn hoàng và

biến thái. Sau 3 lần hiển thái thì có hình dạng gần giếng tôm.

Sau 3 - 4 ngày thì hiển thái hoàn toàn thành tôm non với dầy

đủ các tính chất của tôm. Toàn hộ quá trình kéo dài 12 ngày

từ khi dẻ trímg. Trong tự nhiên, tôm non di cư ra cửa sôiĩg,

vốn giàu dinh dưỡng vù dộ mặn. Chúng phát triển và chuyển

vào vùng nitớc làn mĩi mà chúng trưởng thành. Tôm trưởng

thành lá siiìlì vật dáv.

Trong việc nuôi tôm, vòng d('ri này xảy ra dưới diều kiện

có kiêm soát. Lý do dể làm cho mật dộ tăng cao, kết quả là

có cùng kích cỡ tôm và cho tôm ăn có diều khiển, hơn nữa có

khả năng dẩy nhanh vòng phát triển bằng cách diều khiển

khí hậu (sử dụng trong nhà kính). Hầu hết các nôug trường

ihii hoạch I - 2 lần lroiií> một năm. ờ vùng nhiệt đới nâng

trường tàm cỏ thê’ thn hoạch tới 3 lần. Vì sự cần thiết nước

mặn. nông ti iưyng nnôi tôm thườiìiỊ gần với hiến.

Khi ngành nnôi trồng tôm phát triển như là ngành

thương mại, tiềm nủng tliav thê' thỏa mãn cho nhii cầu thị

trường dang tăng cao, vưc/t xa khá nâng đánh hắt tôm hoang

dã, phương pháp nông nghiệp cũ đã nhanh chóng bị thay đổi

dể tiến tch phương pháp sản xuất hướng tới mục tiêu xuất

khẩu. Đẻ dảm hảo có sự cung cấp dều đặn, ngành công

nghiệp này bắt đầu việc nuôi tôm từ trong trứng và đảm báo

lượng tôm non. Các cpiy trình kỹ thuật cũng bắt dầu dược áp

dụng phổ biến, góp phần không ngừng tăng năng suất và sản

lượng tôm, đáp ứng nhu cáu của người tiêu dùng trong và

ngoài nước.

Mặc dù vậy, nhmig nuôi tôm vẫn là ngành chăn nuôi có

nhiều rủi ro và nhiều nguy cơ. Vì vậy việc thường xuyên tìm

tòi, học hỏi những kiến thức khoa học vê kỹ thuật nuôi tôm là

điều rất cẩn thiết. Cuốn sách Kỹ thuật nuôi và chăm sóc

tôm mà bạn đang cầm trên tay sẽ trang bị cho bạn những

kiến thức dó, với mong muốn giúp bạn sẽ có những mùa tôm

bội thu.

Chúc bạn thành công!

NHÀ XUẤT BẢN HỔNG ĐỨC

e f

GIỐ NG TÔ M V À Ý NGHĨA

VIỆC CHỌN GIỐNG NUÔI TÔ M

Kinh nghiệm để thành công trong việc

chọn giống nuôi tôm

Để thành công trong mọi hình thức nuôi tôm,

việc chọn giôhg nuôi tốt có ý nghĩa rất quan trọng.

Trong thòi gian qua, từ những mô hình nuôi thâm

canh, bán thâm canh và quảng canh cải tiến đã rút

ra được những kinh nghiệm đế chọn được giống đạt

tiêu chuẩn trong quá trình nuôi. Hiện nay trên thị

trường có 2 nguồn giông chủ yếu:

- Nguồn giốhg được sản xuất từ các trại giống địa

phương.

- Nguồn giốhg được sản xuất từ các trang trại

giốhg tập trung như: Bà Rịa - Vũng Tàu, Phan Rang,

Nha Trang...

Chất lượng nguồn tôm bô" mẹ đóng vai trò quan

trọng trong việc sản xuất tôm giông;

- Đôi với tôm sú:

+ Nguồn gốic: Có nguồn gốc từ tôm biển, đặc biệt

là từ rạch gốc;

+ Trọng lượng: Tôm cái đạt 200g trở lên, tôm đực

khoảng lOOg trở lên;

C f

+ Màu sác: Tươi sáng, không có mầm bệnh đôm

trắng, đầu vàng (kiểm tra bằng PCR).

- Đổi với tôm thẻ:

+ Nguồn gốc: Xuất xứ từ Hawaii;

+ Trọng lượng: Bình quân trên 20g, điều quan

trọng là phải sạch bệnh.

- Nguồn tôm giông để thả nuôi phải có nguồn gôc

bô" mẹ như trên và được cho đẻ lần thứ 1, thứ 2, nếu

đẻ từ lần thứ 3 trở đi thì chất lượng tôm giông sẽ

kém hơn, nuôi chậm lớn hơn.

- Tôm giông phải đưỢc nuôi dưỡng bằng nguồn

thức ăn chất lượng cao, nuôi bằng quy trình vi sinh.

Không dùng nhiều kháng sinh. Tôm giốhg khi chọn

để vê' thả nuôi dù là nuôi công nghiệp hay nuôi

quảng canh cải tiến thì phải đạt các tiêu chuẩn sau:

.......

+ Trước hêt là kích thước tôm con. Tiêu chuẩn

chọn tôm con phải đều. Trong nguồn tôm có nhiều con

có kích thước khác nhau thì có thể không phải là do

chúng cùng một nguồn tôm mẹ mà do rất nhiều nguồn

tôm mẹ khác nhau hoặc thòi gian nở cũng có thể khác

nhau hay là do kỹ thuật người nuôi không tô’t.

+ Nêu kích thước của tôm khác nhau thì rất

bất lợi trong việc cạnh tranh thức ăn. Tiêu chuẩn

cho phép để làm tôm giông là chúng phải có độ dài

đều 12mm. Những con có kích thước nhỏ hơn phải

có mật sô" không quá 5% trong tổng số tôm giông.

+ Màu sắc tôm con cũng rất quan trọng. Bình

thường màu của tôm con có màu đen tro là tô"t nhất.

Không nên sử dụng những loại tôm có nhiều màu

hoặc tôm có màu trắng bợt. Đó là loại tôm đã rất yếu,

nên nếu chăm không tột chúng rất dễ bị chết.

+ ở các con tôm giông, các cơ quan như: chân,

râu của tôm phải hoàn chỉnh. Các bộ phận này tuy

không dài và cứng như tôm trưởng thành, nhưng

các cơ quan phải đầy đủ và không bị dị hình. Khi

bơi, chân, đuôi của tôm phải xòe ra hết cỡ, đó là

loại tôm giông khỏe. Hơn nữa, thịt ở phần bụng của

tôm phải đầy đặn, căng và chắc, ngoài vỏ phải

nhẵn và bóng.Đó là loại tôm khỏe. Trên thân tôm

sú có 6 đô"t ở phần bụng. Nhìn chung, loại tôm có

đô"t bụng càng dài thì lớn càng nhanh. Theo kinh

nghiệm của người nuôi tôm cho thấy, những con

C f

tôm có đốt bụng càng dài thì nhanh lớn hờn những

con tôm có đô"t bụng ngắn. Còn vị trí râu thứ nhất

(sau này sẽ là đôi râu dài nhất) có hình chữ V, hai

gôc của râu nằm sát nhau.

+ Cần chọn những con tôm có các chân bụng,

chân đuôi không bị dị hình, vỏ tôm bóng không bị dị

màu sắc. Đây là những loại tôm khỏe. Nếu bị dị

hình hay dị màu sắc là do tôm bị vi nấm, hoặc vi

khuẩn bám vào. Nếu tôm bị nhiễm vi nấm cách xác

định cũng rất đơn giản là lấy 10 con tôm ngẫu nhiên

trong đàn tôm giống đem thả vào ly thủy tinh có

đựng nước sạch và trong. Quan sát kỹ thấy có trên

ba con bị vật lạ vi nấm bám vào là không nên dùng,

vì sau do bị nấm chúng sẽ không lột đưỢc vỏ và sẽ bị

chết. Bình thường nếu tôm khỏe, chúng rất thích bơi

ngược theo dòng nưốc chảy hoặc nếu nưốc chảy xiết

thì chúng có thế bám vào các vật thể để tránh bị trôi

đi. Vì đặc tính này, chúng ta có thể kiểm tra rất dễ

dàng. Có thể lấy 200 con ngẫu nhiên trong đàn tôm

rồi thả vào chậu đựng nưốc trong. Sau đó, dùng tay

khuấy tròn quanh thành chậu. Nếu thấy trên 10

con trôi theo dòng nước hoặc bị cuôn ở giữa đáy

chậu đó là tôm yếu.

+ Người nuôi tôm có thể dùng Pormol để kiểm

tra chất lượng tôm giông bằng cách lấy 150 con

tôm theo ngẫu nhiên rồi thả vào chậu nước sạch.

Đầu tiên dùng formol hòa vào nưốc theo nồng độ

lcc/101 nước, rồi dùng máy sục khí trong 2 giò liên

tục, nêu thấy dưới 5 con chết là tôm giông tô"t và

ngưỢc lại trên 5 con chết là tôm giông yếu không

nên dùng. Tiêu chuẩn kiểm tra cụ thể như sau:

• Tôm khỏe và không bị nhiễm virus SEMBV -

kiểm tra bằng máy PCR.

• Cần xét nghiệm để cho ra tôm giốhg tốt và khoẻ

bằng phương pháp VVanuchsoontron.

• Đặc điểm bên ngoài và hoạt động của tôm giôhg.

• Độ dài cơ thể của tôm giông phải từ 11 - 12mm.

• Cỡ tôm giông tương đương vối nhau.

' Tôm không dị hình.

• Vi khuẩn phát sáng.

• Cơ thịt đục.

• Ký sinh vật bên trong và ngoài MBV (Monodon

baculo virus).

• GMR (Gut- Muscle) lốn hơn hoặc bằng tỷ lệ 1/4

bằng cách so sánh bề dày của đường ruột so vỏi thân

và khoảng ở giữa của đốt cuối cùng.

• Dùng Rormaline test 100 - lõOppm trong 2 giờ

hoặc giảm độ mặn đột ngột lõppt.

• Khi đó tôm loại A: 90 - 100% còn sông, loại B;

80 - 89% còn sống, Loại c <79% còn sống.

Điều không kém phần quan trọng là phương

pháp vận chuyển đảm bảo sức khỏe cho đàn tôm

giống, khi về đến nơi tôm không bị hao nhiều, không

bị yếu và mật độ thả phải tính toán sao cho phù hỢp

để tỷ lệ sông đạt 25 — 30 con/m^ ao nuôi công nghiệp,

1 — 3 con/m^ đối với nuôi quãng canh cải tiến.

Sau khi đã chọn xong tôm giống cần làm theo

một số vêu cầu sau trong thòi gian vận chuyển tôm

giống đến chỗ mới:

- Cân bằng độ mặn trước khi vận chuyên giông

để có độ mặn tương đương giữa hai môi trường

nuôi.

- Thay đổi nhiệt độ nước trong bao chứa tôm đên

khoảng 23°c (từ 27 - 28°c giảm xuống 25 - 26°c và

sau đó giảm xuông còn 23 - 24°c mỗi lần hạ nhiệt độ

như vậy khoảng 5 phút).

- Đựng tôm giốhg PL15 khoảng 4.000 con/1 nưốc

và cho dầu sục khí vào bao (Macrogard 40cc/4001).

- Thùng bên ngoài nên bỏ đá lạnh vào để giữ nhiệt.

- Tôm giông nên đưỢc đưa đến chỗ nuôi trong

vòng 23 - 24 giò.

- Một bao tôm giống cho vào một bể cỡ 1 X 1 X 1

để kiểm tra mật độ và tỷ lệ sống.

>12

- Làm cho tôm giông thích nghi với môi trường

mới trong vòng 1 - 3 giò (Macrogard 80cc/4001): Khi

tôm giống mới vận chuyển về thì nên thả túi xuổhg

ao khoảng 15-30 phút để nhiệt độ giữa nước trong

túi tôm và nhiệt độ nước trong ao cân bằng. Sau đó,

người thả nên đổ các túi tôm vào thau, tránh để tôm

bị dính lại trong túi, rồi múc nước ao pha vào thau

dần dần, mỗi lần một ít. Vừa pha vừa quan sát xem

tôm đã thích nghi được chưa thì thả vào ao nuôi. Nếu

tôm chưa thích nghi khi thả ra chúng thường bơi nổi

trên mặt nước, yếu ớt. Khi thả tôm thì người thả cần

đứng ở đầu hưống gió, thả tôm giông ra từ từ, tránh

làm đục nước ao. Sau khi thả xong người thả cần

quan sát khả năng phân tán của tôm trong ao nuôi,

nêu tôm tụ lại từng đám thì dùng tay hoặc thau

khua nước nhè nhẹ để phân tán tôm đều trong ao.

Sau đó, người thả cần theo dõi tôm hằng ngày để

tính tỷ lệ sông, rồi xác định lượng tôm có trong ao

để điều chỉnh thức ăn khi nuôi.

Phương pháp kiểm tra chất lượng tôm giông

Mỗi khi tôm nuôi bị bệnh, người ta thường nghĩ

đến hai nguyên nhân: Môi trường nước và giông

không đạt yêu cầu. Điều này cho thấy, tô" chất con

giông là một trong những yếu tô" quan trọng quyết

định đến sự thành bại của hồ nuôi tôm.

13/

Lựa chọn con giông là một mắt xích quan trọng

trong quy trình nuôi tôm thịt. Sự ảnh hưởng của tôm

giông thường gặp là: Tôm thả có tỷ lệ sống thấp và

không đồng đều, tôm phát triển chậm thường sẽ thấy

trong tất cả các khu vực nuôi, nguyên nhân có thể do

virus MBV và HPV, hai virus này có trong gan tôm

làm cho sự chuyển hóa phát triển của tôm kém. Khi

đi kiểm tra tôm tại trại thì nên kiểm tra như sau:

- Kiểm tra theo kinh nghiệm:

+ Trại giông phải sạch sẽ, dụng cụ trong trại phải

được xử lý bằng cách ngâm Chlorine hoặc Pormalin

và phơi khô.

+ Kiểm tra xem có tôm chết trong hồ giống

hay không.

+ Kiểm tra dây ống khí có sạch sẽ hay không,

trên mặt nưốc và dưối mặt có cùng màu hay

không. Nếu trên mặt nưốc có màu trắng, dưới mặt

nưốc có màu xanh, đỏ hoặc nâu chứng tỏ trong bể

nuôi có sử dụng thuốc kháng sinh và hóa chất quá

nhiều, không nên bắt những bể tôm đó.

+ Múc tôm xem và cách kiểm tra như sau:

• Cho tôm vào trong ly hoặc ca đô nước, tôm sẽ

bơi bình thường, nếu tôm bơi trở mặt ngược lên hoặc

bơi ngược lại là tôm yếu.

• Khi tôm bơi cặp râu đầu tiên phải kẹp nhau,

nếu hở ra là tôm yếu.

• Kiểm tra sức khỏe tôm bằng cách múc 30 - 50

con tôm bỏ vào nước ngọt, để lại khoảng 30 phút.

Nếu tôm chết trên 10% không nên bắt.

+ Kiểm tra tôm bô mẹ có lớn không (chiều dài

thân thấp nhất là 15cm).

+ Nếu đem tôm vào thả nuôi những khu vực nuôi

có độ mặn thấp tôm giống ít nhất phải có chiều dài

1,3 - l,5cm, đuôi xòe.

+ Vận chuyển tôm giốhg từ trại giông đến trại

nuôi trước khi đóng tôm 6-12 giò, nên ngâm qua

tôm giông với Pormalin 40ppm để loại bỏ tôm yếu,

tôm bị đóng rong từ trại giông.

+ Nước trong bịch vận chuyển tôm phải là nưốc

sạch và mới, không nên dùng nưốc trong bể giông cũ

vì có chất thải nhiều và có Zothamnium bám trên

thân tôm.

+ Nưốc mới dùng để đóng tôm phải làm như sau:

Pha nước được độ mặn bằng ao nuôi, pH trong nước

mới phải nằm ở mức 8,3 - 8,5.

- Kiểm tra bằng dụng cụ và phòng thí nghiệm:

+ Kiêm tra bên ngoài: Bộ râu đầu phải kẹp vào

nhau và đuôi xòe ra.

+ Kiểm tra tôm: Bỏ tôm vào thau nước, lấy -tay

khuấy đều tôm sẽ bơi ngược nước, nếu nước không

còn chảy tôm sẽ bám vào xung quanh thau, nếu có

tôm bơi không biết hướng và nằm ỏ giữa thau chứng

tỏ là tôm yếu.

+ Kiểm tra tôm có bị đóng rong không bằng cách

xem qua kính hiểm vi ở đuôi, thân, râu, chân tôm.

+ Kiểm tra đường ruột của tôm ở đôt thứ 6 đo

ngang từ trên xuôiig, nếu được tôm sẽ ăn tôt và phát

triển nhanh.

13^