Bài giảng Lý thuyết tài chính tiền tệ TS. Nguyễn Ngọc Ảnh

LÝ THUYẾT

TÀI CHÍNH – TIỀN TỆ

TS. NGUYỄN NGỌC ẢNH

Phần một:

LÝ THUYẾT TÀI CHÍNH

• 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH

• 2. TÀI CHÍNH CÔNG

• 3. TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

• 4. CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH TRUNG GIAN

• 5. NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

• 6. TÀI CHÍNH QUỐC TẾ

• 7. THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH

1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN

VỀ TÀI CHÍNH

1.1. Sự ra đời và phát triển

• Trong nền KTHH, việc trao đổi HH được tiến hành dễ dàng

thông qua t/ tệ làm trung gian trao đổi. Từ đó, người ta sử dụng

t/tệ với các chức năng cơ bản của nó nhằm PPTSPXH, qua đó

tạo lập và sử dụng các quỹ t/tệ trong nền kinh tế, cho mục đích

t/dùng và đầu tư phát triển KT-XH. Các Qt/tệ này được các tổ chức KT, tổ chức XH hay cá nhân tạo lập và sử dụng. Các quan

hệ KT đó làm nảy sinh phạm trù tài chính.

• Khi Nhà nước ra đời, với chức năng và quyền lực của mình đã

tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế HH, và đồng

thời mở rộng phạm vi hoạt động tài chính. Mặt khác, để duy trì

h/động của mình, Nhà nước đã tạo lập QNSNN thông quá trình

PPTSPXH dưới hình thức giá trị và xuất hiện p/trù TCNN, Nhà

nước ra đời làm cho h/dộng TC ngày càng phát triển hơn.

1.2. Khái niệm tài chính:

T.chính là hệ thống các quan hệ k.tế phát sinh

trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc

dân và các nguồn tiền tệ khác trong quá trình

hình thành, sử dụng các quỹ tiền tệ để thực

hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội đã định.

1.3. Chức năng tài chính

1.3.1. Chức năng phân phối

• Phân phối lần đầu : là sự pp tổng SPXH cho các chủ thể tham

gia vào quá trình SXVC và dịch vụ, VD: khấu hao, bù đắp vốn

lưu động, trả lương, BHXH, lãi vay, các quỹ, cổ tức

• Phân phối lại: là quá trình tiếp tục pp những phần thu nhập cơ

bản, những quỹ t/tệ đã được hình thành trong quá trình pp lần

đầu và có p/vi rộng hơn, bao gồm cả lĩnh vực không sxvc và

d/vụ, VD: thuế, tiền gửi NH, sử dụng quỹ BHXH

1.3.2. Chức năng giám đốc

• Kiểm tra các mặt hoạt động tài chính là các hoạt động chủ

quan của con người trong vịêc k/tra quá trình pp để tạo lập và

sử dụng các quỹ t/tệ

• Đề ra những biện pháp cải tiến các hoạt động tài chính.

1.4. Cấu trúc hệ thống tài chính

Tài chính công: Ngân sách Nhà nước

Tài chính doanh nghiệp: Sản xuất, thương

mại, dịch vụ

Tài chính trung gian

Tài chính hộ gia đình và các tổ chức xã

hội

Tài chính quốc tế

1.5. Vai troø cuûa taøi chính:

Coâng cuï phaân phoái toång saûn

phaåm quoác daân.

Coâng cuï quaûn lyù vaø ñieàu tieát

vó moâ neàn kinh teá.

2. TÀI CHÍNH CÔNG

2.1. Khái niệm:

• Tài chính công là những hoạt động thu chi tiền tệ

của N.nước nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ

của N.nước trong việc c.cấp dịch vụ công cho xã

hội.

• Tài chính công bao gồm quỹ ngân sách nhà nước

(quan trọng nhất), quỹ BHXH, các quỹ hỗ trợ tài

chính..

• Tài chính nhà nước bao gồm tài chính công và tài

chính các doanh nghiệp nhà nước.

•

2.2. Ngân sách Nhà nước

2.2.1. Khái niệm:

Ngân sách nhà nước là hệ thống quan hệ

kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối

các nguồn tài chính của xã hội để tạo lập

và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của nhà

nước nhằm thực hiện các chức năng của

Nhà nước.

2.2.2. Tổ chức hệ thống NSNN

2.2.2.1. Hệ thống ngân sách nhà nước

a. Ngân sách trung ương

b. Ngân sách địa phương:

- Ngân sách cấp tỉnh và cấp tương đương

- Ngân sách cấp huyện và cấp tương đương

- Ngân sách cấp xã và cấp tương đương

2.2.2.2. Nguyên tắc quản lý hệ thống ngân sách NN

Ngân sách nhà nước được quản lý thống nhất theo

nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai, minh bạch; có

phân công, phân cấp quản lý; gắn quyền hạn với trách

nhiệm

2.2.2.3. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước

• Phân cấp về quyền lực ban hành các chính sách, chế độ,

tiêu chuẩn, định mức tài chính

• Phân cấp về vật chất (xác định các khoản thu và chi cho

các cấp ngân sách)

• Phân cấp về chu trình ngân sách (quan hệ về quản lý

trong chu trình vận động của ngân sách nhà nước)

2.3. Thu Ngân sách Nhà nước

2.3.1. Thu thuế

2.3.1.1. Khái niệm:

Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc của

các thể nhân và pháp nhân được nhà nước

qui định thông qua hệ thống luật pháp,

nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của nhà

nước.

• 2.3.1.2. Phân loại thuế

• a. Theo tính chất kinh tế

• - Thuế trực thu:Thuế thu nhập, TN Dnghiệp

• - Thuế gián thu: VAT, Tthụ đặc biệt, XN khẩu

• b. Theo đối tượng đánh thuế

• - Thuế thu từ h.động s.xuất k.doanh và dịch vụ

• - Thuế thu từ hàng hóa

• - Thuế thu từ thu nhập

• - Thuế thu từ tài sản

2.3.1.3. Các yếu tố cơ bản cấu thành luật thuế

a. Tên gọi của thuế

b. Người nộp thuế: cá nhân, doanh nghiệp

c. Đối tượng của thuế: th.nhập, t.sản, d.thu

d. Thuế suất

- Thuế suất cố định tuyệt đối

- Thuế suất tỷ lệ cố định

- Thuế suất lũy tiến: từng phần, toàn phần

e. Giá tính thuế: giá cả t.sản, h.hóa

f. Ưu đãi thuế