Bác dịch trường: quan hệ buôn bán biên giới Lý - Tống thế kỷ XI-XIII

B A C DjC H TRU&NG : QUA N H E BUO N BA N

BIE N Gif t LY-TON G TH E K Y XI-XII I

NGUYEN HUU TAM*

S a u khi tien hanh djnh do tai Thang

Long, viidng trieu Ly day manh viec

trao ddi budn ban, dang chd y la quan he

thong thiidng bien gidi gida trieu Ly va

trieu Td'ng diidc tang ciidng va phat trien.

Quan he budn ban tieu dung hang ngay

cua nhan dan doc bien gidi ca cua hai niidc

diidc day manh ngay td nhdng nam dau

the' ky XI, cac 'hac dich triidng" (1) (trung

tam trao ddi (hang hoa) da diidc chinh

quyen trieu Ly va trieu Td'ng md ra tren

dat Viet Nam va Trung Qudc de phuc vu

cho nhu cau trao ddi cua cac dja phiidng

vung bien (goi tat la bien mau). Cac vua

trieu Ly da quy dinh mot sd' dia diem giao

liiu nha't djnh, cd sii khd'ng che' cua nha

niidc nham han che' thiidng nhan niidc

ngoai vao sau ndi dja de budn ban, lai kiem

ca viec do tham tinh hinh chinh tri. Cang

Van Ddn, vung quan dao phia ddng bac

Viet Nam cd mot vi tri dja ly rat thuan ldi

cho tau thuyen qua lai va neo trd, lai nam

tren tuyen hang hai td Trung Quo'c thdng

xuo'ng cac midc viing Ddng Nam A diidc

trieu Ly chon lam ndi tap trung thdng

thiidng vdi midc ngoai. Sach Bai Viet sic ky

toan thu chep: "Ky Ti, nien hieu Dai Dinh

(vua Ly Anh Tdng) nam thd 10 (1149), mua

xuan thang 2, thuyen budn ba midc Trao

Oa (Gia Va thudc Inddnexia), Lo Lac,

Xiem La (Thai Lan) vao Hai Ddng (vdng

da't tinh Quang Ninh ngay nay), xin cii trd

budn ban, ben cho lap trang d ndi hai dao,

goi la Van Ddn, de mua ban hang hda quy,

dang tien san vat dia phiidng" (2). Ngoai

cac niidc vdng Ddng Nam A nhii Xiem La

(Thai Lan), Trao Oa (Gia Va)... cdn cd

nhieu niidc khac xa xdi hdn tdi Van Ddn

trao ddi hang hoa. Nhdng hien vat khao cd

hoc, trong dd cd nhieu do gdm sd phat

hien gan day tai khu viic cang Van Ddn,

da minh chdng cho nhan djnh tren (3).

Viec quy dinh thiidng nhan midc ngoai chi

diidc budn ban tai Van Ddn trang, khdng

nhdng the hien y thdc canh giac cao cua

cac vua trieu Ly trong cdng cudc bao ve

quo'c gia vao the ki XI-XIII. Ma hdn nda,

nd cdn chi ro phiidng thdc quan ly ddc lap,

chu ddng, chat che cua trieu Ly dd'i vdi

ngoai thiidng cua qudc gia Dai Viet. Dieu

nay chdng td md'i giao liiu ngoai thiidng,

trong do giao liiu diidng bien cua viidng

trieu Ly vdi cac qudc gia vdng Ddng Nam

A va cac khu viic lan can phia nam bien

Ddng, thdng qua trung tam thvidng cang

Van Ddn kha phat trien.

* TS. Vien Sd hoc