ASEAN và những nỗ lực hướng tới xây dựng thành công cộng đồng các quốc gia Đông Nam Á

X©y dùng Céng ®ång ASEAN theo HiÕn ch−¬ng

26 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2008

Ths. Lª ThÞ Anh §µo *

iệp hội các quốc gia Đông Nam Á

(ASEAN) được thành lập trên cơ sở

Tuyên bố Băng Cốc ngày 08/8/1967 với năm

quốc gia thành viên sáng lập. Ban đầu với số

lượng thành viên hạn chế, ASEAN đã phát

triển trở thành tổ chức quốc tế chung của

khu vực bao gồm 10 quốc gia thành viên và

hiện nay, ASEAN đang hướng tới mục tiêu

trở thành Cộng đồng vào năm 2015.(1)

Mặc dù văn kiện thành lập ASEAN đã

bày tỏ tham vọng là nhằm xây dựng “mối

quan hệ hợp tác để thúc đẩy hoà bình, thịnh

vượng trong khu vực Đông Nam Á”(2) nhưng

cũng đã phải mất đến 40 năm xây dựng và

phát triển, ASEAN ngày nay mới có được

quyết tâm đầy đủ là trở thành tổ chức với tên

gọi là “Community - Cộng đồng”, chứ

không chỉ là Hiệp hội các quốc gia Đông

Nam Á. Đây là quyết định mang tính đường

lối, thể hiện bản chất của tổ chức và những

mối quan hệ liên quốc gia trong khu vực.

Trong một nghiên cứu chủ yếu về vai

trò của ASEAN đối với trật tự an ninh khu

vực, nhà nghiên cứu về Đông Nam Á,

Amitav Acharya cho rằng việc xây dựng

ASEAN theo đúng nghĩa “Cộng đồng” - nơi

mà các quốc gia có sự quan tâm và chia sẻ

lẫn nhau trước hết phải hướng đến những giá

trị chung về mặt xã hội như xoá đói, giảm

nghèo, giáo dục, y tế, an sinh xã hội…

Nghiên cứu cũng khẳng định rằng các quốc

gia sáng lập ASEAN tham vọng phát triển tổ

chức này trở thành cộng đồng xã hội của khu

vực (hơn là trở thành khối liên minh kinh tế,

chính trị) để giúp cho ASEAN có thể vượt

qua những chia rẽ và khoảng cách do chế độ

thuộc địa để lại và hướng tới mối quan hệ

hoà bình giữa những quốc gia mới giành

được độc lập trong khu vực.(3) Với quan

điểm đó, bài viết này đề cập việc xây dựng

Cộng đồng ASEAN mang tính xã hội, tính

cộng đồng nhằm tăng cường đoàn kết và hợp

tác trong khu vực vì những giá trị chung.

I. CƠ SỞ XÂY DỰNG CỘNG ĐỒNG

ASEAN

1. Nhận thức chung

Đã có nhiều học thuyết về quan hệ quốc

tế cho rằng hệ thống quốc tế giống như một

công trình xã hội.(4) Các lực lượng vật chất

như tài nguyên thiên nhiên, địa lí, lực lượng

sản xuất, sức mạnh quân sự… đóng vai trò

quan trọng trong quan hệ giữa các quốc gia

chỉ khi chúng được thiết lập với ý nghĩa cụ

thể đối với quốc gia. Nói cách khác, sức

mạnh và những lợi ích chiến lược của mỗi

quốc gia là quan trọng nhưng chúng quan

trọng như thế nào lại tùy thuộc vào quốc gia

H

* Giảng viên Khoa luật quốc tế

Trường Đại học Luật Hà Nội