Ảnh hưởng từ những biến động trên TT dầu mỏ TG đến TT VN

Lêi më ®Çu

1. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi

NhËn ®Þnh chung cho r»ng thÕ kû XIX lµ thÕ kû cña than, thÕ kû XX lµ thÕ kû

cña dÇu má vµ trong nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû XXI, ch¾c ch¾n lo¹i nhiªn

liÖu kh«ng thÓ t¸i sinh ®îc nµy vÉn cha thÓ bÞ thay thÕ bëi khÝ ®èt, than, thuû

®iÖn, n¨ng lîng h¹t nh©n, n¨ng lîng giã, mÆt trêi, ®Þa nhiÖt, bëi h¬n 80%

n¨ng lîng hiÖn nay ®îc t¹o ra bëi dÇu má.

Trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, mÆt hµng dÇu th« (dÇu má

cha qua tinh chÕ) lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, lu«n chiÕm vÞ trÝ sè mét

vÒ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu (tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu cña toµn bé nÒn kinh tÕ

ViÖt Nam tÝnh tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2004 lµ 21331 triÖu USD th× xuÊt

khÈu dÇu th« ®¹t 4600 triÖu USD - t¬ng ®¬ng 39,26% tæng trÞ gi¸ kim ng¹ch

xuÊt khÈu). Dù b¸o trong nh÷ng n¨m tíi mÆt hµng dÇu th« sÏ lµ mét trong

nh÷ng mòi nhän xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ViÖc khai th¸c vµ xuÊt khÈu hiÖu

qu¶ mÆt hµng nµy sÏ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt

Nam, t¨ng doanh thu xuÊt khÈu cho ®Êt níc.

Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, thÞ trêng dÇu th« thÕ giíi biÕn ®éng

kh«ng ngõng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, do vËy lµm ¶nh hëng rÊt

nhiÒu tíi t×nh h×nh xuÊt khÈu dÇu th« cña ViÖt Nam. Gi¸ dÇu trªn thÕ giíi

biÕn ®éng lóc t¨ng, lóc gi¶m t¹o ra nh÷ng thuËn lîi vµ c¶ nh÷ng khã kh¨n cho

ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu cña ViÖt Nam. Do vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi

“Nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ trêng dÇu má thÕ giíi vµ ¶nh hëng cña nã tíi ho¹t

®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam” ®Ó tËn dông nh÷ng thuËn lîi, kh¾c

phôc khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu th« mét c¸ch hiÖu

qu¶ nhÊt lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.

2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi

§Ò tµi nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®éng trªn thÞ trêng dÇu má thÕ giíi, nguyªn

nh©n cña nh÷ng biÕn ®éng, ®ång thêi chØ ra nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n mµ

biÕn ®éng ®ã t¹o ra cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam. Tõ ®ã ®a

ra gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu mÆt hµng nµy.

3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

- §èi tîng nghiªn cøu lµ thÞ trêng dÇu má thÕ giíi, ®Æc ®iÓm còng nh nh÷ng

biÕn ®éng trªn thÞ trêng nµy; nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña xuÊt khÈu dÇu

má ViÖt Nam do sù biÕn ®éng nµy t¹o ra.

- Ph¹m vi nghiªn cøu lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam tõ n¨m

1991 trë l¹i ®©y, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: 2003 vµ 2004.

4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

VËn dông ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö kÕt hîp víi

thèng kª, ph©n tÝch ®Ó tõ ®ã rót ra c¸c kÕt luËn lµm c¬ së ®a ra c¸c gi¶i ph¸p

lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu.

5. KÕt cÊu cña ®Ò tµi

Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn vµ phô lôc tham kh¶o, ®Ò tµi gåm nh÷ng phÇn

sau:

Ch ¬ng I: Tæng quan chung vÒ dÇu má vµ thÞ trêng dÇu má

Ch ¬ng II: T¸c ®éng cña sù biÕn ®éng thÞ trêng dÇu má thÕ giíi ®èi víi ho¹t

®éng xuÊt khÈu dÇu má cña ViÖt Nam

Ch ¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hÝÖu qña ho¹t ®éng xuÊt khÈu dÇu má cña

ViÖt Nam tríc biÕn ®éng trªn thÞ trêng dÇu má thÕ giíi

Ch¬ng I: Tæng quan chung vÒ dÇu má vµ

thÞ trêng dÇu má

I. DÇu má vµ ngµnh c«ng nghiÖp dÇu má

1. Kh¸i niÖm dÇu má

DÇu má lµ mét lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n quý mµ thiªn nhiªn ban tÆng cho

con ngêi. So víi c¸c kho¸ng s¶n kh¸c nh: than ®¸, ®ång, ch×, nh«m, s¾t th× dÇu …

má ®îc con ngêi biÕt ®Õn vµ sö dông t¬ng ®èi muén h¬n.

DÇu má lµ hîp chÊt hydrocacbon ®îc khai th¸c lªn tõ lßng ®Êt, thêng ë thÓ

láng vµ thÓ khÝ. ë thÓ khÝ, chóng bao gåm khÝ thiªn nhiªn vµ khÝ ®ång hµnh.

KhÝ thiªn nhiªn lµ toµn bé hydrocacbon ë thÓ khÝ khai th¸c tõ giÕng khoan bao

gåm c¶ khÝ Èm vµ khÝ th«. KhÝ ®ång hµnh lµ khÝ tù nhiªn n»m trong c¸c vØ dÇu

díi d¹ng mò khÝ hoÆc khÝ hoµ tan vµ ®îc khai th¸c ®ång thêi víi dÇu th«. Trong

b¶ng tuÇn hoµn Men®ªleep, c¸c nguyªn tè cacbon vµ hydro cã ®Æc tÝnh kú diÖu

lµ trong c¸c ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ¸p suÊt kh¸c nhau chóng kÕt hîp vµ t¹o thµnh

nh÷ng hîp chÊt hydrocacbon kh¸c nhau. Loµi ngêi ®· sím biÕt sö dông ®Æc tÝnh

quý gi¸ nµy ®Ó phôc vô nhu cÇu cuéc sèng cña m×nh.

Cã nhiÒu lý thuyÕt gi¶i thÝch viÖc h×nh thµnh dÇu má. Theo lý thuyÕt tæng

hîp sinh häc ®îc nhiÒu nhµ khoa häc ®ång ý, dÇu má ph¸t sinh tõ nh÷ng x¸c

chÕt cña c¸c sinh vËt ë ®¸y biÓn, hay tõ c¸c thùc vËt bÞ ch«n trong ®Êt. Khi thiÕu

khÝ «xy, bÞ ®Ì nÐn díi ¸p suÊt vµ ë nhiÖt ®é cao c¸c chÊt h÷u c¬ trong c¸c sinh

vËt nµy ®îc chuyÓn ho¸ thµnh c¸c hîp chÊt t¹o nªn dÇu. DÇu tÝch tô trong c¸c

líp ®¸ xèp, do nhÑ h¬n níc nªn dÇu ®· chuyÓn dÇn dÇn lªn trªn cho ®Õn khi gÆp

ph¶i c¸c líp ®¸ kh«ng thÈm thÊu th× tÝch tô l¹i ë ®Êy vµ t¹o thµnh má dÇu.Cuèi

thÕ kû XIX, nhµ ho¸ häc ngêi Nga Men®ªleep ®· ®a ra lý thuyÕt v« c¬ gi¶i

thÝch sù h×nh thµnh cña dÇu má. Theo lý thuyÕt nµy, dÇu má ph¸t sinh tõ ph¶n

øng ho¸ häc gi÷a cacbua kim lo¹i víi níc t¹i nhiÖt ®é cao ë s©u trong lßng ®Êt

t¹o thµnh c¸c hi®r«cacbon vµ sau ®ã bÞ ®Èy lªn trªn. C¸c vi sinh vËt sèng trong

lßng ®Êt qua hµng tû n¨m ®· chuyÓn chóng thµnh c¸c hçn hîp hi®rocacbon

kh¸c nhau. Lý thuyÕt nµy lµ mét ®Ò tµi g©y nhiÒu tranh c·i trong giíi khoa häc.

DÇu má lµ lo¹i kho¸ng s¶n n¨ng lîng, cã tÝnh “linh ®éng” cao. Sau n÷a,

chóng cã b¶n chÊt sinh thµnh, di c vµ tÝch tô gÇn gièng nhau. Gièng nh nhiÒu

lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh¸c, dÇu má ®îc h×nh thµnh do kÕt qu¶ qu¸ tr×nh

vËn ®éng phøc t¹p l©u dµi hµng triÖu n¨m vÒ vËt lý, ho¸ häc, ®Þa chÊt, sinh

häc trong vá tr¸i ®Êt. Th«ng th … êng dÇu má sau khi khai th¸c cã thÓ xö lý, tµng

tr÷ vµ xuÊt khÈu ngay.

2. Vai trß cña dÇu má

DÇu má cïng víi c¸c lo¹i khÝ ®èt ®îc coi lµ “Vµng ®en”, ®ãng vai trß quan

träng trong ®êi sèng kinh tÕ toµn cÇu. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu

quan träng nhÊt cña x· héi hiÖn ®¹i dïng ®Ó s¶n xuÊt ®iÖn vµ còng lµ nhiªn liÖu

cña tÊt c¶ c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i. H¬n n÷a dÇu má còng ®îc sö dông

trong c«ng nghiÖp ho¸ dÇu ®Ó s¶n xuÊt c¸c chÊt dÎo vµ nhiÒu s¶n phÈm kh¸c.

DÇu má mang l¹i lîi nhuËn siªu ng¹ch cho c¸c quèc gia vµ d©n téc trªn thÕ

giíi ®ang së h÷u vµ tham gia trùc tiÕp kinh doanh nguån tµi nguyªn trêi cho

nµy.

HiÖn nay, trong c¸n c©n n¨ng lîng, dÇu má vÉn gi÷ vai trß quan träng nhÊt so

víi c¸c d¹ng n¨ng lîng kh¸c. Cïng víi than ®¸, dÇu má cïng c¸c lo¹i khÝ ®èt

kh¸c chiÕm tíi 90% tæng tiªu thô n¨ng lîng toµn cÇu.

Kh«ng Ýt c¸c cuéc chiÕn tranh, c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cã

nguyªn nh©n s©u xa tõ c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh

vùc dÇu má. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ gi¸ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt

kinh doanh dÇu má biÕn ®éng tuú thuéc rÊt lín vµo nh÷ng kÕt qu¶ t×m kiÕm

th¨m dß cña chÝnh c¸c c«ng ty ®ã trªn thÕ giíi. Lîi dông hiÖn tîng biÕn ®éng

nµy, kh«ng Ýt c¸c nh÷ng th«ng tin kh«ng ®óng sù thËt vÒ c¸c kÕt qu¶ th¨m dß

dÇu má ®îc tung ra lµm ®iªu ®øng nh÷ng nhµ ®Çu t chøng kho¸n trªn lÜnh vùc

nµy, thËm chÝ lµm khuynh ®¶o c¶ chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia.