Án treo trong Luật hình sự : Nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

LÂM THỊ THANH HẰNG

ÁN TREO TRONG LUẬT HÌNH SỰ: NGHIÊN CỨU

SO SÁNH VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

ÁN TREO TRONG LUẬT HÌNH SỰ: NGHIÊN CỨU

SO SÁNH VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự

Định hướng nghiên cứu

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn khoa học : TS. Vũ Thị Thúy

Học viên : Lâm Thị Thanh Hằng

Lớp : Cao học Luật, khóa 30

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự

hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Thị Thúy.

Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực. Những số

liệu, tài liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá trong luận văn được

tác giả thu thập có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định của

pháp luật.

Người cam đoan

Lâm Thị Thanh Hằng

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật Hình sự

BLTTHS : Bộ luật Tố tụng Hình sự

Luật THAHS : Luật Thi hành án hình sự

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SO SÁNH LUẬT VỀ ÁN

TREO VÀ QUY ĐỊNH ÁN TREO TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM..7

1.1. Những vấn đề lý luận về so sánh luật về án treo......................................7

1.1.1. Khái niệm so sánh luật về án treo............................................................7

1.1.2. Các bước cơ bản để thực hiện so sánh luật về án treo............................9

1.2. Quy định về án treo trong Luật Hình sự Việt Nam...............................12

1.2.1. Khái niệm án treo...................................................................................12

1.2.2. Điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo...................14

1.2.3. Về thời gian thử thách của án treo ........................................................18

1.2.4. Những trường hợp không cho hưởng án treo ........................................19

1.2.5. Về giám sát, giáo dục và nghĩa vụ của người được hưởng án treo.......20

1.2.6. Vi phạm nghĩa vụ trong thời gian thử thách..........................................22

1.2.7. Phạm tội mới trong thời gian thử thách hoặc phạm tội khác trước khi

được hưởng án treo..........................................................................................23

1.2.8. Rút ngắn thời gian thử thách của án treo..............................................23

1.2.9. Về hình phạt bổ sung đối với người được hưởng án treo......................24

1.2.10. Việc chấp hành xong thời gian thử thách của án treo.........................25

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...................................................................................26

CHƯƠNG 2. SO SÁNH QUY ĐỊNH VỀ ÁN TREO TRONG LUẬT HÌNH

SỰ VIỆT NAM VỚI BIỆN PHÁP TƯƠNG ỨNG TRONG LUẬT HÌNH SỰ

CỦA ĐỨC, THỤY ĐIỂN, NHẬT BẢN, TRUNG QUỐC, NGA ....................27

2.1. So sánh quy định về tên gọi của án treo..................................................28

2.2. So sánh quy định về điều kiện được hưởng án treo...............................30

2.3. So sánh quy định về thời gian thử thách của án treo ............................36

2.4. So sánh quy định về những trường hợp không cho hưởng án treo......39

2.5. So sánh quy định về giám sát, giáo dục và nghĩa vụ của người được

hưởng án treo....................................................................................................40

2.6. So sánh quy định việc vi phạm nghĩa vụ trong thời gian thử thách ....44

2.7. So sánh quy định việc áp dụng hình phạt bổ sung khi cho hưởng án

treo.....................................................................................................................47

2.8. So sánh quy định việc phạm tội mới trong thời gian thử thách hoặc

phạm tội khác trước khi được hưởng án treo ...............................................50

2.9. So sánh quy định việc rút ngắn thời gian thử thách của án treo..........53

2.10. So sánh quy định việc chấp hành xong thời gian thử thách của án

treo.....................................................................................................................54

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2...................................................................................55

CHƯƠNG 3. HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ

ÁN TREO............................................................................................................56

3.1. Cơ sở của việc hoàn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về án

treo.....................................................................................................................56

3.1.1. Nhu cầu hoàn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về án treo...........56

3.1.2. Các yêu cầu của hoàn thiện quy định Luật hình sự Việt Nam về án

treo ...................................................................................................................58

3.1.3. Học tập kinh nghiệm lập pháp hình sự một số quốc gia về án treo ......60

3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của Luật hình sự Việt

Nam về án treo..................................................................................................61

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3...................................................................................70

KẾT LUẬN.........................................................................................................71

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Án treo là một chế định tiến bộ, đã được pháp luật nhiều nước trên thế giới

quy định và đưa vào sử dụng từ rất sớm, song án treo không phải là một chế định

được quy định trong hệ thống pháp luật của tất cả mọi quốc gia.. Tuy có nhiều

điểm quy định khác nhau về mặt hình thức, nội dung nhưng về cơ bản thì mục

đích của việc sử dụng chế định này như là biện pháp thể hiện sự khoan hồng của

chính sách pháp luật hình sự của các nước. Ở Việt Nam, chế định án treo được

ghi nhận trong pháp luật hình sự, đây là một chế định pháp luật thể hiện tính

nhân đạo của Nhà nước ta, một biểu hiện cụ thể của nguyên tắc trừng trị kết hợp

với khoan hồng, giáo dục người phạm tội.

Chế định án treo trong luật hình sự Việt Nam được phát triển trong một

thời gian dài cho đến nay đã có ý nghĩa quan trọng trong việc đấu tranh phòng

ngừa tội phạm, khuyến khích người bị kết án tự lao động cải tạo để trở thành

công dân có ích dưới sự giúp đỡ giám sát của chính quyền địa phương, cơ quan,

tổ chức và gia đình. Tuy nhiên, chế định án treo còn nhiều điểm chưa đầy đủ

trong quy định pháp luật và trong quá trình áp dụng như về điều kiện cho hưởng

án treo, quy định bắt đầu tính thời gian thử thách, quy định thực hiện nghĩa vụ

trong thời gian thử thách và vi phạm nghĩa vụ trong thời gian thử thách.

Vì vậy, việc nghiên cứu quy định của pháp luật hình sự các nước trên thế

giới về án treo, giúp chúng ta rút kinh nghiệm trong quá trình xây dựng pháp luật

hình sự, hoàn thiện hơn chế định án treo. Do đó, tác giả quyết định chọn đề tài:

Án treo trong luật hình sự: Nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt

Nam làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Án treo là một nội dung phong phú được các nhà lập pháp, các cơ quan

bảo vệ pháp luật, các cán bộ nghiên cứu khoa học pháp lý cùng quan tâm. Các

tài liệu nghiên cứu liên quan đến đề tài án treo có thể kể đến một số tài liệu sau:

Một số luận văn như Hồ Thị Phấn (2007), Án treo trong pháp luật hình sự

Việt Nam, Luận văn thạc sỹ luật học, Trường đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh,

2

Huỳnh Văn Út (2013), Án treo trong pháp luật hình sự Việt Nam, Luận văn thạc

sỹ luật học, Trường đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh. Các luận văn này đã làm

sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn của án treo theo Luật Hình sự Việt

Nam, có đề cập đến chế định án treo theo quy định pháp luật hình sự một số

nước. Tuy nhiên những luận văn này đã qua thời gian dài, một số nội dung đã

không còn tính thời sự, việc nghiên cứu chế định án treo theo quy định pháp luật

hình sự một số nước chỉ trong phạm vi nêu và phân tích, chưa đi sâu vào nghiên

cứu so sánh pháp luật hình sự các nước quy định về chế định án treo.

Nguyễn Văn Bường (2017), Chế định án treo theo pháp luật hình sự Việt

Nam từ thực tiễn miền Trung và Tây Nguyên, Luận án Tiến sỹ Luật học, Học

viện Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. Luận án đã

phân tích những vấn đề lý luận, cơ sở pháp lý của các quy định trong chế định án

treo, tìm ra những điểm bất cập; tổng hợp số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng

áp dụng pháp luật về án treo của Tòa án nhân dân hai cấp thuộc các tỉnh, thành

phố khu vực Miền Trung và Tây Nguyên trong 10 năm, từ năm 2007 đến năm

2016. Qua đó đánh giá những ưu điểm cũng như những bấp cập, hạn chế trong lý

luận, trong pháp luật và trong hoạt động xét xử tại khu vực này, tìm ra nguyên

nhân của những hạn chế, thiếu sót đó và đề xuất các giải pháp bảo đảm áp dụng

đúng án treo đối với người phạm tội.

Bài viết so sánh luật về án treo theo Bộ luật Hình sự năm 1999 của Tác giả

Đỗ Mạnh Quang, So sánh quy định về án treo giữa Bộ luật hình sự Đức và Bộ

luật hình sự Việt Nam1

, đưa ra những điểm giống nhau và khác nhau về chế định

án treo của Luật Hình sự Việt Nam và Bộ luật Hình sự Đức, bài viết có những

phân tích và đưa ra những kiến nghị sửa đổi Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, có một

số nội dung đã được sửa đổi theo Bộ luật Hình sự năm 2015 nên bài viết cũng

không còn tính thời sự.

Một số bài viết về án treo theo quy định Bộ luật Hình sự năm 2015 của

các tác giả như Nguyễn Thị Trâm Anh (2020), Những bất cập tồn tại về chế

định án treo theo pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành, Hồ Nguyễn Quân

(2019), Một số vấn đề về chế định án treo theo quy định của Bộ luật hình sự

1 Đỗ Mạnh Quang (2011), “So sánh quy định về án treo giữa Bộ luật hình sự Đức và Bộ luật hình sự Việt

Nam”, Tạp chí Tòa án nhân dân, Tòa án nhân dân tối cao, Số 22, tr. 25 - 29