Ẩn dụ và ẩn dụ ngữ pháp pdf

ẨN DỤ VÀ ẨN DỤ NGỮ PHÁP

METAPHOR AND GRAMMATICAL METAPHOR

PHAN VĂN HOÀ

Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Đà Nẵng

TÓM TẮT

Vấn đề ẩn dụ hoạt động ra sao vẫn còn thu hút nhiều cuộc tranh luận. Bài viết này nhằm đưa

ra một vài nhận định cơ bản về ẩn dụ như là một thực thể tác động đến sự phát triển ngôn

ngữ. Bài viết khẳng định rằng quá trình nghiên cứu ẩn dụ đã có những bước tiến đáng kể

trong ngôn ngữ học: Từ chỗ cho rằng ẩn dụ là một phương thức tu từ trong các văn bản hùng

biện đến chỗ nhận định rằng ẩn dụ là một biện pháp quan trọng và phổ biến trong quá trình

phát triển của mỗi ngôn ngữ. Mục đích cuối cùng của người viết là sơ lượt giới thiệu cách nhìn

về ẩn dụ như là hoạt động ở cấp độ từ vựng- ngữ pháp và ngữ pháp trong quan điểm ngữ

pháp chức năng.

ABSTRACT

The question ‘How metaphor works’ has been drawing endless discussions in linguistics. This

paper aims at reconfirming that metaphor is an entity to not only affect the growth of languages

but also make communication specially effective. It also points out the remarkable progresses

in metaphor investigations: from the view that metaphor is only a rhetoric device to the view

that metaphor is a common and important device for the development of languages. The

writer’s final resposibility is to make a general introduction to metaphor working at the lexico￾grammatical and grammatical levels in the aspects of functional linguistics.

A. Phần một

Trong khi ngôn ngữ thực hiện chức năng giao tiếp, ẩn dụ không phải là cách dùng ngôn từ đặc

biệt để trang sức như là những mỹ từ trống rỗng. Ngược lại, ẩn dụ trở thành hương vị và cảm

xúc chân thật của đời sống ngôn ngữ ở nhiều thể loại văn bản. Ẩn dụ cũng không còn giới hạn

ở phép dùng từ hình ảnh, so sánh mà xa hơn thế nữa, ẩn dụ đi vào thế giới lập ngôn (wording)

đầy màu sắc của ý niệm. Ẩn dụ không chỉ là một phương thức hoạt động hiệu quả của ngôn

ngữ mà còn là phương thức tư duy sáng tạo dựa trên chức năng độc đáo của ngôn ngữ. Nếu

Embler (1966) khẳng định rằng ngôn ngữ phát triển thông qua các điều kiện xã hội và đến

lựợt mình ngông ngữ trở lại tác động đến hành vi, thái độ của xã hôi, thì ẩn dụ lại đóng một

vai trò quan trọng trong chức năng này. Vì vậy, ẩn dụ hầu như có mặt khắp mọi nơi trong hoạt

động ngôn từ. Có lẽ vì lý do này mà Halliday (1976, tr.324) nói: “Dường như là, trong hầu hết

các thể loại văn bản, cả nói và viết, chúng ta có xu hướng hoạt động ở một nơi nào đó giữa

hai thái cực: tương thích trần trụi và ẩn dụ quá đáng. Một cái gì đó hoàn toàn tương thích thì

dường như là quá bằng phẳng, trong khi cái gì đó hoàn toàn xa rời tương thích thì lại tỏ ra

giả tạo, bịa đặt”. Theo Halliday, ẩn dụ chính là hiện tượng ngôn ngữ nằm giữa hai thái cực

này. Nietzsche (1873) nói: “Bản thân ngôn ngữ đã mang tính ẩn dụ.” Brooks & Warren (1961)

viết: “Ngôn ngữ thường phát triển bằng quá trình mở rộng ẩn dụ”. Như vậy, ẩn dụ là hiện

tượng bình thường của ngôn ngữ hành chức. Nhưng ẩn dụ khi hoạt động thì luôn mang sức

sống mới cho ngôn từ. Walter Nash (1980, tr.155) ghi nhận: “Ẩn dụ có một năng lực mô tả rất

mạnh mẻ... Những văn bản quá hình thức, lạnh lùng dường như không dùng ẩn dụ; còn văn