Ẩn dụ từ vị giác "ngọt" trong tiếng Hán hiện đại

Pham Thi Nlian Tgp chi KHOA HQC & CONG NGHE 167(07)'43-

A N D U Tt r V I GIA C "NGOT " TRON G TIEN G HA N HIE N DA I

Pham Thi Nhan*

Dai hgc Thdi Nguyen

T OM TA T

Tien Trung Thu (^^tfl ) trong "Tiiong cam" (ilJS) co viet: 'Trong giao tiSp va suy nghT hang

ngay, chflng ta thudng dung the nghiem giac quan nay de bieu dat the nghi§m giac quan khac, liim

cho cac CO quan thj giac, thinh giac, khflu giac, xuc giac va vi giac da thong va lien ket vdi nhau,

tao nen nhflng cacJi bieu dat mdi me va sinh dong hon." [3]. Thong qua co quan vi giac, chung ta

CO the ciim nhgn dugc cac vi ca ban nhu ngot, man, dang, chua, cay Moi vi nay dem lai cho con

ngudi nhirng cam nhan yeu, ghet, vui thich, hgnh phflc hay dau kho.,, dieu nay dugc the hien qua

y nghTa an dy cfla cic lmh tfl vj giac. Trong cac vj, chi co vj "ngpt" dupc dung de noi dSn nhQng

dieu tot dep va dang yeu, do vay chung toi lay vi "ngpt" lam doi tuang dm hieu va nghien cflu.

Tli khoa: An du, vi gidc, ngot, dm thuc. vdn hog, tiing Hdn

MO DAU

Tfl khi tac pham "Metaphors We live by" [4]

cua Lakoff & Jolinson dugc xuat ban vao

nhftng nara 80 cfla the ky trudc, an du da trd

Ihitnh ly luan quan trgng cho vigc nghign cihi

ca che Iri nhgn ngfln ngft cfla cac nha ngfln ngfl

hgc tri nhan. Theo Tfl dien Han ngft hien dai.

In du la mgt dang vi von, khdng ndi tryc tiep,

Ihirc le chinh la gia du, thudng dung cac lu

"la" "chinh la" "Ird Ihanh" "bign thanh" dg vi

von, vf dy: "Thuc pham la kho bau cfla kho

bau". Tran Tri An (l^v^^)vi i Tuong Quang

Hfln (ii?7fe;S) khi ly giai vg an dy cho ring:

"Tri nhan quan cua I n dy la do nang luc tu duy

an du dac biet ciia con ngudi" [5]. "Tu tu hgc

phat pham" (fl^l^^^/L ) cua Trin Vgng

Dao (p^Hil ) cd vigt: An du la hinh thuc so

sanh tign han mgt bgc so vdi so sanh ludng

minh, Hinh thflc cua so sanh tudng mmh la ,"A

gidng nhu B", hinh thuc an du la "A la B",

Nhu vgy, an du chfnh la each ggi su vat, hien

tugng nay bing su vat, hipn lugng khiic dya

trgn mfli lien he gifta chung, "ihu an du quan

Ugng nhit phai la nhftng quy udc dugc hinh

thanh theo thdi gian, nd tu tu bign dfli va tham

nhgp vao cac an dy trong cudc sdng Ihudng

nhai mgt each vfl thuc" (Lakoff & Johnson).

Trong Hiin Ihu, "Lp thuc ky truygn" (iJ^Pj.

i|i'-t-:HiM?!j^^)cd viet "vuong gia dT dan vi

* Tel 0987.877458. Email: nhanpt@tnu.edu.v,

thign, dan dT thye vi thign" (vua lay din lam

gdc, dan lay vigc an uong lam dau), ngudi

Trung Quoc vd eung coi trgng viec an udng,

dgc biet la mui vi va hlnh thue khi chg bien

mon In. "Trung Quflc vdi lich su lau ddi, din

sfl dflng, da sdm coi Im thyc la mot hlnh thfl'c

van hoa, khflng ngung nlng cao gia tri xa hdi

cfla i m Ihuc" (ifflg , i^hi , iU.'^k

i^^'^'X^t^W) ) . "Dan tgc Han tu cfl dai da

dem vln hda am Ihuc va hogt dgng van hoa xa

hgi kgt hgp mat thiet vdi nhau, tfl' dd lara cho

van hda Im thyc cd cac gia tri x l hgi khac nhau

nhu gia Ui sinh tfln, gia trj lg nghTa, gia Iri eung

tg, gia Irj hudng thy va gia tri giao luu thuang

mgi (f^f . «^Xi§i3]?t:if5:^-t)) H6].

"Ndi dgn su cam nhan viec an uflng la dg cap

dgn ngu vi cua con ngudi, do la chua, nggt,

ding, cay vii man, nghTa md rgng cfla nhflng tfl'

nay khflng nhftng hen quan dgn hoan canh van

hda xa hdi va cdn lign quan den cam nhgn tara

ly cfla con ngudi" {MitU, iMiVi^\%^

Tren cd sd dft lieu cfla cac nha nghign cflru,

cac hgc gia di trudc vg an dy, vi giac va cac

Idp tfl ngu' lien quan den cac miii vj, di e bipt

la nghien ciru cfla Thudng Kfnh Ninh {^M.

T^) ve Van boa va Tfl ngfl tieng Han (i5?.i§

i^^C-^^li-fc.), loi liy an dy tu vi giiic "nggt"

C S& ) trong tigng Han hien dgi lam dfli

tugng tim hieu va nghien cim, thflng qua do

43