Xung quanh việc xử lý công ty vedan vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường

1

XUNG QUANH VIỆC XỬ LÝ CÔNG TY VEDAN

VI PHẠM PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG1

Trần Văn Hải

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

Dư luận rất bức xúc qua vụ Công ty Cổ phần hữu hạn Vedan Việt Nam (Vedan) chỉ bị xử

phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường mà không thể bị truy cứu trách nhiệm

hình sự. Có thể tóm tắt ba lý do dẫn đến việc không thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với

Vedan mà các nhà chuyên môn đã nêu trên các phương tiện thông tin đại chúng2

:

- Điều 8.1. Bộ luật hình sự định nghĩa: “Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được

quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện…”. Như vậy,

chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, mà không thể truy cứu đối với tổ chức,

trong khi đó Vedan là một tổ chức.

- Điều 183.1. Bộ luật hình sự quy định: “Người nào thải vào nguồn nước dầu mỡ, hoá chất

độc hại, chất phóng xạ quá tiêu chuẩn cho phép, các chất thải, xác động vật, thực vật, vi khuẩn,

siêu vi khuẩn, ký sinh trùng độc hại và gây dịch bệnh hoặc các yếu tố độc hại khác, đã bị xử phạt

hành chính mà cố tình không thực hiện các biện pháp khắc phục theo quyết định của cơ quan có

thẩm quyền gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến một trăm triệu

đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm”. Qua đây cho

thấy điều kiện tiên quyết để truy cứu trách nhiệm hình sự là trước đó người phạm tội phải bị xử

phạt hành chính, nhưng việc xử phạt hành chính trước đây chỉ áp dụng đối với Vedan, mà chưa

được áp dụng đối với bất kỳ một cá nhân có trách nhiệm nào của Vedan.

- Điều 6 Nghị định 81/2006/NĐ-CP lại quy định: “Cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm

hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường nếu quá một năm, kể từ ngày chấp hành xong quyết

định xử phạt hoặc từ ngày hết hiệu lực thi hành quyết định xử phạt mà không tái phạm thì được

coi như chưa bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường”. Các quyết định

xử phạt vi phạm hành chính đối với Vedan (giả định rằng chúng được áp dụng đối với một cá

nhân cụ thể có trách nhiệm của Vedan) được ban hành vào năm 2005 và năm 2006 thì đến thời

điểm 2008 đã quá một năm, như vậy cũng rất khó truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một cá

nhân cụ thể có trách nhiệm của Vedan.

Trên đây là ba lý do dẫn đến không thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với Vedan mà các

nhà chuyên môn đã nêu. Tác giả của bài viết này không đồng ý với các lý do đã nêu bằng việc

viện dẫn chưa xử phạt hành chính đối với cá nhân có trách nhiệm của Vedan để không áp dụng

điều 183.1. Bộ luật hình sự, bởi vì nếu cơ quan điều tra xác định rằng hành vi của Vedan gây hậu

quả rất nghiêm trọng thì hoàn toàn có thể áp dụng điều 183.2. Bộ luật hình sự: “Phạm tội gây hậu

quả rất nghiêm trọng thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm”, khi đó không cần thiết phải có một

quyết định xử phạt vi phạm hành chính trước đó, mà vẫn có thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối

với cá nhân cụ thể có trách nhiệm của Vedan (nếu xác định được trách nhiệm cá nhân). Hoặc áp

dụng điều 183.3. Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ năm năm đến mười

năm. Cần phải thấy rằng, tiêu chí “phải bị xử phạt vi phạm hành chính trước đó” chỉ áp dụng đối

với hành vi gây hậu quả nghiêm trọng, còn các hành vi gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt

nghiêm trọng thì việc đòi hỏi tiêu chí trên là không cần thiết.

Bài viết này chỉ nêu các yếu tố cấu thành tội phạm về môi trường (TPMT), trong đó nhấn

mạnh phân tích mặt khách quan của TPMT – một yếu tố khó xác định mà các nhà chuyên môn cần

1

Bài đã đăng trên Tạp chí Công an nhân dân, số 07/2009

2 Xin tham khảo thêm: Lê Thanh, Pháp luật - nhìn từ vụ Vedan, http://www.nguoidaibieu.com.vn ngày 04.10.2008.

Thái Bình, Hoàng Vân: Xử lý Vedan, http://www.phapluattp.vn/news, ngày 08.10.2008