xử trí hen phế quản.pdf

Đánh giá và xử trí hen phế quản theo IMCI

ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ TRÍ HEN PHẾ QUẢN

THEO IMCI

Mục tiêu

1. Định nghĩa được hen phế quản (HPQ) theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới.

2. Phân biệt được HPQ với một số bệnh lý thường gặp khác.

3. Đánh giá và xử trí được HPQ tại cộng đồng theo chương trình Xử Trí Lồng Ghép Bệnh Trẻ

Em (IMCI - Integrated Management of Childhood Illness).

1. Định nghĩa HPQ theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới

HPQ là một bệnh lý viêm mạn tính với tình trạng tắc nghẽn đường thở có hồi phục. Bệnh

được đặc trưng bởi từng đợt sò sè tái diễn, thường kèm theo ho, và đáp ứng với các thuốc giãn

phế quản và thuốc kháng viêm.

2. Dịch tễ học

Hen phế quản là bệnh phổi mạn tính phổ biến nhất ở trẻ em. Hiện nay tỷ lệ trẻ em bị hen phế

quản tăng nhanh trên toàn cầu ở các nước phát triển và đang phát triển. Theo thông báo của

Tổ Chức Y Tế Thế Giới, có khoảng từ 7-10% trẻ em đã mắc hen, cứ sau 20 năm hen phế quản

ở trẻ em tăng lên 2-3 lần. Chính vì vậy, tỷ lệ tử vong và nhập viện tăng đáng kể ở các nước

phát triển.

Ở Mỹ, mặc dù công tác quản lý điều trị hen trẻ em đã có nhiều tiến bộ, song năm 2002 tỷ lệ

trẻ em dưới 5 tuổi hen phế quản tăng hơn 160% và tăng 74% ở nhóm tuổi 5-14 tuổi so với

năm 1982; trên toàn nước Mỹ đã mất khoảng 14 triệu ngày học và 14,5 triệu ngày công lao

động do bố mẹ nghỉ chăm sóc con cái; mỗi năm đã tiêu tốn hơn 14 tỷ đô-la cho việc chăm sóc

người bệnh hen.

Ở nước ta, trong năm 1999 có gần 658.000 lần cấp cứu nhi khoa do hen. Tỷ lệ cấp cứu ước

tính hàng năm ở trẻ dưới 5 tuổi là 137,1/10.000 trẻ - tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở nhóm tuổi này.

Bệnh hen làm mất đi khoảng 10 triệu ngày học hàng năm của học sinh. Ðây là nguyên nhân

hàng đầu làm cho trẻ em nghỉ học và bỏ học do bệnh kéo dài.

Giá thành điều trị hen ước tính hàng năm ở lứa tuổi dưới 18 khoảng 3,2 tỷ đô-la Mỹ. Một

nghiên cứu tại TP Hồ Chí Minh cho thấy chi phí ước tính cho việc chăm sóc bệnh nhân hen là

108 triệu USD, trong đó 50-70% dành cho nhập viện và cấp cứu, 30% là thuốc điều trị;

288064 ngày công lao động bị mất.

3. Chẩn đoán HPQ

- Tiền sử có những đợt sò sè tái diễn, thường kèm theo ho.

- Khám lâm sàng có thể có:

+ Ngực căng phồng.

+ Rút lõm lồng ngực.

+ Thì thở ra kéo dài kèm với tiếng sò sè.

+ Giảm lượng khí hít vào nếu tình trạng tắc nghẽn nặng.

+ Không sốt.

+ Đáp ứng tốt với thuốc giãn phế quản.

Trong trường hợp chẩn đoán còn nghi ngờ, hãy cho một liều thuốc giãn phế quản tác dụng

nhanh. Trẻ bị HPQ thường sẽ cải thiện nhanh với các dấu hiệu như giảm tần số thở, giảm rút

lõm lồng ngực và đỡ khó thở. Tuy nhiên, trẻ bị HPQ nặng có khi phải cần nhiều liều thuốc

giãn phế quản mới cải thiện.

4. Chẩn đoán phân biệt HPQ

Cần chẩn đoán phân biệt HPQ với các bệnh lý có sò sè. Ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi,

đợt sò sè đầu tiên thường xảy ra trong mùa dịch virus hợp bào hô hấp (RSV) và viêm tiểu phế

quản cấp thường là nguyên nhân của đợt sò sè này. Ở trẻ lớn hơn và những trẻ có những đợt

49