Xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở việt nam đầu thế kỷ xx (đầu thế kỷ xx đến chiến tranh thế giới thứ nhất).

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA SỬ

----------

PHAN THỊ ĐÀO

Xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở Việt

Nam đầu thế kỷ XX (đầu thế kỷ XX đến chiến

tranh thế giới thứ nhất)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

MỞ ĐẦU

1.Lý do chọn đề tài

Đầu thế kỉ XX, châu Á thức tỉnh, phong trào cách mạng dân chủ tư sản ở các

nước thuộc địa và nửa thuộc địa như Iran, Thổ Nhĩ Kì, Trung Quốc, Ấn Độ… mang

một nội dung mới: Đấu tranh yêu nước giải phóng dân tộc kết hợp đấu tranh giành

quyền dân chủ.

Ở nước ta, vào những năm đầu thế kỉ XX, dưới tác động của chính sách khai

thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp, nền kinh tế - xã hội Việt Nam có sự

biến đổi. Nền kinh tế có tính chất tự nhiên, tự cấp, tự túc đã bị phá vỡ, mặc dù chưa

tan rã hoàn toàn. Nền nông nghiệp cổ truyền còn chiếm ưu thế, nhưng một nền công

thương nghiệp theo kiểu tư bản đã xuất hiện, thể hiện một cảnh quan mới, khác lạ ở

Việt Nam và hơn hẳn chế độ phong kiến. Đồng thời, mâu thuẫn giữa nhân dân Việt

Nam với thực dân Pháp ngày càng sâu sắc.

Trước sự suy tàn của chế độ phong kiến và những yêu cầu mới của lịch sử,

những người yêu nước Việt Nam đã ý thức được sự lỗi thời của thiết chế cũ về mọi

mặt, họ nhận thấy rằng, “quan niệm trung quân ái quốc” của thời kì Cần Vương

không thể là con đường cứu nước, cứu dân được nữa. Đây là những tiền đề cho sự

hình thành một xu hướng cách mạng mới.

Đúng lúc, các tân thư, tân văn của Trung Quốc, Nhật Bản dội vào nước ta đã

giới thiệu những tư tưởng dân chủ tư sản của phương Tây dưới lăng kính của các

nhà tư tưởng lập hiến. Các học thuyết về nhân đạo, dân quyền của những nhà tư

tưởng trong trào lưu triết học ánh sáng Pháp thế kỉ XVIII cũng truyền bá vào Việt

Nam, được các sĩ phu yêu nước tiến bộ tiếp thu nồng nhiệt. Trào lưu tư tưởng đó đã

cổ vũ, hướng theo họ lý tưởng của cuộc Cách mạng Pháp (1789), cuộc vận động

Duy Tân (1898) và Cách mạng Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc, giúp họ đoạn tuyệt

những tư tưởng quân chủ bảo hoàng, chuyển sang tư tưởng dân chủ cộng hòa. Mặt

khác, hơn 30 năm sau duy tân, Nhật Bản đã trở thành một nước tư bản hùng mạnh,

nhất là sau chiến thắng vang dội của quân đội Nhật trong chiến tranh Nga – Nhật

(1904-1905) càng củng cố niềm tin của các sĩ phu yêu nước vào con đường cách

mạng tư sản và họ đã dấy lên một phong trào yêu nước theo xu hướng này – đó là

xu hướng Dân chủ tư sản.

Với mong muốn tìm hiểu một giai đoạn lịch sử đầu thế kỷ XX, tìm hiểu một

xu hướng cứu nước mới – xu hướng Dân chủ tư sản để thấy được sự chuyển biến

của con đường giải phóng dân tộc, thấy được sự hy sinh, đóng góp của các bậc tiền

bối, các thế hệ cha ông đi trước trong quá trình tìm ra giải pháp cứu nước. Với lý do

trên, tôi chọn đề tài: “Xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỷ

XX (đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất)” làm đề tài khóa luận.

2. Lịch sử vấn đề

Từ trước đến nay nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thời cận đại đã thu hút

được sự quan tâm của nhiều học giả trong và ngoài nước. Trong đó giai đoạn đầu

thế kỷ XX, cũng đã được nghiên cứu, phản ánh nhiều trong các cuốn giáo trình

thông sử như: Nguyễn Văn Kiệm với tác phẩm “Lịch sử Việt nam đầu thế kỷ XX

đến 1918”, Nguyễn Ngọc Cơ với “Lịch sử Việt Nam từ 1858 – 1918”, Nguyễn Văn

Khánh với “cơ cấu xã hội Việt Nam thời thuộc địa (1858 – 1945), Trần Bá Đệ với

“Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến nay”…Những cuốn sách này trình bày một cách khá

chi tiết và đầy đủ về tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của Việt Nam trong

giai đoạn đầu thế kỷ XX. Trong đó cũng đã đề cập đến quá trình hình thành và phát

triển của các trào lưu tư tưởng chính trị, gắn liền với hoàn cảnh và điều kiện cụ thể

của kinh tế - xã hội nước ta, có xét tới tác động ngoại cảnh, những vận động của thế

giới và khu vực.

Ngoài ra, nghiên cứu về tư tưởng Dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỷ XX

là một vấn đề không mới, đã có một số công trình nghiên cứu, tìm hiểu, một số bài

viết về vấn đề này như:

Nguyễn Thị Đảm với tác phẩm “Sự lựa chọn con đường phát triển của lịch

sử dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX và quá trình phát triển của lịch sử dân tộc từ

1930 đến nay” (2002). Đã làm rõ sự chuyển biến trong hệ tư tưởng yêu nước và

cách mạng Việt Nam, từ hệ tư tưởng phong kiến sang hệ tư tưởng dân chủ tư sản

đến hệ tư tưởng cộng sản. Sự lựa chọn đó phù hợp với xu thế thời đại và yêu cầu

của lịch sử dân tộc.

Trần Bá Đệ trong cuốn “Một số chuyên đề lịch sử Việt nam” (2007), đã có

một chuyên đề khai thác những khía cạnh, những mặt, những sự kiện và hiện tượng

có lien quan đến quá trình phát sinh, phát triển của những tư tưởng chính trị cơ bản

chi phối hoạt động của phong trào yêu nước Việt Nam đầu thế kỷ XX. Một giai

đoạn lịch sử có đầy biến cố phức tạp, diển ra trên phạm vi quốc gia và quốc tế. Lý

giải phần nào nguyên nhân thành công củng như thất bại của các trào lưu tư tưởng

chính trị được biểu hiện thành các xu hướng cứu nước tư sản và vô sản ở nước ta

những năm đầu của thế kỷ XX.

Trần Văn Giàu với tác phẩm “Sự phát triển của tư tưởng Việt Nam từ thế kỷ

XIX đến cách mạng tháng tám 1945” (tập 2) – Hệ ý thức tư sản và sự bất lực của nó

trước các nhiệm vụ lịch sử. Tác phẩm đã bàn về hệ ý thức tư sản, các dạng của nó,

các biểu hiện và sự chuyển biến của nó trong gần nửa thế kỷ, tất cả đều được soi rõ

dưới ánh sáng của tiêu chuẩn giải phóng dân tộc.

Ngoài ra, còn có nhiều tác phẩm đề cập đến Phan Bội Châu, Phan Châu

Trinh hai nhà yêu nước đi đầu trong xu hướng cách mạng dân chủ tư sản đầu thế kỷ

XX như: Chương Thâu với “Phan Bội Châu con người và sự nghiệp cứu nước”,

phản ánh một cách khá đầy đủ về quê hương, con người và các thời kỳ hoạt động

cứu nước của Phan Bội Châu. Huỳnh Lý với tác phẩm “Phan Châu Trinh thân thế

và sự nghiệp”, là cái nhìn toàn cảnh về con người và sự nghiệp cứu nước của Phan

Châu Trinh. Nguyễn Văn Xuân với “Phong trào Duy Tân”, Nguyễn Hiến Lê với

“Đông Kinh Nghĩa Thục”,…

Trên các tạp chí “nghiên cứu lịch sử”, tạp chí “xưa và nay”, trên các trang

web củng đề cập đến vấn đề này.

Nhìn chung khối lượng sách báo, các công trình nghiên cứu đã viết khá nhiều

về vấn đề này nhưng chưa có một công trình nghiên cứu nào tìm hiểu một cách sâu

sắc về sự hình thành, những biểu hiện cũng như vai trò và hạn chế của xu hướng

cách mạng dân chủ tư sản đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất ở Việt

Nam.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở

Việt Nam đầu thế kỷ XX (đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất), để thấy

được sự chuyển biến trong con đường cứu nước, giải phóng dân tộc đầu thế kỷ XX.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề cập đến xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở Việt Nam đầu thế kỷ XX,

Tìm hiểu sự hình thành, những biểu hiện cũng như vai trò, hạn chế của xu hướng

cứu nước theo tư tưởng dân chủ tư sản đầu thế kỷ XX.

4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu

4.1. Nguồn tư liệu

Đối với đề tài thuộc lĩnh vực kiến thức cơ bản này, nguồn tư liệu chủ yếu

giúp cho việc nghiên cứu là các tư liệu thành văn. Đó là các bài viết, các tác phẩm

lịch sử, các công trình nghiên cứu đã được công bố, các bài luận đăng trên các tạp

chí. Các tài liệu được lưu trữ tại thư viện trường ĐHSP Đà Nẵng, các thư viện của

thành phố Đà Nẵng, củng như trên các webside.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, đứng trên lập trường quan điểm của chủ nghĩa Mác

Lê nin, quan điểm của Đảng. Đồng thời trên các tư liệu thành văn thu thập từ nhiều

thể loại khác nhau, tôi tiến hành chọn lọc, phân loại và xử lý tư liệu sau đó sử dụng

hai phương pháp chuyên ngành : Phương pháp lịch sử và phương pháp logic, kết

hợp với phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh để đưa ra những luận điểm chính

xác, những kết luận khách quan và khoa học.

5. Đóng góp của đề tài

Qua thời gian thực hiện khóa luận bị hạn chế bởi nhiều yếu tố như: Tài liệu

tham khảo, trình độ nhiên cứu, thời gian nghiên cứu nên khóa luận chỉ góp phần

nhỏ vào việc tổng hợp những nội dung cơ bản của xu hướng cách mạng dân chủ tư

sản ở Việt Nam đầu thế kỷ xx, một bước tiến quan trọng trong xu thế cứu nước lúc

bấy giờ.

Rất mong nhận được sự giúp đỡ của quý thầy cô và các bạn đọc góp ý, xây

dựng để khóa luận trở thành tài liệu thiết thực, bổ ích cho quá trình giảng dạy, học

tập và nghiên cứu của các bạn sinh viên sau này.

6. Bố cục của đề tài

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung của

đề tài gồm có 2 chương:

Chương 1: Sự hình thành xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở Việt Nam

đầu thế kỷ XX (đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giới thứ nhất).

Chương 2: Những biểu hiện của xu hướng cách mạng dân chủ tư sản ở Việt

Nam đầu thế kỷ XX (đầu thế kỷ XX đến chiến tranh thế giớ thứ nhất).

NỘI DUNG

Chương 1: SỰ HÌNH THÀNH XU HƯỚNG CÁCH MẠNG DÂN CHỦ TƯ

SẢN Ở VIỆT NAM ĐẦU THẾ KỶ XX ( ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN CHIẾN

TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT)

1.1. Hoàn cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

1.1.1. Sự thất bại của phong trào yêu nước cuối thế kỷ XIX và yêu cầu của lịch

sử dân tộc đầu thế kỷ XX

Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng chính thức xâm lược Việt Nam. Lúc đầu,

triều đình Huế cũng lãnh đạo quần chúng nhân dân đứng lên đấu tranh chống Pháp

để bảo về độc lập chủ quyền của đất nước. Đã có lúc chúng ta đã giành được thắng