XK gạo của VN theo quan điểm Mar - Mix

Lêi nãi ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Qua 15 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng

thay ®æi tÝch cùc, lµm thay ®æi ®Õn mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng x· héi. Chóng

ta ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu ®¸ng kÓ trong Ngo¹i th¬ng, ®Æc biÖt trong xuÊt

khÈu g¹o. Nh÷ng con sè b¸o c¸o hµng n¨m lµ kÕt qu¶ thËt ®¸ng tù hµo cña

ngµnh n«ng nghiÖp níc ta, thÓ hiÖn quyÕt t©m cña nh©n d©n vµ ®êng lèi chØ

®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc. VÞ thÕ cña ViÖt Nam ®· ®îc n©ng lªn,

s¸nh vai cïng c¸c níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi.

Tuy nhiªn, do nh÷ng yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan, thùc tiÔn t¹i ViÖt

Nam trong thêi gian qua cho thÊy, ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o ë níc ta vÉn cßn

nhiÒu bÊt cËp, tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc tríc nh÷ng biÕn ®éng thÊt thêng

cña t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ thÞ trêng thÕ giíi nh ®Þnh híng, tæ chøc qu¶n lý, t×m

®Çu ra cho s¶n phÈm, n©ng cao gi¸ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh... KÕt qu¶ lµ, tuy

khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cã t¨ng nhng nh×n chung tiÒm n¨ng vÉn cha

®îc khai th¸c mét c¸ch tèi u, mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt.

Trong t×nh h×nh ®ã, nghiªn cøu Marketing ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m

n©ng cao ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt vµ ®¸ng quan t©m

nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam.

2. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

§Ò tµi ®i s©u vµo ph©n tÝch ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh xuÊt khÈu g¹o cñaViÖt

Nam hiÖn nay theo quan ®iÓm Marketing-mix ®ång thêi nªu lªn c¸c ®iÓm

m¹nh, ®iÓm yÕu theo m« h×nh SWOT. Qua thùc tiÔn ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o

cña ViÖt Nam, ®Ò tµi ®a ra gi¶i ph¸p díi gãc ®é vÜ m« vµ theo quan ®iÓm

Marketing-mix nh»m thóc ®Èy viÖc xuÊt khÈu g¹o, phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t

triÓn kinh tÕ cña níc ta.

3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Ò tµi sö dông nh÷ng kiÕn thøc ®· tÝch luü trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp

víi nh÷ng quan s¸t, thu thËp trong thùc tÕ, kÕt hîp gi÷a viÖc tæng hîp s¸ch

b¸o, tµi liÖu víi viÖc ®i s©u vµo ph©n tÝch thùc tiÔn, tham kh¶o ý kiÕn nh»m t×m

ra híng ®i hîp lý nhÊt.

4. Môc ®Ých, néi dung nghiªn cøu

Trªn c¬ së tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu

cña mÆt hµng g¹o, kho¸ luËn ®a ra mét sè ®Þnh huíng ph¸t triÓn cho giai ®o¹n

tiÕp theo, ®ång thêi t×m mét sè gi¶i ph¸p vÒ Marketing nh»m cñng cè, ®Èy

m¹nh vµ ph¸t triÓn mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nµy. §Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn,

vÒ mÆt lý luËn, kho¸ luËn ®· tæng hîp, thèng nhÊt, ®óc kÕt vµ ph¸t triÓn nh÷ng

4

vÊn ®Ò ®· vµ ®ang ®îc nghiªn cøu, ®ång thêi xem xÐt trªn c¬ së thùc tiÔn ho¹t

®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam theo quan ®iÓm cña Marketing ®Ó t×m ra h￾íng ®i ®óng ®¾n trong thêi gian tíi. §Ò tµi: §Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o cña

ViÖt Nam theo quan ®iÓm Marketing-mix

• Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ giíi vµ t¹i ViÖt Nam.

• Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam theo quan ®iÓm

Marketing-mix.

• Ch¬ng 3: ChiÕn lîc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o.

Trong khu«n khæ cña kho¸ luËn tèt nghiÖp cña sinh viªn, ®Ò tµi nh»m:

• Kh¼ng ®Þnh l¹i vai trß cña xuÊt khÈu g¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn

kinh tÕ ViÖt Nam

• Ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam

• Nªu ra mét sè ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt

khÈu g¹o cña ViÖt Nam.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o híng dÉn NguyÔn V¨n Thoan, c¸c

c« chó c¸n bé cña Vô XuÊt nhËp khÈu - Bé Th¬ng m¹i cïng c¸c thÇy c« vµ

b¹n bÌ ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.

5

Ch¬ng 1. Tæng quan vÒ g¹o xuÊt khÈu trªn thÕ

giíi vµ t¹i ViÖt Nam

1.1. Tæng quan vÒ thÞ trêng g¹o thÕ giíi

VÊn ®Ò tËp trung cña ®Ò tµi nµy lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam

ra thÞ trêng thÕ giíi. XÐt theo quan ®iÓm Marketing lµ cã tÝnh híng ngo¹i. §Ó

®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ViÖt Nam ph¶i lu«n híng ra m«i trêng kinh doanh vµ lÊy

thÞ trêng lµm c¬ së ®Þnh híng. ThÞ trêng ë ®©y ®îc hiÓu lµ tËp hîp nh÷ng nhµ

nhËp khÈu g¹o hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng. MÆt kh¸c, nhu cÇu cña thÞ trêng g¹o l¹i

chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè bªn ngoµi. ChÝnh v× vËy, c¸c nhµ xuÊt khÈu

g¹o ViÖt Nam kh«ng chØ tËp trung vµo c¸c nhµ nhËp khÈu g¹o mµ cßn ph¶i h￾íng vµo c¸c ®èi thñ kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸ kÞp thêi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä.

Nghiªn cøu thÞ trêng g¹o quèc tÕ, nghiªn cøu c¸c níc xuÊt, nhËp khÈu g¹o chñ

yÕu trªn thÞ trêng lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt ®Ó øng dông vµo t×nh h×nh cô thÓ cña

ViÖt Nam, nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña g¹o xuÊt khÈu níc ta trªn

thÞ trêng thÕ giíi.

1.1.1. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cung cÇu g¹o thÕ giíi

Trong sè c¸c lo¹i l¬ng thùc bao gåm g¹o, lóa m×, ng«, kª, lóa m¹ch... th×

g¹o vµ lóa m× lµ hai lo¹i thùc phÈm chiÕm vÞ trÝ quan träng trong khÈu phÇn ¨n

hµng ngµy cña con ngêi. Theo thèng kª cña Tæ chøc L¬ng thùc vµ N«ng

nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), s¶n xuÊt lóa g¹o vµ lóa m× ®¹t møc t¬ng ®¬ng

nhau. Nh×n chung, s¶n lîng lóa g¹o cã thÓ duy tr× sù sèng cho h¬n 53% tæng

sè d©n trªn thÕ giíi. Qua ®ã cho thÊy tÇm quan träng cña g¹o ®èi víi vÊn ®Ò an

ninh l¬ng thùc cña loµi ngêi, ®Æc biÖt khi ®Æt trong bèi c¶nh biÕn ®éng cña yÕu

tè nh©n khÈu häc.

1.1.1.1. VÊn ®Ò s¶n xuÊt g¹o trªn thÕ giíi

Ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o bÞ phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh ®Êt, n￾íc, khÝ hËu... Sau nhiÒu n¨m liªn tôc t¨ng trëng, vµo n¨m 1995, s¶n xuÊt g¹o

trªn thÕ giíi gi¶m nhÑ víi diÖn tÝch s¶n xuÊt kho¶ng 146 ngh×n ha, s¶n lîng

thãc toµn thÕ giíi ®¹t 553 triÖu tÊn, t¬ng ®¬ng kho¶ng 360 triÖu tÊn g¹o.

Nh÷ng thµnh c«ng trong s¶n xuÊt g¹o lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc do cuéc C¸ch m¹ng

xanh ®em l¹i cïng víi viÖc ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ ®æi míi chiÕn lîc

kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ c¸c níc s¶n xuÊt g¹o chñ yÕu.

Theo sè liÖu cña Vô XuÊt nhËp khÈu - Bé Th¬ng m¹i, dù ®o¸n diÖn tÝch

s¶n xuÊt lóa toµn thÕ giíi n¨m 2001 lµ 151,9 ngh×n ha. N¨ng suÊt lóa n¨m

2000 ®¹t 3,92 tÊn/ ha, gÊp 1,6 lÇn so víi n¨ng suÊt lóa n¨m 1974 lµ 2,45

6

tÊn/ha. §©y lµ mét tiÕn bé vît bËc, nhê sö dông nh÷ng thµnh tùu c«ng nghÖ

hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt, ®ång thêi ¸p dông nh÷ng lo¹i gièng lóa míi cho n¨ng

suÊt cao. N¨m 2000 còng lµ n¨m kØ lôc vÒ n¨ng suÊt vµ s¶n lîng lóa toµn cÇu

lµ 607,4 triÖu tÊn so víi 333,8 triÖu tÊn n¨m 1974, t¨ng 1,8 lÇn. Qua ®ã cho ta

thÊy s¶n lîng lóa t¨ng chñ yÕu do n¨ng suÊt t¨ng, lµ kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ cho

s¶n xuÊt lóa toµn thÕ giíi, ®¶m b¶o tèt nhu cÇu vÒ l¬ng thùc nãi chung vµ lóa

g¹o nãi riªng cña loµi ngêi.

B¶ng 1.1. T×nh h×nh s¶n xuÊt g¹o cña thÕ giíi (1998-2001)

§¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn

S¶n xuÊt 1998 1999 2000 2001(íc)

B¾c Mü 8.747 8.836 9.795 9.062

Mü Latinh 17.225 22.165 21.229 20.204

EU 2.701 2.694 2.637 2.462

Liªn X« cò 1.108 1.124 1.189 1.026

§«ng ¢u 56.000 52.000 56.000 56.000

Trung §«ng 3.048 3.370 2.905 2.279

B¾c Phi 5.463 4.261 5.889 6.063

Ch©u Phi cßn l¹i 10.540 10.845 10.950 11.481

Nam ¸ 165.170 172.526 183.311 179.426

Ch©u ¸ cßn l¹i 358.864 358.485 36.281 354.965

Ch©u §¹i D¬ng 1.324 1.362 1.101 1.761

Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu Bé Th – ¬ng m¹i

1.1.1.2. VÊn ®Ò tiªu dïng g¹o trªn thÕ giíi

Trªn thÕ giíi, phÇn lín g¹o ®îc s¶n xuÊt nh»m phôc vô nhu cÇu tiªu thô

trong níc, chØ 4% s¶n lîng toµn cÇu ®îc ®em ra bu«n b¸n, trao ®æi gi÷a c¸c n￾íc víi nhau. Lóa g¹o ®îc s¶n xuÊt tËp trung ho¸ cao ®é, trong ®ã ch©u ¸

chiÕm tíi 90% tæng lîng s¶n xuÊt, 50% lîng nhËp khÈu vµ 72% lîng xuÊt

khÈu.

Møc tiªu thô g¹o toµn cÇu hiÖn nay lu«n phô thuéc vµo t×nh h×nh canh t¸c

vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña c¸c níc s¶n xuÊt lóa g¹o. Trªn quy m« toµn thÕ giíi,

lîng g¹o tiªu dïng t¨ng ®¸ng kÓ tõ 222,4 triÖu tÊn n¨m 1974 lªn 398,6 triÖu

tÊn n¨m 2000, t¨ng 180% vµ dù ®o¸n n¨m 2001 lµ 400,8 triÖu tÊn. §Ó ®¶m b¶o

tiªu thô æn ®Þnh cÇn ®¹t møc s¶n xuÊt hµng n¨m gÊp 1,5 ®Õn 2 lÇn møc t¨ng

d©n sè. Nh vËy, møc tiªu thô g¹o lu«n bÞ khèng chÕ bëi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ

7

phô thuéc vµo sè d©n toµn cÇu nªn nh×n chung nÕu tÝnh theo ®Çu ngêi th×

kh«ng t¨ng.

Trªn thÕ giíi, ch©u ¸ lµ khu vùc tiªu thô g¹o nhiÒu nhÊt víi 362,1 triÖu

tÊn, tøc 90% so víi lîng tiªu dïng toµn cÇu vµo n¨m 2001 (403 triÖu tÊn).

§iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch b»ng tËp qu¸n coi g¹o lµ l¬ng thùc chÝnh yÕu ë ch©u

¸, n¬i tËp trung trªn 60% d©n sè toµn thÕ giíi. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m

gÇn, d©n sè c¸c níc nµy t¨ng m¹nh trong khi diÖn tÝch trång lóa gi¶m ®¸ng kÓ

do qu¸ tr×nh ®« thÞ vµ c«ng nghiÖp ho¸. Thªm vµo n÷a, c¸c thiªn tai nh lôt,

b·o, h¹n h¸n... thêng hay x¶y ra nªn c¸c níc nµy còng ph¶i nhËp khÈu g¹o

phôc vô cho nhu cÇu trong níc. C¸c ch©u lôc kh¸c tiªu thô 10% sè lîng g¹o

cßn l¹i. T¹i ch©u Mü, ch©u ¢u vµ khu vùc Trung §«ng, tiªu thô g¹o ®· t¨ng

®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Cô thÓ n¨m 2000, B¾c Mü tiªu thô 4,1 triÖu

tÊn, Mü Latinh 14,3 triÖu tÊn, EU 2 triÖu tÊn. Dù ®o¸n n¨m 2001, c¸c khu vùc

nµy lÇn lît tiªu thô 4,7 triÖu tÊn, 14,7 triÖu tÊn vµ 2,1 triÖu tÊn. Qua ®ã, cã thÓ

thÊy r»ng lîng g¹o tiªu thô ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu vµ phô thuéc nhiÒu vµo

c¸c níc ch©u ¸.

B¶ng 1.2. T×nh h×nh tiªu thô g¹o cña thÕ giíi (1998-2001)

§¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn

NhËp khÈu 1998 1999 2000 2001(íc)

B¾c Mü 4,108 4,439 4,718 4,747

Mü Latinh 13,778 14,085 14,272 14,661

EU 2,012 2,066 2,131 2,079

T©y ¢u cßn l¹i 48,000 50,000 53,000 55,000

Liªn X« cò 1,130 1,119 1,136 1,311

§«ng ¢u 344,000 382,000 360,000 386,000

Trung §«ng 5,779 6,159 6,499 6,435

B¾c Phi 2,982 2,984 3,097 3,177

Ch©u Phi cßn l¹i 10,412 10,973 11,563 12,155

Nam ¸ 104,835 110,412 113,711 114,989

Ch©u ¸ cßn l¹i 234,508 236,025 241,852 238,692

Ch©u §¹i D¬ng 563,000 608,000 670,000 706,000

Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu Bé Th – ¬ng m¹i

8

1.1.1.3. Nh÷ng níc s¶n xuÊt vµ tiªu thô g¹o chÝnh trªn thÕ giíi

* Trung Quèc

Víi sè d©n ®«ng nhÊt thÕ giíi (1,26 tû ngêi vµ dù kiÕn lªn tíi 1,6 tû n¨m

2030) vµ diÖn tÝch lóa trªn 30 triÖu ha, Trung Quèc lµ quèc gia cã chñ tr¬ng

®Èy m¹nh s¶n xuÊt lóa g¹o nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ l¬ng thùc trong níc cña

m×nh. §¶m b¶o an toµn l¬ng thùc quèc gia lµ chiÕn lîc hµng ®Çu cña chÝnh

phñ níc nµy. Tr¸i víi mét sè níc kh¸c chó träng tíi c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c©y

trång b»ng c¸ch t¨ng cêng sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n ®Êt trång vµ c¸c nguån tµi

nguyªn kh¸c nh nguån níc, khÝ hËu Trung Quèc tËp trung chñ yÕu vµo c«ng …

nghÖ vµ khoa häc. Trung Quèc ®· vµ ®ang ®i tiªn phong trong c¸c gièng lóa

lai míi vµ ®ang dÉn ®Çu vÒ thö nghiÖm lóa biÕn ®æi gien. Tuy diÖn tÝch trång

lóa cña Trung Quèc mÊy n¨m gÇn ®©y liªn tiÕp gi¶m do nhu cÇu g¹o chÊt lîng

thÊp gi¶m vµ lîi nhuËn tõ nh÷ng lo¹i c©y kh¸c t¨ng lªn, s¶n lîng g¹o Trung

Quèc n¨m 2001 dù kiÕn ®¹t 136,40 triÖu tÊn, t¨ng so víi 130,9 triÖu tÊn n¨m

2000 nhê n¨ng suÊt t¨ng.

Tõ n¨m 1992-1993, cïng víi c«ng cuéc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc,

Trung Quèc ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt lóa. §Õn n¨m 2000, tiªu

thô g¹o trung b×nh tÝnh theo ®Çu ngêi vÉn b×nh æn (96 kg/ngêi/n¨m) mÆc dï

tæng tiªu thô t¨ng do d©n sè t¨ng. Nhu cÇu vÒ chÊt lîng còng ngµy cµng t¨ng.

G¹o chÊt lîng cao nh Japonica ®îc trång chñ yÕu ë miÒn B¾c ®· ngµy cµng trë

nªn phæ biÕn h¬n. Tiªu thô g¹o nãi riªng vµ l¬ng thùc nãi chung sÏ t¨ng theo

xu híng cña nÒn kinh tÕ. G¹o chÊt lîng kÐm ngµy cµng ®îc chuyÓn sang dïng

trong c«ng nghiÖp hoÆc cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp. Mét trong nh÷ng

chiÕn lîc cña Trung Quèc lµ ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i vµ g¹o vô sím sÏ lµ

thøc ¨n tèt cho gia cÇm v× chÊt lîng phï hîp vµ gi¸ thµnh rÎ.

Theo sè liÖu cña Bé Th¬ng m¹i, n¨m 2000 Trung Quèc tiªu thô 137,3

triÖu tÊn g¹o chiÕm 34% tæng lîng g¹o tiªu thô toµn cÇu. ¦íc tÝnh n¨m 2001

lîng tiªu thô lµ 134,3 triÖu tÊn. Con sè nµy nãi chung kh«ng thay ®æi nhiÒu so

víi c¸c n¨m tríc. Víi dù kiÕn nhu cÇu tiªu thô sÏ ®¹t ®îc 220 triÖu tÊn g¹o vµo

n¨m 2010 vµ 260 triÖu tÊn vµo n¨m 2030, Trung Quèc ®Æt môc tiªu ph¸t triÓn

c¸c gièng lóa míi, n¨ng suÊt cao ®Ó ®¹t trung b×nh 8 tÊn/ha so víi 6,5 tÊn/ha

hiÖn nay.

* Ê n §é

Lµ níc ®«ng d©n thø hai trªn thÕ giíi, Ên §é còng lµ níc s¶n xuÊt g¹o

lín thø hai trªn thÕ giíi. N¨m 1994, s¶n lîng lóa cña Ên §é ®¹t møc t¨ng kû

lôc (2,8%) so víi c¸c níc kh¸c. Ên §é lµ níc ®øng ®Çu trªn thÕ giíi vÒ diÖn

9

tÝch trång lóa vµ ®ang chiÕm h¬n 22% tæng s¶n lîng lóa g¹o toµn cÇu. S¶n l￾îng g¹o cña Ên §é niªn vô 1999/2000 ®¹t 88,55 triÖu tÊn so víi 406,57 triÖu

tÊn cña thÕ giíi vµ dù ®o¸n niªn vô 2000/2001 ®¹t 87,30 triÖu tÊn so víi 396

triÖu tÊn cña thÕ giíi. Cuèi n¨m 2000, ChÝnh phñ Ên §é cã kÕ ho¹ch gi¶i to¶ 3

triÖu tÊn g¹o dù tr÷ ®Ó lÊy chç chøa g¹o míi, g©y søc Ðp tíi thÞ trêng g¹o thÕ

giíi. Bªn c¹nh ®ã, Ên §é lµ mét trong nh÷ng níc ®i ®Çu trong cuéc C¸ch

m¹ng xanh, chñ yÕu vÒ gièng lóa. HiÖn nay, Bé Th¬ng m¹i Ên §é th«ng b¸o

sÏ tiÕn hµnh thö nghiÖm ADN ®Ó b¶o ®¶m sù thuÇn chñng cho gièng g¹o míi,

khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c lo¹i g¹o cao cÊp.

VÒ tiªu thô, Ên §é còng lµ quèc gia tiªu thô g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi

víi lîng tiªu thô lµ 78,2 triÖu tÊn (n¨m 1998), 81,2 triÖu tÊn (n¨m 1999), 82,5

triÖu tÊn (n¨m 2000) vµ íc tÝnh n¨m 2001 lµ 83,5 triÖu tÊn, chiÕm 20,8% so

víi tæng lîng tiªu thô toµn thÕ giíi .

* In®«nªxia

Víi s¶n lîng g¹o n¨m 1999/2000 lµ 34,08 triÖu tÊn, dù ®o¸n n¨m

2000/2001 lµ 34,80 triÖu tÊn, In®«nªxia hiÖn ®ang xÕp thø ba trªn toµn thÕ giíi

vÒ níc cã s¶n lîng g¹o cao nhÊt. N¨m 2001, nhê triÓn väng ®¹t s¶n lîng cao

nªn nhu cÇu vÒ nhËp khÈu cña níc nµy cã thÓ gi¶m 40% so víi n¨m tríc. §iÒu

®ã chøng tá In®«nªxia ®· tÝch cùc h¬n trong viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o nh»m ®¸p

øng tèi ®a nhu cÇu trong níc, tr¸nh bÞ phô thuéc vµo sè lîng g¹o nhËp khÈu tõ

c¸c níc bªn ngoµi.

In®«nªxia còng lµ níc tiªu thô g¹o lín thø ba trªn thÕ giíi. N¨m 2000,

quèc gia nµy sö dông hÕt 35,9 triÖu tÊn g¹o, chiÕm 9% lîng tiªu thô toµn cÇu.

Dù tÝnh tiªu thô n¨m 2001 cã gi¶m nhng kh«ng ®¸ng kÓ lµ 35,8 triÖu tÊn. N¨m

2002, In®«nªxia cã kÕ ho¹ch nhËp khÈu 700 ngµn tÊn, trong ®ã sÏ nhËp khÈu

kho¶ng 500 ngµn tÊn tõ ViÖt Nam ®Ó cã nguån g¹o ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong

níc. ChÝnh phñ In®«nªxia ®ang dù kiÕn vay Ng©n hµng ph¸t triÓn Håi gi¸o

102,5 triÖu USD ®Ó nhËp khÈu sè g¹o trªn.

BiÓu ®å 1.1. D©n sè vµ tiªu thô g¹o cña 3 níc tiªu thô lín nhÊt

10

4%

16%

22% 58%

D©n sè

9%

22%

33%

Indonªxia 36%

Ên §é

Trung Quèc

Kh¸c

Tiªu thô g¹o

1.1.2. C¬ cÊu cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi

1.1.2.1. §Æc ®iÓm vµ triÓn väng cña thÞ trêng g¹o thÕ giíi

* §Æc ®iÓm cña thÞ tr êng g¹o thÕ giíi

- G¹o lµ lo¹i l¬ng thùc chñ yÕu ®Ó nu«i sèng h¬n 50% d©n sè toµn cÇu,

tËp trung nhiÒu nhÊt ë ch©u ¸. ChÝnh v× vËy, thÞ trêng g¹o thÕ giíi mang ®Æc

tÝnh nh¹y bÐn v× mçi khi cã sù biÕn ®éng vÒ nhu cÇu ë nh÷ng níc tiªu thô g¹o

chÝnh nh Trung Quèc, Ên §é, In®«nªxia, B¨ngla®Ðt, Pakistan... th× cung cÇu

vµ gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi l¹i thay ®æi. ViÖc ChÝnh phñ Ên §é cã kÕ

ho¹ch gi¶i to¶ 3 triÖu tÊn g¹o vµo cuèi n¨m 2001 lµ mét vÝ dô ®Ó g©y søc Ðp

víi thÞ trêng g¹o thÕ giíi. Cuèi th¸ng 3/2000, In®«nªxia ®· quyÕt ®Þnh ngõng

nhËp khÈu g¹o chÝnh ng¹ch còng t¹o nh÷ng biÕn ®éng kh«ng nhá tíi gi¸ g¹o

nãi chung. Tuy nhiªn, ®é nh¹y c¶m cña thÞ trêng g¹o cßn ph¶i phô thuéc vµo

lîng dù tr÷ toµn cÇu vµ cña tõng níc còng nh tû gi¸ gi÷a g¹o vµ lo¹i l¬ng thùc

thay thÕ g¹o nh lóa mú, ng«...

- G¹o kh«ng nh÷ng ®îc bu«n b¸n ®¬n thuÇn nh mét hµng ho¸ gi÷a c¸c n￾íc kh¸c nhau mµ cßn lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng chiÕn lîc thùc hiÖn chÝnh

s¸ch ®èi ngo¹i cña c¸c ChÝnh phñ th«ng qua h×nh thøc viÖn trî. Mü lµ níc ®·

sö dông h×nh thøc nµy nh mét chiÕn lîc ngo¹i giao nh»m t¨ng cêng sù phô

thuéc cña c¸c níc kh¸c vµo níc m×nh trong c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. T¬ng

tù nh vËy, EU thêng nhËp khÈu g¹o ®Ó cung cÊp miÔn phÝ cho c¸c níc ch©u

Phi ®Ó ®æi l¹i c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c vÒ kinh tÕ.

- Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu lo¹i g¹o mËu dÞch ph©n lo¹i theo c¸c c¸ch

kh¸c nhau. Sù phong phó vÒ chñng lo¹i t¹o nªn sù ®a d¹ng cho thÞ trêng g¹o

thÕ giíi. T¬ng øng víi mçi lo¹i g¹o kh¸c nhau, tuú thuéc chÊt lîng phÈm cÊp

kh¸c nhau l¹i h×nh thµnh mét møc gi¸ cô thÓ. TÝnh ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña gi¸

11

c¶ g¹o lµ biÓu hiÖn sinh ®éng trong bu«n b¸n quèc tÕ trong suèt nhiÒu n¨m

qua.

* TriÓn väng cña thÞ tr êng g¹o thÕ giíi

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng g¹o thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng

phøc t¹p, cô thÓ lµ nhu cÇu cña c¸c níc vÒ g¹o ®Æc biÖt thÊp. MÆc dï c¸c níc

xuÊt khÈu kh«ng ngõng nç lùc t×m kiÕm thÞ trêng nhng gi¸ g¹o cña tÊt c¶ c¸c

xuÊt xø ®Òu gi¶m. Nhu cÇu g¹o cña c¸c níc nhËp khÈu lín nh B¨ngla®Ðt,

In®«nªxia, Braxin... h¹n chÕ do sù phôc håi s¶n lîng sau 12 n¨m mÊt mïa.

Theo dù b¸o cña FAO vµ Bé N«ng nghiÖp Mü, s¶n lîng g¹o thÕ giíi ®Õn n¨m

2005 sÏ cã chiÒu híng t¨ng chËm h¬n so víi nh÷ng n¨m tríc, møc tiªu thô

t¨ng chËm. Do ®ã, tèc ®é t¨ng cña lîng g¹o giao dÞch toµn thÕ giíi còng sÏ

gi¶m. Dù ®o¸n trong t¬ng lai, ch©u Phi sÏ tham gia tÝch cùc h¬n vµo thÞ trêng

g¹o, ®Æc biÖt lµ nhËp khÈu. Ch©u ¸ vÉn sÏ lu«n lµ khu vùc ®øng ®Çu vÒ s¶n

xuÊt, tiªu thô vµ xuÊt khÈu víi nhiÒu thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. XuÊt khÈu

g¹o tõ ch©u ¢u vµ ch©u Mü cã xu híng gi¶m do viÖc th¾t chÆt c¸c quy ®Þnh

cña th¬ng m¹i thÕ giíi lµm h¹n chÕ chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu.

Xu híng trong nh÷ng n¨m tíi sÏ cã nhiÒu níc tham gia vµo xuÊt khÈu lóa

g¹o, t¹o sù s«i ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng lóa g¹o thÕ giíi, ®Æc

biÖt ë ch©u ¸, do chÝnh s¸ch cña nhiÒu níc cho phÐp khu vùc t nh©n tham gia

vµo xuÊt nhËp khÈu g¹o. Ngoµi ra, trong nh÷ng n¨m tíi, giao dÞch c¸c lo¹i g¹o

cã chÊt lîng cao cã xu híng t¨ng m¹nh trong khi giao dÞch g¹o phÈm cÊp thÊp

sÏ gi¶m dÇn.

G¹o mét mÆt lµ hµng ho¸ thiÕt yÕu ®èi víi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt, mÆt kh¸c

lµ hµng ho¸ nh¹y c¶m vµ xuÊt khÈu cã tÝnh chiÕn lîc ë mét sè níc, cã xu híng

c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t gi÷a c¸c níc tham gia xuÊt khÈu. C¸c n￾íc xuÊt khÈu lu«n lu«n t¨ng s¶n lîng lóa g¹o kh«ng chØ ®Ó tho¶ m·n cho nhu

cÇu t¨ng d©n sè mµ cßn nh»m mang l¹i nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. V× vËy, trong

t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c níc ®Òu ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Ó gi¶m

hao phÝ vµ h hao, ®Çu t chiÒu s©u ®Ó t¨ng nhanh n¨ng suÊt vµ s¶n lîng. §Ó t¨ng

kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng, c¸c níc trang bÞ ngµy cµng tèt h¬n tõ viÖc

chän gièng, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn, vËn t¶i, bao gãi vµ ®iÒu kiÖn giao

hµng thÝch hîp víi ®ßi hái cña thÞ trêng thÕ giíi.

1.1.2.2. T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o

* T×nh h×nh chung

NhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi nh×n chung cã xu híng t¨ng lªn nhng kh«ng

æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tuú thuéc vµo s¶n lîng l¬ng thùc trong n¨m

12

vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña nh÷ng níc nhËp khÈu. §a sè c¸c níc xuÊt khÈu

g¹o ®¹t s¶n lîng cao kû lôc ®· lµm gi¶m m¹nh gi¸ g¹o trªn thÞ trêng thÕ giíi.

Lîng nhËp khÈu g¹o cña toµn thÕ giíi còng nh tõng níc thêng xuyªn biÕn

®éng vµ mang tÝnh thêi vô râ rÖt. V× s¶n xuÊt g¹o phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn

thiªn nhiªn, tû lÖ dù tr÷, tån kho l¬ng thùc nªn thêng bÊt æn. N¨m mÊt mïa,

c¸c níc thêng cÇn gÊp, nªn nhËp khÈu nhiÒu nhng n¨m kh¸c l¹i gi¶m s¶n lîng

nhËp ®¸ng kÓ. Khi gi¸ g¹o t¨ng cao, c¸c níc cã thÓ chuyÓn sang nhËp khÈu

hµng thay thÕ cho g¹o nh lóa m× hoÆc c¸c ngò cèc kh¸c, g©y biÕn ®éng kh«ng

nhá cho s¶n lîng nhËp khÈu g¹o cña toµn thÕ giíi.

Trong h¬n 10 n¨m qua, s¶n lîng nhËp khÈu t¨ng do nhu cÇu t¨ng, ®Æc

biÖt lµ n¨m 1998 lªn tíi 27,67 triÖu tÊn. Nh÷ng n¨m sau ®ã cã gi¶m nhÑ v× ®îc

mïa ë c¸c níc nhËp khÈu. ¦íc tÝnh toµn n¨m 2001, thÕ giíi nhËp khÈu 22,30

triÖu tÊn g¹o.

B¶ng 1.3. T×nh h×nh nhËp khÈu g¹o cña thÕ giíi (1998-2001)

§¬n vÞ: 1000 tÊn

NhËp khÈu 1998 1999 2000 2001(íc)

B¾c Mü 840 4.439 4.718 4.744

Mü Latinh 3.357 14.085 14.272 14.661

EU 787 2.066 2.131 2.079

T©y ¢u cßn l¹i 60 50 53 55

Liªn X« cò 321 1.191 1.346 1.311

§«ng ¢u 313 382 360 386

Trung §«ng 3.224 6.159 6.499 6.435

B¾c Phi 188 2.984 3.097 3.177

Ch©u Phi cßn l¹i 4.188 10.973 11.563 12.155

Nam ¸ 2.765 110.412 113.711 114.989

Ch©u ¸ cßn l¹i 10.370 236.025 241.852 238.692

Ch©u §¹i D¬ng 288 608 670 706

Nguån: Vô XuÊt nhËp khÈu Bé Th – ¬ng m¹i

Ch©u ¸ lu«n lµ khu vùc nhËp khÈu g¹o nhiÒu nhÊt víi kho¶ng h¬n 55% l￾îng g¹o nhËp khÈu toµn thÕ giíi nh»m ®¸p øng ®ñ nhu cÇu tiªu thô t¹i c¸c níc

nµy. Ch©u Phi chiÕm tû träng h¬n 20% lîng g¹o nhËp khÈu vµ cã chiÒu híng

t¨ng lªn trong thêi gian qua tuy møc t¨ng kh«ng lín. Trªn thùc tÕ c¸c níc

nghÌo ë ch©u lôc nµy tiªu dïng g¹o kh¸ nhiÒu nhng kh¶ n¨ng tµi chÝnh l¹i bÞ

h¹n chÕ rÊt ®¸ng kÓ. Do vËy, ë c¸c níc nµy tuy thiÕu g¹o nhng kh¶ n¨ng nhËp

13