Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan từ câu hỏi tự luận chương “cảm ứng điện từ” – vật lý 11 nâng cao nhằm kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA VẬT LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH

QUAN TỪ CÂU HỎI TỰ LUẬN CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”

VẬT LÝ LỚP 11 NÂNG CAO NHẰM KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT

QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH.

Giáo viên hướng dẫn : PGS. TS NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH

Sinh viên thực hiện : DƯƠNG THỊ KIM LOAN

Lớp : 10SVL

ĐàNẵng, tháng 05/2014

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

LỜI CẢM ƠN

Được sự giúp đỡ của các thầy cô giáo trong khoa Vật lý – Trường Đại học sư

phạm, các thầy cô giáo trong tổ vật lý trường THPT Nguyễn Duy Hiệu – Tỉnh

Quảng Nam, đặc biệt là sự tận tình hướng dẫn, động viên của thầy giáo Nguyễn Bảo

Hoàng Thanh tôi đã hoàn thành đề tài khóa luận này.

Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong

quá trình tiến hành làm đề tài khóa luận.

Bên cạnh đó, tôi xin cảm ơn bạn bè đã đóng góp ý kiến và động viên tôi rất

nhiều trong quá trình làm đề tài.

Một lần nữa, tôi xin cảm ơn về sự giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô và các

bạn.

Đà Nẵng, ngày 15 tháng 5 năm 2014

Sinh viên thực hiện

Dương Thị Kim Loan

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

DANH SÁCH CÁC MỤC VIẾT TẮT

1. GDĐT – Giáo dục, đào tạo.

2. KTĐG – Kiểm tra đánh giá.

3. HS – Học sinh.

4. THPT – Trung học phổ thông.

5. TNKQ – Trắc nghiệm khách quan.

6. SGK – Sách giáo khoa.

7. KHTN – Khoa học tự nhiên.

8. THSP – Thực nghiệm sư phạm.

9. TNTL – Trắc nghiệm tự luận.

10.NLC – Nhiều lựa chọn.

11.BGH – Ban giám hiệu.

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

MỤC LỤC

A. MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3

5. Giả thiết khoa học ...................................................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3

7. Những đóng góp của khóa luận ..............................................................................4

8. Cấu trúc của khoa luận............................................................................................4

B. NỘI DUNG............................................................................................................5

CHƢƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ VÀ XÂY DỰNG

HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỂ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ...........................................5

1.1. Khái niệm kiểm tra đánh giá ................................................................................5

1.1.1. Kiểm tra.............................................................................................................5

1.1.2. Đánh giá ............................................................................................................5

1.2. Cơ sở của việc kiểm tra đánh giá .........................................................................5

1.2.1. Mục tiêu dạy học...............................................................................................5

1.2.2. Mục đích học tập...............................................................................................6

1.2.3. Mối quan hệ giữa mục tiêu dạy học, mục đích dạy học và kiểm tra đánh giá

kết quả học tập ............................................................................................................6

1.3. Mục đích của việc kiểm tra đánh giá ...................................................................6

1.4. Các yêu cầu sư phạm đối với việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học

sinh ..............................................................................................................................6

1.4.1. Yêu cầu chung...................................................................................................6

1.4.2. Đảm bảo tính khách quan..................................................................................7

1.4.3. Đảm bảo tính toàn diện, tính hệ thống và tính thường xuyên...........................7

1.4.4. Đảm bảo tính công khai ....................................................................................7

1.4.5. Đảm bảo tính phát triển của KTĐG..................................................................8

1.5. Quy trình của kiểm tra đánh giá...........................................................................8

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

1.6. Các phương pháp thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh phổ thông ......8

1.6.1. Phương pháp quan sát .......................................................................................8

1.6.2. Phương pháp vấn đáp........................................................................................9

1.6.3. Phương pháp trắc nghiệm tự luận .....................................................................9

1.6.4. Phương pháp trắc nghiệm khách quan ..............................................................9

1.7. Cơ sở lí thuyết của kĩ thuật xây dựng câu hỏi tự luận và trắc nghiệm.................9

1.7.1. Phương pháp sử dụng các loại câu hỏi dùng trong việc kiểm tra đánh giá.......9

1.7.1.1. Phương pháp trắc nghiệm tự luận ................................................................12

1.7.1.2. Phương pháp trắc nghiệm khách quan:........................................................13

1.7.1.3. Một số điểm giống nhau và khác nhau giữa câu hỏi trắc nghiệm tự luận và

trắc nghiệm khách quan ............................................................................................14

1.8. Cơ sở lí luận về tự học và hoạt động tự học của học sinh trung học phổ thông 16

1.8.1. Các khái niệm:.................................................................................................16

1.8.2. Một số yêu cầu đối với học sinh trong quá trình tự học .................................17

1.8.3. Một số yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tự học của học sinh............17

1.8.4. Vai trò và ý nghĩa của tự học: .........................................................................17

1.8.4.1. Vai trò của tự học:.......................................................................................17

1.8.4.2 Ý nghĩa của tự học ........................................................................................19

CHƢƠNG II: XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI TỰ LUẬN Ở CHƢƠNG

“CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” – SGK 11 – BAN KHTN ..............................................20

2.1. Vị trí và đặc điểm cấu trúc nội dung chương “Cảm ứng điện từ” .....................20

2.2. Chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương “Cảm ứng điện từ” ...............................20

2.3. Phân tích các nhóm kiến thức cơ bản.................................................................22

2.3.1. Hiện tượng cảm ứng điện từ............................................................................22

2.3.1.1. Từ thông .......................................................................................................22

2.3.1.2.Hiện tượng cảm ứng điện từ..........................................................................24

2.3.2. Suất điện động cảm ứng..................................................................................26

2.3.2.1. Nguồn điện ...................................................................................................26

2.3.2.2. Suất điện động..............................................................................................28

2.3.2.3. Suất điện động cảm ứng...............................................................................30

2.3.3. Các định luật về hiện tượng cảm ứng điện từ .................................................30

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

2.3.3.1. Định luật Fa – ra – đây.................................................................................30

2.3.3.2. Quy tắc bàn tay phải.....................................................................................32

2.3.3.3. Định luật Jun – Len – xơ về chiều dòng điện cảm ứng................................33

2.3.3.4. Dòng điện Fu – cô (Foucault ) .....................................................................34

2.3.4. Hiện tượng tự cảm...........................................................................................36

2.3.4.1 . Khái niệm tụ điện và cuộn cảm...................................................................36

2.3.4.2. Định nghĩa độ tự cảm...................................................................................36

2.3.4.3. Hiện tượng tự cảm và suất điện động tự cảm .............................................37

2.3.5. Năng lượng từ trường......................................................................................39

2.3.5.1. Năng lượng từ trường trong ống dây ...........................................................39

2.3.5.2. Mật độ năng lượng từ trường .......................................................................40

2.3.6. Các ứng dụng trong chương “Cảm ứng điện từ” ............................................41

2.3.6.1. Máy biến thế.................................................................................................41

2.3.6.1.1. Cấu tạo của máy biến thế ..........................................................................41

2.3.6.1.2. Nguyên tắc hoạt động................................................................................41

2.3.6.2. Máy phát điện xoay chiều một pha ..............................................................43

2.3.6.2.1. Cấu tạo của máy phát điện xoay chiều một pha........................................43

2.3.6.2.2. Nguyên tắc hoạt động................................................................................44

2.3.6.3. Máy phát điện xoay chiều ba pha.................................................................44

2.3.6.3.1. Cấu tạo ......................................................................................................45

2.3.6.3.2. Nguyên tắc hoạt động................................................................................45

2.3.6.4. Một số ứng dụng của dòng điện Fu – cô......................................................45

2.4. Soạn thảo hệ thống câu hỏi tự luận chương “Cảm ứng điện từ” vật lí 11 – Ban

KHTN........................................................................................................................47

2.4.1. Xác định các mục tiêu cần KTĐG chương “Cảm ứng điện từ”......................47

2.4.2. Khung ma trận đề KTĐG chương “Cảm ứng điện từ” ...................................48

2.5. Lập bảng xác định hình thức kiểm tra đánh giá:................................................52

2.5.1. Tính trọng số kiểm tra đánh giá theo khung phân phối chương trình.............52

2.5.2. Tính số câu hỏi và điểm số cho các cấp độ.....................................................52

2.5. Xây dựng đề kiểm tra với hình thức tự luận chương “Cảm ứng điện từ” Vật lí

11 – Ban KHTN ........................................................................................................52

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

2.5.1. Yêu cầu chung.................................................................................................52

2.5.2. Xác định số lượng đề ......................................................................................53

CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU

HỎI TNKQ ĐỂ CỦNG CỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” ....54

3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm: .................................................................54

3.2. Công việc chuẩn bị cho thực nghiệm sư phạm ..................................................54

3.2.1. Gửi hệ thống câu hỏi tự luận cho giáo viên trường THPT xem xét và chỉnh

sửa .............................................................................................................................54

3.2.2. Xin phép nhà trường và giáo viên phổ thông cho KTĐG ở lớp 11 ................55

3.2.3. Ý kiến của giáo viên và HS qua KTĐG bằng phương pháp TL.....................55

3.4. Quy trình thực hiện và xử lý kết quả..................................................................55

3.4.1. Quy trình soạn câu hỏi TNKQ từ câu tự luận .................................................55

3.4.2. Phân tích kết quả thực nghiệm........................................................................58

3.5. Hệ thống câu hỏi TNKQ để củng cố kiến thức chương “Cảm ứng điện từ”:....63

C. KẾT LUẬN .........................................................................................................73

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................75

PHỤ LỤC

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

1

A. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đất nước ta đang bước vào quá trình hội nhập công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Trước những điều kiện và thách thức trong giai đoạn mới của đất nước, ngành giáo

dục và đào tạo cần phải có những đổi mới thật sự để có thể thực hiện nhiệm vụ của

mình trong tiến trình đi lên của xã hội. Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ IX

và các nghị quyết trung ương của Đảng đã có những khẳng định rõ ràng về vần đề

mà giáo dục cần phải chăm lo: “Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp bậc

học, áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh

năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề…”.Nhiệm vụ hiện nay của sự

nghiệp giáo dục đào tạo là góp phần quyết định vào việc bồi dưỡng cho thế hệ trẻ

tiềm năng trí tuệ, tư duy sáng tạo, năng lực tự tìm tòi chiếm lĩnh tri thức, năng lực

giải quyết vấn đề để thích ứng được với thực tiễn và cuộc sống hiện tại.

Từ xưa đến nay, học, thi và kiểm tra đánh giá là một khâu không thể tách rời

trong quá trình dạy học. Đó cũng là hoạt động rất cần thiết và phức tạp giữ vai trò

quan trọng và quyết định đối với chất lượng của ngành giáo dục. Việc kiểm tra đánh

giá một cách có thường xuyên và hệ thống giúp thu lại những thông tin cần thiết

giúp học sinh điều chỉnh hoạt động tự học, đồng thời cung cấp những thông tin

phản hồi giúp giáo viên điều chỉnh và hoàn thiện hoạt động dạy học.

Hiện nay, ở hầu hết các trường THPT thì người ta chủ yếu sử dụng hai phương

pháp KTĐG là trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm khách quan.

Phương pháp trắc nghiệm tự luận là phương pháp truyền thống được sử dụng

từ trước tới nay ở nước ta. Ưu điểm của phương pháp này là HS có thể trình bày bài

làm theo cách hiểu, cách diễn đạt của bản thân và cũng rèn luyện cho HS kỹ năng

trình bày các ý kiến của mình một cách chính xác và sáng sủa, song bên cạnh đó

cũng tồn tại nhiều nhược điểm như nó chỉ cho phép khảo sát một số kiến thức trong

một khoảng thời gian nhất định. Hơn nữa việc chấm bài đòi hỏi nhiều thời gian,

thiếu khách quan và khó ngăn được các hiện tượng tiêu cực… Trong khi đó lợi thế

của phương pháp TNKQ là cho phép KTĐG kiến thức trên một vùng rộng, không

phụ thuộc vào người chấm bài, việc KTĐG cũng nhanh gọn và chính xác hơn, góp

phần giúp cho giáo viên kịp thời điều chỉnh hoàn thiện phương pháp dạy học để

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

2

nâng cao hiệu quả dạy học, bên cạnh đó cũng góp phần rèn luyện cho HS nhiều kỹ

năng mới trong tính toán, biết hướng được cho HS một phương pháp học tập tích

cực sáng tạo. Nhưng việc biên soạn một hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan là

không hề đơn giản, đòi hỏi sự quan tâm của nhiều người, phải qua nhiều thử nghiệm

mất thời gian.

Trong mấy năm gần đây, khi nhà nước chủ trương sử dụng phương pháp

TNKQ vào một số kì thi quốc gia quan trọng và sử dụng một phần ở các bậc học,

ngày càng có nhiều người, đặc biệt là các nhà giáo quan tâm đến phương pháp này.

Các sách cung cấp câu hỏi trắc nghiệm về các môn học (trong đó có môn vật lý)

xuất hiện rất nhiều trên thị trường tuy nhiên nó không đảm bảo chất lượng. Nguyên

nhân quan trọng là do cộng đồng giáo dục và trong xã hôi nước ta chưa có nhiều

hiểu biết về phương pháp TNKQ. Từ thực tế trên và nhận thức thu được cũng như

mong muốn góp phần giúp học sinh nâng cao trình độ, khả năng tự học của mình tôi

đã lựa chọn đề tài: “Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan từ câu hỏi

tự luận chương “cảm ứng điện từ” vật lý lớp 11 nâng cao nhằm kiểm tra đánh giá

kết quả học tập của học sinh”.

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu và xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận ở chương “cảm ứng điện

từ” Vật lí 11 (SGK – Ban KHTN) để KTĐG kết quả học tập của HS trung

học phổ thông.

- Góp phần giúp giáo viên KTĐG học sinh một cách công bằng, chính xác,

giúp học sinh học tập và đào sâu hơn những kiến thức đã học.

- Phối hợp xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm để nâng cao trình độ và

khả năng tự học của học sinh trung học phổ thông.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Kết quả học tập của HS lớp 11/2 và lớp 11/10 trường THPT Nguyễn Duy

Hiệu.

- Nội dung kiến thức, chương trình vật lí lớp 11 nói chung và chương “cảm

ứng điện từ” nói riêng.

 Khóa luận tốt nghiệp Khoa Vật lí

3

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Nội dung kiến thức của chương “cảm ứng điện từ” lớp 11 (SGK – Ban

KHTN).

- Lớp 11/2 và 11/10 trường THPT Nguyễn Duy Hiệu.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu phương pháp kiểm tra bằng tự luận, soạn và phân tích các câu

hỏi tự luận.

- Phân tích nội dung và cấu trúc chương trình Vật lí lớp 11 chương “cảm ứng

điện từ”. Từ đó xây dựng được mục tiêu kiến thức cần KTĐG.

- Nghiên cứu cơ sở lí luận về công tác KTĐG kết quả học tập của HS ở trường

THPT.

- Vận dụng cơ sở lí luận xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận, thiết kế các loại

đề KTĐG kết quả học tập của HS cho một số kiến thức chương “cảm ứng

điện từ” Vật lí lớp 11.

- Thực nghiệm sư phạm (TNSP) để đánh giá hệ thống câu hỏi đã soạn và đánh

giá việc học tập của HS.

- Thống kê số liệu, nhận xét kết quả thu được để xây dựng hệ thống câu hỏi

trắc nghiệm.

5. Giả thiết khoa học

Nếu xây dựng được hệ thống câu hỏi tự luận trên cơ sở các mục tiêu đặt ra và

có phương án kết hợp phù hợp hai loại câu hỏi này thì sẽ có phép đánh giá chính

xác khách quan mức độ nắm vững kiến thức của HS và củng cố lại kiến thức

chương “Cảm ứng điện từ” của học sinh THPT.

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, em đã sử dụng các phương pháp sau:

- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Đọc và nghiên cứu các tài liệu về

KTĐG trong học tập, nội dung kiến thức vật lí lớp 11 nói chung và

chương “cảm ứng điện từ” nói riêng, SGK – Ban KHTN và các sách bài

tập vật lí lớp 11.