Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động tạo hình

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

------------------

Đề tài:

XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG

SÁNG TẠO CỦA TRẺ MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI TRONG HOẠT

ĐỘNG TẠO HÌNH

Đà Nẵng, tháng 5/2016

Giáo viên hướng dẫn : ThS. Mai Thị Cẩm Nhung

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thị Tú

Lớp : 12SMN2

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................................2

3. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................5

4. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................5

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................5

6. Giả thuyết khoa học ................................................................................................6

7. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................6

8. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................6

9. Những đóng góp của đề tài nghiên cứu ..................................................................7

10. Cấu trúc của đề tài.................................................................................................7

NỘI DUNG ................................................................................................................8

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG SÁNG TẠO THAM GIA

HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI ...............................................8

1.1. Một số lý luận về sáng tạo..................................................................................8

1.1.1. Khái niệm về sáng tạo.......................................................................................8

1.1.2. Bản chất và cấu trúc tâm lí của sáng tạo .........................................................10

1.1.3. Cơ chế tâm lí của sáng tạo ..............................................................................14

1.1.4. Chủ thể sáng tạo và những phẩm chất của người sáng tạo .............................17

1.1.5. Một số năng lực sáng tạo chủ yếu...................................................................20

1.1.6. Các tiêu chí và cấp độ của sáng tạo ................................................................22

1.1.7. Điều kiện của sáng tạo ....................................................................................23

1.1.8. Phương pháp đo đạc đánh giá sáng tạo...........................................................27

1.2. Khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình...................34

1.2.1. Khái quát chung về hoạt động tạo hình...........................................................34

1.2.2. Đặc điểm sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình.......................38

1.2.3. Vai trò của hoạt động tạo hình đối với sự phát triển khả năng sáng tạo của trẻ

5 – 6 tuổi....................................................................................................................41

1.2.4. Mối quan hệ giữa tính sáng tạo với các yếu tố tâm lý khác............................43

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .........................................................................................45

CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÁC BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG

SÁNG TẠO CỦA TRẺ MGL 5 – 6 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH ..47

2.1. Khái niệm hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi

trong hoạt động tạo hình ........................................................................................47

2.2. Cơ sở xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MG 5

– 6 tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình ..............................................................48

2.2.1. Dựa vào các khái niệm công cụ ......................................................................48

2.2.2. Dựa vào đặc điểm phát triển khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở

trường MN.................................................................................................................49

2.2.3. Dựa vào đặc điểm tâm sinh lý, các biểu hiện sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5 – 6

tuổi trong HĐTH:......................................................................................................49

2.2.4. Dựa vào chương trình giáo dục mầm non mới và mục tiêu của hoạt động tạo

hình............................................................................................................................50

2.2.5. Hướng đến việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy – học ở trường mầm

non.............................................................................................................................51

2.2.6. Việc sử dụng hệ thống các bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MG 5 –

6 tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình......................................................................51

2.3. Các yêu cầu của việc xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng

tạo của trẻ MG 5 – 6 tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình ...............................52

2.3.1. Hệ thống bài tập phải góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục.........................52

2.3.2. Hệ thống bài tập phải đảm bảo chính xác, khoa học .......................................52

2.3.3. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính hệ thống, tính đa dạng ...........................52

2.3.4. Hệ thống bài tập phải đảm bảo tính phân tích hóa, tính vừa sức.....................53

2.4. Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MGL 5 – 6

tuổi trong hoạt động tạo hình.................................................................................54

2.4.1. Bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ dựa trên bộ test Klaus K.Urban.54

2.4.2. Bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ dựa theo Test Torran (5 hình vẽ)58

2.4.3. Đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi trong HĐTH thông qua bài tập

sử dụng lời nói và hình ảnh trực quan.......................................................................61

2.4.4. Bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ thông qua việc tạo ra sản phẩm tạo

hình từ các nguyên vật liệu thiên nhiên ....................................................................65

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .........................................................................................69

CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG SÁNG TẠO CỦA

TRẺ 5 – 6 TUỔI THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP

TRONG HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH Ở TRƯỜNG MẦM NON.........................72

3.1. Mục đích nghiên cứu của thực trạng..............................................................72

3.2. Vài nét về trường mầm non.............................................................................72

3.2.1. Trường mầm non Tuổi Thơ.............................................................................72

3.2.2. Trường Mầm non Dạ Lan Hương ...................................................................72

3.3. Thời gian khảo sát thực trạng.........................................................................74

3.4. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................74

3.5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................74

3.5.1. Quan sát sư phạm............................................................................................74

3.5.2. Điều tra bằng Anket ........................................................................................74

3.5.3. Đàm thoại ........................................................................................................74

3.5.4. Thu thập, nghiên cứu, phân tích kế hoạch tổ chức hoạt động tạo hình...........74

3.5.5. Xử lý số liệu bằng toán thống kê ....................................................................74

3.5.6. Phương pháp đánh giá kết quả ........................................................................74

3.6. Kết quả điều tra................................................................................................75

3.6.1. Tìm hiểu nhận thức của giáo viên về việc đánh giá khả năng sáng tạo tham

gia hoạt động tạo hình của trẻ MG 5 – 6 tuổi ...........................................................75

3.6.2. Thực trạng việc sử dụng các bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MG 5

– 6 tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình ở trường mầm non....................................84

3.6.3. Tìm hiểu mức độ sáng tạo của trẻ 5 – 6tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình ở

trường mầm non. .......................................................................................................85

3.7. Đề xuất một số biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ 5 - 6 tuổi

trong hoạt động tạo hình ......................................................................................102

3.7.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên giúp

trẻ biết tự lực tìm kiếm và thể hiện nội dung tạo hình ............................................102

3.7.2. Xây dựng môi trường kích thích hứng thú và nhu cầu sáng tạo của trẻ 5 – 6

tuổi trong HĐTH.....................................................................................................107

3.7.3. Sử dụng lời nói và hình ảnh trực quan tác động kích thích trí tưởng tượng

sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi trong HĐTH..................................................................110

3.7.4. Tăng cường các hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm nghệ thuật tạo

hình nhằm phát triển khả năng tri giác và cảm thụ thẩm mĩ cho trẻ.......................115

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .......................................................................................119

KẾT LUẬN............................................................................................................122

1. Kết luận ...............................................................................................................122

2. Kiến nghị sư phạm ..............................................................................................123

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................125

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng 3.1: Đánh giá của GV về các hoạt động mà trẻ MG 5 – 6 tuổi thể hiện khả

năng sáng tạo ...........................................................................................75

Bảng 3.2: Đánh giá GV về mức độ quan trọng của các bước trong quá trình tổ

chức hoạt động tạo hình nhằm phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ .......76

Bảng 3.3. Các biện pháp GV sử dụng để phát triển khả năng sáng tạo của trẻ mẫu

giáo 5 – 6 tuổi trong HĐTH.....................................................................77

Bảng 3.4: Nhận thức của giáo viên về vai trò của việc đánh giá khả năng sáng tạo

trong hoạt động tạo hình của trẻ ..............................................................78

Bảng 3.5. Đánh giá của giáo viên về mức độ khả năng sáng tạo trẻ MG 5 – 6 tuổi

trong HĐTH ở trường mầm non..............................................................78

Bảng 3.6. Các hoạt động được giáo viên tổ chức nhằm phát triển khả năng sáng tạo

của trẻ trong hoạt động tạo hình ..............................................................79

Bảng 3.7. Các tiêu chí để giáo viên đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ trong HĐTH....80

Bảng 3.8. Hoạt động mà giáo viên cho rằng trẻ thể hiện khả năng sáng tạo nhất

trong hoạt động tạo hình..........................................................................81

Bảng 3.9. Đánh giá của giáo viên về những yếu tố tác động đến khả năng sáng tạo

của trẻ 5 – 6 tuổi trong hoạt động tạo hình..............................................82

Bảng 3.10: Đánh giá của GV về những yếu tố khi tổ chức hoạt động tạo hình sẽ

gây hạn chế đến khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi .............................83

Bảng 3.11.Đánh giá giáo viên trong việc sử dụng các bài tập để đánh giá khả năng

sáng tạo của trẻ trong HĐTH...................................................................84

Bảng 3.12.GV gặp khó khăn khi sử dụng bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ

trong quá trình tổ chức HĐTH cho trẻ 5 – 6 tuổi ....................................85

Bảng 3.13: Thực trạng về khả năng sáng tạo của trẻ ................................................95

Bảng 3.14: Thực trạng khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi ở từng tiêu chí ............96

Biểu đồ 3.1. Mức độ khả năng sáng tạo của trẻ dựa trên bộ Test Klaus K.Urban....87

Biểu đồ 3.2. Mức độ khả năng sáng tạo của trẻ dựa trên bộ Test Torrance .............92

Biểu đồ 3.3. Mức độ khả năng sáng tạo của trẻ thông qua các bài tập sử dụng

NVLTN kếp hợp với lời nói và hình ảnh trực quan ................................95

Biểu đồ 3.4. Biểu đồ đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ qua hệ thống các bài tập102

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết đầy đủ Viết tóm tắt

Hoạt động tạo hình HĐTH

Mẫu giáo lớn MGL

Mẫu giáo MG

Giáo viên GV

Sáng tạo ST

Ít sáng tạo IST

Rất sáng tạo RST

Không sáng tạo KST

Giáo dục mầm non GDMN

Nguyên vật liệu thiên nhiên NVLTN

Tư duy sáng tạo TDST

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục mầm non (GDMN) là khâu đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc

dân, là bậc học đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách con người mới Xã hội

Chủ nghĩa Việt Nam. Việc chăm sóc - giáo dục trẻ em ngay từ những tháng năm

đầu tiên của cuộc đời là một việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa vô cùng quan

trọng trong sự nghiệp chăm lo đào tạo và bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những con

người tương lai của đất nước. Vì thế, giáo dục trẻ ở lứa tuổi mầm non vừa là quyền

lợi, vừa là nghĩa vụ của mỗi con người đối với xã hội, đối với cộng đồng.

Đa số chúng ta đều được sinh ra với ít nhiều tiềm năng sáng tạo. Nếu được

khuyến khích và giáo dục ngay từ nhỏ trong môi trường cởi mở, tiềm năng này mới

có thể trở thành năng lực thực sự trong cuộc sống và là tiền đề để giúp trẻ có những

bước tiến cũng như suy nghĩ mang tính đột phá, khác biệt sau này. Vì thế với trẻ

mầm non, khả năng sáng tạo cần được hình thành và nuôi dưỡng từ nhỏ. Ở trường

mầm non luôn tổ chức các hoạt động một cách phong phú, đa dạng và hấp dẫn.

Trong đó hoạt động tạo hình được xem là hoạt động có sức hút lớn đối với trẻ, là

hoạt động nhận thức đặc biệt mang tính sáng tạo, góp phần quan trọng vào sự phát

triển toàn diện nhân cách trẻ.Đặc biệt là về sự phát triển nhận thức của trẻ, đây được

coi là một trong những hoạt động tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển khả

năng sáng tạo của trẻ ở trường mầm non.

Mặt khác, độ tuổi mẫu giáo lớn trẻ đã thể hiện tính tự lực, tự do và chủ động.

Trẻ đã biết thiết lập mối quan hệ rộng rãi và phong phú với các bạn, ghi nhớ có chủ

định của trẻ cũng bắt đầu phát triển trẻ có thể tái hiện lại các hoạt động một cách chi

tiết và chính xác. Ngoài ra khả năng quan sát của trẻ cũng linh hoạt hơn nên trẻ có

thể nhớ và thực hiện lại các hành động tương đối chính xác. Hơn thế nữa, trong sự

phát triển tri giác của trẻ khi trẻ tiếp xúc với các sự vật hiện tượng xung quanh thì

tính chủ định phát triển rất cao, trí nhớ có chủ định của trẻ cũng tốt hơn, dung lượng

nhớ tăng, khả năng nhớ lâu hơn và bền hơn. Những hình ảnh mà trẻ tiếp thu được

cũng đủ cơ sở để tư duy trực quan hình ảnh phát triển hiệu quả. Những yếu tố này là

cơ sở quan trọng trong hoạt động sáng tạo của trẻ.

Tuy nhiên thực tế giáo dục mầm non ở một số trường mầm non cho thấy việc

dạy học theo hướng phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ trong quá trình tổ chức hoạt

2

động còn có nhiều hạn chế đặc biệt là trong hoạt động tạo hình, hoạt động này được

tổ chức với nội dung chưa phong phú, bằng những phương pháp – hình thức còn

mang tính áp đặt, giáo viên chưa tạo nhiều cơ hội cho trẻ được thể hiện, phát huy đúng

mức. Trẻ thực hiện quá trình tạo hình một cách thụ động thiếu nguồn cảm hứng, bên

cạnh đó, giáo viên cũng chưa xác định được sự sáng tạo trẻ như thế nào để có

những biện pháp giáo dục phù hợp. Chính những điều này sẽ làm cản trở sự phát

triển nhận thức thẩm mỹ và làm mai một đi khả năng sáng tạo của trẻ.

Xuất phát từ những lí do trên chúng tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng hệ

thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt

động to hình”.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

2.1. Trên thế giới

Những công trình nghiên cứu về sáng tạo xuất hiện tương đối sớm trên thế

giới và ngày được phát triển. Có thể liệt kê ra một số công trình đã được bảo vệ

thành công với đề tài về sáng tạo như sau:

J.P.Guilford (Mĩ) đã không đưa ra một định nghĩa đơn thuần về sáng tạo mà

theo ông thì tư duy sáng tạo là sự tìm kiếm và thể hiện những phương pháp logic

trong tình huống có vấn đề, tìm kiếm những phương pháp khác nhau và mới của

việc giải quyết vấn đề, giải quyết nhiệm vụ. Quan niệm này của ông đã xem sáng

tạo như là một thuộc tính, là một phẩm chất của tư duy sáng tạo. Đặc trưng của tư

duy sáng tạo là sự tìm kiếm những phương pháp logic, những phương pháp mới,

những phương pháp khác nhau của việc giải quyết vấn đề. [7] Ông cũng đưa ra mô

hình lí thuyết về cấu trúc trí tuệ 120 thành tố, trong đó trí tuệ con người được phân

định thành hai phần cơ bản là: Thông minh (intelligence) hiểu theo nghĩa truyền

thống và tính sáng tạo (creativity).

Theo tác giả E.P.Torrance (1962) “ Sáng tạo được hiểu là một quá trình tạo ra

ý tưởng hoặc giả thuyết, thử nghiệm ý tưởng này đến kết quả..Kết quả này có ít

nhiều mới mẻ, có chút ít cái gì đó trước đây con người chưa bao giờ nhìn thấy,

chưa có ý thức về nó”. Ông cũng đã soạn thảo một số Test về sáng tạo rất có giá

trị.Test sáng tạo và tưởng tượng sáng tạo được Torrance dùng cho nhiều độ tuổi

khác nhau từ trẻ mầm non đến trưởng thành, đánh giá dựa trên 4 chỉ số: Nhanh

nhạy, linh hoạt, tỷ mỹ, độc đáo. Đối với trẻ mầm non khi tham gia hoạt động tạo

hình các chỉ số này sẽ bộc lộ và hình thành một cách rõ nét hơn. Nhận định của tác

3

giả này giúp chúng ta quan tâm hơn tới việc đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ

trong hoạt động tạo hình.

L.X.Vưgotxki với một số tác phẩm như: “Trí tưởng tượng sáng tạo của lứa

tuổi thiếu nhi”, “Tâm lý học nghệ thuật”, “Sự phát triển của chức năng tâm lý cấp

cao” đã xây dựng nên lý thuyết khá hoàn chỉnh về tưởng tượng. Theo Vưgotxki:

“Trí tưởng tượng là cơ sở của bất cứ hoạt động sáng tạo nào, biểu hiện hoàn toàn

như nhau trong mọi phương diện của đời sống văn hóa, nó làm cho mọi sáng tạo

nghệ thuật, khoa học và kỹ thuật có khả năng thực hiện”. Khi nghiên cứu về tưởng

tượng sáng tạo ở trẻ ông đã chỉ ra vai trò của hứng thú đối với việc hình thành và

phát huy khả năng sáng tạo của trẻ em trong HĐTH và ông đặc biệt nhấn mạnh đến

nguyên tắt tự do trong hoạt động nghệ thuật. Vưgotxki: Lý thuyết về vùng phát triển

gần: Ông khẳng định về sự phát triển của trẻ em, phát triển khả năng sáng tạo không

thể tách rời mối quan hệ với thế giới xung quanh, xã hội. Trẻ có thể tự kiến tạo nên

hiểu biết của mình một cách rất chủ động, tích cực, sáng tạo ở trên mức bình thường

mang tính đại trà. Mọi sự phát triển trong đó có phát triển trong đó phát triển khả

năng sáng tạo của trẻ em phải được thực hiện thông qua chính hoạt động trong đó

hoạt động vui chơi là hoạt động nền tảng để tạo nên điều đó. Sự sáng tạo đó không

thể tự mình tách ra mà cần có sự tương tác, phối hợp và cùng nhau chia sẻ. Chính

gợi ý của Vưgotxki đã gợi ý ra những hoạt động của các nhà sư phạm hiện nay có

các phương pháp giáo dục: học cộng tác, học theo dự án nhóm là hình thức học có

thể đẩy người học tới vùng phát triển gần nhất. Trong cuốn :“Trí tưởng tượng và

sáng tạo ở lứa tuổi thiếu niên” ông cũng đưa ra quan niệm: “Chúng ta gọi hoạt

động sáng tạo là bất cứ hoạt động nào của con người ta tạo ra được một cái gì mới,

kể rằng cái được tạo ra ấy là một vật của thế giới bên ngoài hay một cấu tạo nào đó

của trí tuệ hoặc tình cảm chỉ sống và biểu lộ trong bản thân con người”. [12; tr25 – 27].

Các nhà tâm lí học Liên Xô cũ đã đặc biệt quan tâm nghiên cứu vấn đề sáng tạo.

A.N.Luk nghiên cứu những vấn đề chung về hoạt động sáng tạo, U.N. Puskin nghiên

cứu vấn đề lí luận và thực hành của tư duy sáng tạo. Mối quan hệ giữa tư duy sáng

tạo với vô thức. B.M. Kêdrôp, M.G. Iarôsepxki, nghiên cứu những vấn đề tâm lí của

hoạt động khoa học, tư duy khoa học, những đặc điểm chung và đặc thù hoạt động

phát minh của các nhà khoa học. D.M. Bôgiôialenxky, G.S Kôstul,… N.A.

Mensinkaia phân tích tầm quan trọng của hoạt động sáng tạo với quá trình tiếp thu tri

thức. Các tác giả cho rằng tưởng tượng sáng tạo là thành phần cần thiết và khó phân

4

biệt với tư duy sáng tạo. Về tư duy sáng tạo trong nhà trường có các công trình của

N.G. Alêcxâyep, I.Ia. Derner và E.M. Miarski,…Những yếu tố của quá trình sáng tạo,

những thuộc tính của nhân cách được M.A. Blok, T.X. Xumbaep, P.M. Iacôpsơn…

quan tâm.

Nhìn chung các nhà nghiên cứu đều khẳng và định rằng trong HĐTH của trẻ

MN đều có sự sáng tạo và đó là một hiện tượng xã hội. Một số đông tác giả cho

rằng: Khả năng sáng tạo trong HĐTH của trẻ không kém gì người lớn và thậm chí

có nhiều tác giả còn nói rằng sự sáng tạo này xuất hiện ở mỗi trẻ em.

2.2. Ở Việt Nam

Nếu trên thế giới đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về sáng tạo của con

người nói chung và trẻ mầm non nói riêng thì ở Việt Nam cũng có không ít những

thành tựu nghiên cứu về sáng tạo.

Trong Tuổi trẻ sáng tạo của tác giả Đức Ánh – Như Đàm – Minh Đức đã phác

thảo một số vấn đề liên quan đến sáng tạo và đi vào những câu chuyện sáng tạo của

tuổi trẻ.

Nhà Tâm lý Đức Uy (1999) với “Tâm lý học sáng tạo”, đã phác họa rõ nét

khái niệm liên quan đến sáng tạo, mối quan hệ giữa tuổi tác và sáng tạo và một số

phẩm chất của con người sáng tạo trong giai đoạn hiện nay.

Phạm Thành Nghị (2001),” Những vấn đề tâm học sáng tạo” nói đến những

yếu tố cơ bản của sáng tạo trên góc độ tâm lý học

Tác giả Mai Thị Khánh Tú với đề tài: “Một số biện pháp phát triển trí tưởng

tượng sáng tạo của trẻ của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động vẽ” đã đưa ra một

hệ thống các biện pháp như cung cấp biểu tượng thế giới xung quanh, hình thành

long say mê, ham thích được tham gia HĐTH.

Tác giả Lê Thanh Thủy với đề tài: “Sự phát triển trí tưởng tượng sáng tạo của

trẻ em trong HĐTH” đã đưa ra kết luận rằng cách thức tổ chức HĐTH sẽ có ảnh

hưởng rất lớn đến sự xuất hiện và trí tưởng tượng sáng tạo của trẻ em. Nếu biết cách

phối hợp một cách hợp lý giữa các bài tập tạo hình theo mẫu với các bài tập tạo

hình tự do, khéo léo nâng dần yêu cầu sáng tạo từ hình thức tạo hình theo đề tài bắt

buộc đến hình thức theo đề tài tự do, các nhà sư phạm có thể từng bước khơi dậy,

phát triển tính tích cực của tư duy sáng tạo và tưởng tượng sáng tạo. Ngoài ra, tác

giả cũng đã nghiên cứu ảnh hưởng của tri giác đến khả năng tạo hình của trẻ mẫu

giáo, đã đưa ra một số biện pháp tổ chức quá trình tri giác cho trẻ. [12, tr33 – 34].

5

Nhiều nhà tâm lí học Việt Nam đã nghiên cứu về sáng tạo và phát triển sáng

tạo. (Nguyễn Huy Tú, người đã Việt hóa Test Schoepferisches Denken –

Zeichnerisch của tác giả người Đức Klaus K.urban, tác giả cuốn sách về tính sáng

tạo và chỉ số sáng tạo CQ, NXB Chính Trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2005 và nhiều

bài bài viết khác trên các tạp chí nghiên cứu chuyên ngành; Nguyễn Đức Uy

(1999)cũng xuất bản cuốn sách Tâm lí sáng tạo, do nhà NXB Giáo dục, Hà Nội xuất

bản. Huỳnh Văn Sơn viết Giáo trình tâm lí học sáng tạo…Tác giả Nguyễn Cảnh Toàn

cũng bàn nhiều về phát triển khả năng sáng tạo nói chung và sáng tạo trong toán học nói

riêng… Một số tác giả như Nguyễn Huy Tú, Trần Tuấn Lộ, Đức Uy, Vũ Kim Thanh…

có bài giảng về tâm lí học sáng tạo. Một số đề tài luận văn cao học cũng đã đề cập đến

vấn đề sáng tạo như tác giả Phạm Hồng Quý, Lê Thanh Tùng…

Qua đó thấy rằng sáng tạo của con người được nghiên cứu từ rất lâu, và ngày

nay sáng tạo đã thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà Tâm lý học trong và

ngoài nước. Các nhà nghiên cứu đều thấy được vai trò của HĐTH đối với sự phát

triển của trẻ, đều quan tâm đến việc tìm kiếm những con đường có hiệu quả nhất để

nâng cao khả năng sáng tạo cho trẻ. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu chưa đi sâu vào

việc đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ đặc biệt là trong hoạt động tạo hình, một

hoạt động đòi hỏi sự sáng tạo ở trẻ.

3. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lí luận về khả năng sáng tạo của trẻ từ đó xây dựng hệ thống

bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình.

Trên cơ sở đó, vận dụng hệ thống bài tập để đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ.

4. Phạm vi nghiên cứu

Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MGL 5 – 6 tuổi

trong HĐTH ở trường Mầm non Dạ Lan Hương và trường mầm non Tuổi Thơ tại

quận Hải Châu, TP Đà Nẵng.

5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

5.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình tổ chức hoạt động tạo hình của trẻ MG 5 – 6 tuổi ở trường mầm non.

5.2. Đối tượng nghiên cứu

Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MG 5-6 tuổi

trong HĐTH ở trường mầm non.

6

6. Giả thuyết khoa học

Nếu xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi

trong HĐTH một cách hợp lí, khoa học thì việc đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ

sẽ dễ dàng và chính xác hơn. Từ đó, giúp giáo viên đánh giá được mức độ khả năng

sáng tạo trẻ 5 – 6 tuổi cũng như đề xuất được các biện pháp tác động sư phạm phù

hợp góp phần kích thích khả năng sáng tạo cho trẻ, nâng cao hiệu quả tổ chức

HĐTH cho trẻ MN.

7. Nhiệm vụ nghiên cứu

7.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hệ thống bài tập đánh giá của trẻ MG 5 – 6

tuổi khi tham gia hoạt động tạo hình

7.2. Tìm hiểu khả năng sáng tạo tham gia hoạt động tạo hình của trẻ MG 5 –

6tuổi ở một số trường mầm non tại Đà Nẵng

7.3. Xây dựng bài tập đánh giá cho trẻ MG 5 – 6 tuổi khi tham gia hoạt động

tạo hình

7.4. Đề xuất một số biện pháp phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ 5 – 6 tuổi

trong hoạt động tạo hình

8. Phương pháp nghiên cứu

8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận

Tham khảo, thu nhập, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát

hóa những tài liệu từ sách báo, tạp chí, mạng internet… về khả năng sáng tạo và đặc

điểm tạo hình của trẻ 5 – 6 tuổi; cơ sở xây dựng các bài tập đánh giá khả năng sáng

tạo của trẻ trong các hoạt động học ở trường mầm non để làm sáng tỏ một số vấn đề

lý luận.

8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

8.2.1.Phương pháp quan sát sư phạm

Dự giờ quan sát quá trình tổ chức HĐTH cho trẻ MGL của giáo viên để xác

định khả năng sáng tạo của trẻ khi tham gia hoạt động tạo hình.

8.2.2. Phương pháp đàm thoại

Trao đổi với giáo viên tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn trong việc dạy trẻ

học tạo hình. Đặt câu hỏi cho trẻ trả lời về khả năng sáng tạo của trẻ khi học hoạt

động tao hình.

8.2.3. Phương pháp điều tra bằng Anket

Sử dụng phiếu thăm dò, điều tra ý kiến của các giáo viên dạy lớp mẫu giáo lớn

7

ở các trường mầm non trong TP. Đà Nẵng về các bài tập đánh giá khả năng sáng tạo

trong quá trình tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ để nắm được tình hình và cách

hướng dẫn trẻ MG 5 – 6 tuổi học tạo hình.

8.2.4. Phương pháp quan sát thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm áp dụng bài tập đánh giá cho trẻ mẫu giáo lớn trong hoạt động

tạo hình nhằm kiểm nghiệm, đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ cũng như việc sử

dụng biện pháp nhằm đánh giá hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất.

8.2.5. Phương pháp thống kê toán học

Sử dụng các công thức thống kê toán học để xử lý số liệu đã thu thập được

trong thực tế khi tiến hành nghiên cứu.

9. Những đóng góp của đề tài nghiên cứu

9.1. Về lý luận

Đề tài góp phần hệ thống hóa lý luận và làm sáng tỏ về việc đánh giá khả năng

sáng tạo cho trẻ 5– 6 trong hoạt động tạo hình.

9.2. Về thực tiễn

Đề tài góp phần xác định hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo cũng như

các tiêu chí đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ MG 5 –6 tuổi khi tham gia hoạt động

tạo hình. Từ đó, đề xuất biện pháp phát triển khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi.

10. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và phụ lục đề tài gồm có 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài

Chương 2: Xây dựng hệ thống bài tập đánh giá khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6

tuổi trong hoạt động tạo hình

Chương 3: Đánh giá thực trạng về khả năng sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi trong

hoạt động tạo hình

8

NỘI DUNG

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG SÁNG TẠO THAM GIA

HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CỦA TRẺ 5 – 6 TUỔI

1.1. Một số lý luận về sáng tạo

1.1.1. Khái niệm về sáng tạo

Theo từ điển Tiếng Việt thì sáng tạo được hiểu là “tìm ra cái mới, cách giải

quyết mới, không bị gò bó, phụ thuộc vào cái đã có”. Như vậy, nói đến sáng tạo là

nói đến việc làm ra cái chưa ai làm hoặc là việc tìm tòi làm cho tốt hơn mà không bị gò

bó. [8; tr1089]

Theo Ngôn ngữ học, sáng tạo là làm ra cái gì đó chưa hề có

Theo từ điển Triết học, sáng tạo là quá trình hoạt động của con người tạo ra

những giá trị vật chất, tinh thần mới về chất. Các loại hình sáng tạo được xác định

bởi đặc trưng nghề nghiệp như khoa học kĩ thuật, tổ chức quân sự. Có thể nói sáng

tạo có mặt trong mọi lĩnh vực của thế giới vật chất và tinh thần.

Quan niệm của S.Freud- cha đẻ của Phân tâm học về sáng tạo cũng là một

quan niệm cần lưu tâm.Theo ông thì “Sáng tạo cũng giống như giấc mơ hiện hình,

là sự tiếp tục và sự thay thế trò chơi trẻ em cũ”. Với Freud trò chơi và tưởng tượng

là hai hình thức biểu hiện của vô thức, nền tảng của sáng tạo là nguyện vọng không

được thỏa mãn. Quan điểm trên hoàn toàn sai lầm bởi các nhà duy tâm lí giải bản

chất của sáng tạo phụ thuộc vào thế giới tâm linh, vào bản năng của con người mà

không thấy được tính tích cực của con người trong quá trình sống để tạo ra sản phẩm

sáng tạo.[9; tr25]

Theo E.P.Torrance cho rằng “Sáng tạo là quá trình xác định các giả thuyết

nghiên cứu chúng và tìm ra kết quả”. Đây là quan niệm khá rộng về sáng tạo vì mọi

quá trình giải quyết nhiệm vụ đều là hoạt động [9;tr25].

Đối với L.X.Vưgôtxki hoạt động sáng tạo được coi là hoạt động cao nhất của

con người, và cơ sở vật chất của sáng tạo chính là bộ não “Bộ não không những là

một cơ quan giữ lại và tái hiện kinh nghiệm cũ của chúng ta, nó còn phối hợp một

cách sáng tạo và xây dựng nên những tình thế mới và những hành vi mới bằng

những yếu tố của kinh nghiệm cũ đó.” Hoạt động sáng tạo được ông nhìn nhận như

sau: “Sự sáng tạo thật ra không chỉ có ở nơi nó tạo ra những tác phẩm vĩ đại, mà ở