Xác định, xử lý tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành án dân sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

LỤC THỊ THU HUYỀN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật Dân sự và tố tụng dân sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn khoa học : TS. Lê Vĩnh Châu

Học viên : Lục Thị Thu Huyền

Lớp : Cao học Luật Kiên Giang Khóa 1

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự của cá

nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Vĩnh Châu. Các số

liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này trung thực và

chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về

nghiên cứu của mình.

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2022

Tác giả

Lục Thị Thu Huyền

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Từ được viết tắt

BLDS 2015 Bộ luật dân sự năm 2015 (Luật số 91/2015/QH13)

ngày 24/11/2015

Bộ Luật TTDS 2015 Bộ luật Tố tụng dân sự (Luật số 92/2015/QH13)

ngày 25/11/2015

CHV Chấp hành viên

Luật Đất đai 2013 Luật đất đai 2013 (Luật số 45/2013/QH13) ngày

29/11/2013

Luật Đấu giá tài sản 2016 Luật Đấu giá tài sản (Luật số 01/2016/QH14 ngày

17/11/2016)

Luật THADS 2008 Luật Thi hành án dân sự (Luật số 26/2008/QH122)

ngày 14/11/2008

Luật THADS 2014 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi

hành án dân sự ( Luật số 64/2014/QH13) ngày

25/11/2014

Nghị định số 62/2015/NĐ-CP Nghị định số 62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015 của

Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn một số

điều của Luật Thi hành án dân sự

Nghị định số 33/2020/NĐ-CP Nghị định số 33/2020/NĐ-CP ngày 17/3/2020 của

Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị

định số 62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015 của Chính

phủ quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của

Luật Thi hành án dân sự

THADS Thi hành án dân sự

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. XÁC ĐỊNH TÀI SẢN CỦA NGƯỜI PHẢI THI HÀNH ÁN LÀ

THÀNH VIÊN HỘ GIA ĐÌNH................................................................................7

1.1. Chấp hành viên xác định tài sản của người phải thi hành án là thành

viên của hộ gia đình ...............................................................................................7

1.2. Tòa án xác định tài sản của người phải thi hành án là thành viên của hộ

gia đình..................................................................................................................17

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................25

CHƯƠNG 2. XỬ LÝ TÀI SẢN CỦA NGƯỜI PHẢI THI HÀNH ÁN LÀ

THÀNH VIÊN HỘ GIA ĐÌNH..............................................................................26

2.1. Kê biên tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để

thi hành án dân sự ...............................................................................................26

2.2. Bán tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi

hành án dân sự .....................................................................................................33

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................41

KẾT LUẬN CHUNG ..............................................................................................42

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thi hành án dân sự là hoạt động quan trọng nhằm đưa bản án, quyết định của

Tòa án thực hiện trên thực tế nhằm đảm bảo sự nghiêm minh của pháp luật. Từ đó

duy trì trật tự, an ninh xã hội, đảm bảo quyền, lợi ích của công dân, thể hiện quyền

lực Nhà nước được thực thi hiệu quả.

Thực tiễn hoạt động thi hành án dân sự cho thấy các vụ việc liên quan đến xử

lý tài sản chung là phổ biến ở nước ta. Trong đó, thi hành án liên quan đến tài sản

hộ gia đình chiếm số lượng rất lớn trong tổng số lượng việc cơ quan thi hành án dân

sự phải thực hiện biện pháp cưỡng chế thi hành án. Khi xử lý tài sản của người phải

thi hành án là thành viên hộ gia đình sẽ liên quan đến nhiều người, nhiều cơ quan,

ban ngành dẫn đến Chấp hành viên phải đối đầu với những khó khăn, vướng mắc

khi xác định, xử lý tài sản, trong đó nổi bật:

Một là, việc CHV xác định, phân chia tài sản chung của hộ gia đình còn

nhiều sai sót do các quy định về Luật Dân sự, Luật Đất đai, Luật Hôn nhân và Gia

đình, Luật Thi hành án dân sự còn nhiều mâu thuẫn, chồng chéo, công tác phối hợp

liên ngành chưa thực sự hiệu quả.

Hai là, khi Tòa án thực hiện việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình thì

tư cách khởi kiện của CHV chưa được quy định đầy đủ, thẩm quyền phân chia tài

sản chung của Chấp hành viên, Tòa án chưa thống nhất.

Ba là, quy trình kê biên, bảo quản tài sản sau kê biên của CHV còn nhiều bất cập.

Bốn là, việc bán đấu giá tài sản chung còn gặp khó khăn về thời hạn, quy

trình thực hiện quyền ưu tiên mua. Người mua tài sản trúng đấu giá nhưng vẫn chưa

được giao tài sản.

Nguyên nhân là do các quy định pháp luật chuyên ngành và liên quan còn

điểm bất hợp lý, chưa phù hợp thực tiễn, chưa đảm bảo quyền lợi của các thành viên

trong gia đình, trình tự, thủ tục thực hiện còn nhiều mâu thuẫn, chồng chéo, chưa

đem lại hiệu quả thực hiện, thời gian thực hiện kéo dài.

Từ những bất cập trên, việc chọn đề tài “Xác định, xử lý tài sản của người

phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành án dân sự” làm đề tài luận

văn thạc sĩ là cần thiết. Trên cơ sở sưu tầm, chắt lọc từ thực tiễn áp dụng pháp luật

trong hoạt động thi hành án dân sự, đề tài sẽ đưa ra cái nhìn tổng quát về những

điểm đạt được và rút ra những khó khăn, mâu thuẫn pháp luật trên thực tế. Từ đó

chỉ ra những bất cập pháp luật và cuối cùng là đề xuất giải pháp thực thi.

2

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Liên quan đến vấn đề xác định, xử lý tài sản của hộ gia đình để thi hành án có

một số ít bài viết tạp chí ngành luật, được đề cập đến trong giáo trình, sách chuyên

khảo. Có thể liệt kê một số công trình như sau:

(i) Nhóm giáo trình, sách chuyên khảo:

- Đỗ Văn Đại (2021), Giao dịch dân sự về bất động sản, Nhà xuất bản Hồng

Đức. Cuốn sách chuyên khảo về các vấn đề liên quan đến giao dịch dân sự về bất

động sản. Các vấn đề pháp lý được phân tích theo từng chương. Chương 2 phân tích

giao dịch về bất động sản là tài sản chung. Tại chương 32 nhóm tác giả đã nêu

những vấn đề cơ bản về kê biên, xử lý tài sản thế chấp là quyền sử dụng đất khi tài

sản bị thế chấp cho tổ chức tín dụng. Trong đó có phân tích về quyền sử dụng đất

của hộ gia đình, phân tích việc xác định, phân chia, xử lý quyền sử dụng đất thuộc

quyền sử dụng chung để thi hành án. Tác phẩm là tư liệu tham khảo cần thiết trong

quá trình nghiên cứu luận văn.

- Hoàng Thị Thanh Hoa – Hồ Quân Chính – Nguyễn Văn Nghĩa (2019), Bình

luận Luật Thi hành án dân sự, Nhà xuất bản Tư pháp. Cuốn sách đi sâu phân tích và

bình luận từng điều luật, có sự so sánh, đối chiếu pháp luật liên quan để tìm ra điểm

mâu thuẫn pháp luật và đưa ra những kiến nghị, đề xuất. Cuốn sách gồm những nội

dung cơ bản về thi hành án dân sự, cung cấp nền tảng lý luận quan trọng để tác giả

vận dụng vào đề tài.

- Học viện Tư pháp (2012), Giáo trình kỹ năng thi hành án dân sự, Lê Thu

Hà, NXB Tư pháp. Với mục đích đào tạo ra các Chấp hành viên, cuốn giáo trình đã

phân tích một cách đầy đủ, toàn diện các quy định trong luật thi hành án dân sự.

Đây là một tư liệu quan trọng khi phân tích một số vấn đề trong luận văn.

- Trường Đại học Luật Hà Nội (2019), Giáo trình Luật thi hành án dân sự,

Nguyễn Công Bình và Bùi Thị Hiền. Cuốn sách đưa ra những khái niệm cơ bản về

luật thi hành án dân sự và các vấn đề liên quan như quan hệ pháp luật thi hành án

dân sự, nguồn luật…Cuốn giáo trình còn phân tích các quy định pháp luật về thời

hiệu, thẩm quyền thi hành án, quy trình thi hành án, chức năng, nhiệm vụ của các cơ

quan thi hành án dân sự. Với tính chất giáo trình bậc đại học nên cuốn sách chỉ tiếp

cận Luật Thi hành án dân sự ở mức cơ bản, phổ cập kiến thức bậc cử nhân.

(ii) Nhóm luận án, luận văn:

- Trần Thị Thùy Linh (2018), Xác định tài sản chung, riêng, quyền và nghĩa

vụ về tài sản của vợ chồng sau khi cơ quan thi hành án dân sự xử lý tài sản chung

3

của vợ chồng để bảo đảm nghĩa vụ thi hành án của một bên theo quyết định, bản án

có hiệu lực của Tòa án, luận văn thạc sĩ, Trường Đại học luật Hà Nội. Trong luận

văn tác giả đề cập đến xác định tài sản chung, riêng, thủ tục xử lý tài sản chung của

vợ chồng trong thi hành án dân sự và thực tiễn áp dụng. Luận văn chuyên sâu về tìm

hiểu tài sản chung của vợ chồng nên tác già không đề cập đến xử lý tài sản của các

thành viên hộ gia đình.

- Võ Văn Hưởng (2020) Kê biên tài sản chung của vợ (chồng), hộ gia đình

trong thi hành án dân, luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học

Quốc gia TP. Hồ Chí Minh. Đề tài đã khái quát những vấn đề chung về quy định

pháp luật và đi vào phân tích việc xác định, kê biên tài sản chung của vợ chồng

trong thi hành án dân sự ở mặt lý thuyết và thực trạng thi hành án. Đề tài khá gần

với phạm vi nghiên cứu của tác giả. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu rộng bao gồm

cả tài sản chung của vợ (chồng), hộ gia đình. Quá trình nghiên cứu theo quá trình lý

luận thông thường, tập trung vào phần các quy định pháp luật, các phân tích mang

nặng tính lý thuyết, thiếu sự kết nối giữa thực tiễn và quy định pháp luật.

(iii) Nhóm bài viết, tạp chí

- Nguyễn Thị Phíp (2020), “Kê biên nhà ở của người phải thi hành án – Một

số vướng mắc từ thực tiễn và kiến nghị”, Tạp chí nghề luật, số 05/2020, trang 58-

62. Bài báo tập trung phân tích điều kiện và thủ tục kê biên nhà ở bị khóa. Trên cơ

sở phân tích tình huống thực tiễn để đưa ra kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định

pháp luật. Bài viết chỉ tập trung phân tích tài sản là nhà ở mà không nghiên cứu

trường hợp riêng là tài sản chung của hộ gia đình.

- Trần Phương Thảo (2019), Hoàn thiện pháp luật Thi hành án dân sự về

cưỡng chế kê biên tài sản chung, Tạp chí luật học, số 8/2019, trang 83-92. Bài viết

tập trung quy định pháp luật về cưỡng chế kê biên tài sản chung và khó khăn,

vướng mắc khi áp dụng. Bài viết tập trung phân tích vấn đề dưới góc độ lý thuyết,

không có sự đối chiếu với thực tiễn áp dụng pháp luật.

- Đinh Duy Bằng (2011), Những khó khăn trong xác minh thi hành án dân sự,

Tạp chí dân chủ và Pháp luật, số chuyên đề Tháng 3/2011, trang 12-13. Bài viết

phân tích điểm mới của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 khi quy định thẩm

quyền xác minh các trường hợp thi hành án theo yêu cầu thuộc về CHV. Từ đó tác

giả phân tích những khó khăn, bất cập của CHV trong quá trình xác minh thi hành

án. Bài viết chỉ tập trung phân tích vào việc xác minh thi hành án nên là nguồn tham

khảo khi thực hiện luận văn.

4

Nhìn chung những bài viết tạp chí, sách tham khảo, luận văn…đã nghiên cứu

một cách tổng quan nhất về kê biên tài sản trong đó có tài sản chung của hộ gia

đình. Tuy nhiên các bài viết chưa có sự nghiên cứu chuyên sâu, kết hợp lý luận và

thực tiễn đối với tài sản chung của hộ gia đình. Do vậy đề tài là sự kế thừa, phát

triển kết quả nghiên cứu từ các công trình trước đó để rút ra kinh nghiệm áp dụng

thực tiễn, hoàn thiện pháp luật.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

- Trên cơ sở phân tích nhằm làm rõ quy định của pháp luật về xác định, xử lý

tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành án dân sự,

đánh giá thực trạng áp dụng quy định của pháp luật, chỉ ra bất cập, vướng mắc,

nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về xác định, xử lý tài sản của người

phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành án dân sự.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

- Nghiên cứu, tìm hiểu một cách đầy đủ và có hệ thống quy định của pháp

luật về xác định, xử lý tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình

để thi hành án dân sự;

- Phân tích, đánh giá thực trạng áp dụng quy định của của pháp luật về xác

định, xử lý tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành

án dân sự, nêu lên những kết quả, thành tích đạt được, những thiếu sót, hạn chế và

những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động này;

- Kiến nghị, đề xuất để hoàn thiện quy định của pháp luật, cơ chế thi hành

pháp luật về xác định, xử lý tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia

đình để thi hành án dân sự.

4. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu về không gian: Luận văn giới hạn nghiên cứu các tài liệu

được biên soạn bằng tiếng Việt về thi hành án dân sự.

Trong khoảng thời gian từ năm 2008 cho đến nay.

Phạm vi nghiên cứu về nội dung: đề tài nghiên cứu về hai vấn đề pháp lý (1)

Xác định tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi hành án

dân sự (2) Xử lý tài sản của người phải thi hành án là thành viên hộ gia đình để thi

hành án dân sự.

Trong thi hành án dân sự, chủ thể hộ gia đình có thể là người phải thi hành án

hoặc thành viên của hộ gia đình là người phải thi hành án. Tuy nhiên trong phạm vi