Xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi theo luật Tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THANH HƢƠNG

XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA

NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA

NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI DƢỚI 18 TUỔI

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hƣớng ứng dụng

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn: TS. Lê Nguyên Thanh

Học viên: Nguyễn Thị Thanh Hƣơng

Lớp: Cao học Luật khóa 2 Sóc Trăng

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn

và số liệu sử dụng trong luận văn này là trung thực.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2020

Tác giả

Nguyễn Thị Thanh Hƣơng

LỜI CÁM ƠN

Để hoàn thành luận văn này tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các quý

Thầy, Cô của trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp tôi trang bị kiến

thức, tạo môi trường thuận lợi nhất trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.

Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin bày tỏ lời cám ơn sâu sắc tới TS. Lê

Nguyên Thanh đã tận tình, chỉ dẫn cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này.

Tôi gửi lời tri ân sâu sắc đến Quý lãnh đạo và các đồng nghiệp công tác tại:

Viện kiểm sát nhân dân thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang; Viện kiểm sát nhân

dân tỉnh Sóc Trăng; Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bạc Liêu; Viện kiểm sát nhân dân

tỉnh Hậu Giang, đặc biệt là Lãnh đạo và đồng nghiệp Viện kiểm sát nhân dân huyện

Châu Thành, tỉnh Hậu Giang đã hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, làm

việc và hoàn thiện luận văn này.

Do hiểu biết hạn chế, thời gian nghiên cứu có giới hạn, nên luận văn sẽ

không tránh khỏi những thiếu sót, người viết mong nhận được sự đóng góp ý kiến

của các Nhà khoa học, Thầy giáo, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được

hoàn thiện hơn.

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

BLTTHS năm 2003 Bộ luật tố tụng Hình sự năm 2003

BLTTHS năm 2015 Bộ luật tố tụng Hình sự năm 2015

Cơ quan CSĐT Cơ quan cảnh sát điều tra

TAND Tòa án nhân dân

VKSND Viện kiểm sát nhân dân

UBND Ủy ban nhân dân

Thông tư liên tịch 01/2011

Thông tư liên tịch số 01/2011/TTLT-VKSTC￾TANDTC- BCA-BTP-BLĐTBXH, ngày 12 tháng

7 năm 2011 hướng dẫn thi hành một số quy định

của Bộ luật tố tụng hình sự đối với người tham gia

tố tụng là người chưa thành niên

Thông tư liên tịch 06/2018

Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSNDTC￾TANDTC- BCA-BTP-BLĐTBXH, ngày 21 tháng

12 năm 2018 về phối hợp thực hiện một số quy

định của Bộ luật tố tụng hình sự về thủ tục tố tụng

đối với người dưới 18 tuổi

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƢƠNG 1. XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI

DƢỚI 18 TUỔI TRONG TRƢỜNG HỢP CÓ CĂN CỨ VÀ TRƢỜNG HỢP

CẦN BỔ SUNG TÀI LIỆU ĐỂ CHỨNG MINH THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ

LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ ..................................................................................10

1.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về xác định tuổi của ngƣời bị

buộc tội, bị hại là ngƣời dƣới 18 tuổi trong trƣờng hợp có căn cứ và trƣờng

hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh ...........................................................10

1.1.1. Khái niệm người bị buộc tội, bị hại và cách xác định tuổi............................. 10

1.1.2. Quy định của pháp luật về thủ tục đăng ký, thủ tục cấp các giấy tờ hộ tịch

dùng làm căn cứ xác định tuổi................................................................................ 11

1.1.3. Xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi theo quy định

của Bộ luật tố tụng hình sự trong trường hợp có căn cứ ......................................... 13

1.1.4. Xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi trong trường

hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh, theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 14

1.2. Thực trạng xác định tuổi của ngƣời bị buộc tội, bị hại là ngƣời dƣới 18

tuổi trong trƣờng hợp có căn cứ và trƣờng hợp cần bổ sung tài liệu để

chứng minh theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự; nguyên nhân của

thực trạng ............................................................................................................17

1.2.1. Thực trạng xác định tuổi của người bị buộc tội, bị hại là người dưới 18 tuổi

trong trường hợp có căn cứ và trường hợp cần bổ sung tài liệu để chứng minh...... 17

1.2.2. Nguyên nhân của thực trạng xác định tuổi người bị buộc tội, người bị hại dưới

18 tuổi trong trường hợp có căn cứ xác định tuổi và trường hợp cần bổ sung tài liệu

để chứng minh........................................................................................................ 24

1.3. Các giải pháp hoàn thiện quy định xác định tuổi của ngƣời bị buộc tội,

ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi trong trƣờng hợp có căn cứ và trƣờng hợp cần bổ

sung tài liệu để chứng minh ...............................................................................27

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................29

CHƢƠNG 2. XÁC ĐỊNH TUỔI CỦA NGƢỜI BỊ BUỘC TỘI, NGƢỜI BỊ HẠI

DƢỚI 18 TUỔI, TRONG TRƢỜNG HỢP KHÔNG CÓ CĂN CỨ XÁC ĐỊNH

THEO QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ................................31

2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về việc xác định tuổi của ngƣời

bị buộc tội, ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi trong trƣờng hợp không có căn cứ để

xác định................................................................................................................31

2.1.1. Các trường hợp không có căn cứ để xác định tuổi của người bị buộc tội, người

bị hại dưới 18 tuổi theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự.............................. 31

2.1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trưng cầu giám định tuổi............. 34

2.2. Thực trạng xác định tuổi của ngƣời bị buộc tội, ngƣời bị hại dƣới 18 tuổi

trong trƣờng hợp không có căn cứ xác định theo quy định của Bộ luật tố

tụng hình sự và giải pháp...................................................................................35

2.2.1. Thực trạng xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi trong

trường hợp không có căn cứ xác định..................................................................... 35

2.2.2. Giải pháp hoàn thiện quy định xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị

hại dưới 18 tuổi khi không có căn cứ xác định........................................................ 40

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................42

KẾT LUẬN..............................................................................................................43

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Người dưới 18 tuổi hay người chưa thành niên, chưa phát triển đầy đủ về thể

chất, trí tuệ, đặc biệt đây là nhóm đối tượng thiếu kinh nghiệm sống, chưa có khả

năng đánh giá đúng đắn tính chất của sự việc nhất là đối với những hành vi nguy

hiểm cho xã hội. Theo quy định tại Điều 1 Công ước quốc tế về quyền trẻ em được

Đại hội đồng Liên Hợp quốc thông qua ngày 20/11/1989 và Việt Nam phê chuẩn

ngày 20/02/1990 quy định “Trong phạm vi Công ước này, trẻ em có nghĩa là người

dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng đối với trẻ em có quy định tuổi thành

niên sớm hơn”. Tại Việt Nam, tuổi của người chưa thành niên được quy định thống

nhất trong tất cả các Luật là dưới 18 tuổi

1

, bên cạnh đó, Bộ luật hình sự cũng quy

định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự để xử lý các hành vi phạm tội do người dưới

18 tuổi thực hiện

2

. Do đặc điểm tâm lý của người dưới 18 tuổi, việc xử lý đối với

hành vi nguy hiểm cho xã hội do người dưới 18 tuổi thực hiện, nhằm mục đích giáo

dục, cải tạo để họ có điều kiện trở lại hòa nhập với cuộc sống mà không nhằm mục

đích trừng phạt.

Theo báo cáo của các ngành tư pháp như: Công an, Viện Kiểm Sát, Tòa án

trong những năm gần đây đều thể hiện tình hình tội phạm do người dưới 18 tuổi

thực hiện có chiều hướng gia tăng và có tính chất nguy hiểm, phức tạp, mới đây

ngày 18/9/2017, tại thành phố Hồ Chí Minh, hội thảo “nâng cao công tác của lực

lượng quản lý hành chính về trật tự xã hội trong phòng ngừa trẻ em và người chưa

thành niên làm trái pháp luật tại cộng đồng dân cư” đã công bố số liệu về trẻ em

và người chưa thành niên làm trái pháp luật như sau: “... ghi nhận nửa đầu năm

2017, cả nước xảy ra 2.258 vụ vi phạm pháp luật do 3.340 trẻ em và người chưa

thành niên gây ra. Về tội danh nổi lên như giết người 36 vụ, 63 đối tượng; cướp tài

sản 59 vụ, 103 đối tượng; cố ý gây thương tích 302 vụ, 574 đối tượng; trộm cắp tài

sản 896 vụ, 1.200 đối tượng…”3

; Riêng tại địa bàn tỉnh Hậu Giang, theo thống kê

của Phòng cảnh sát hình sự, công an tỉnh Hậu Giang về tình hình trẻ em bị xâm

hại năm 2016: 28 vụ; năm 2017: 28 vụ; năm 2018: 23 vụ, trong đó nhóm tội về

1 Điều 21 Bộ luật dân sự 2015 quy định: người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi.

2 Điều 12 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

3 Lê Bình, Trẻ em, người chưa thành niên phạm tội vượt quá giới hạn độ tuổi, http://congan.com.vn/tin￾chinh/chinh-tri-thoi-su/tre-em-nguoi-chua-thanh-nien-pham-toi-vuot-qua-gioi-han-do-tuoi_45351.html,

19/02/2019.

2

xâm hại tình dục trẻ em chiếm tỷ lệ trên 92% bao gồm các tội Hiếp dâm trẻ em,

giao cấu với trẻ em, dâm ô với trẻ em. Đối với tình hình người chưa thành niên vi

phạm pháp luật, theo thống kê của Phòng cảnh sát hình sự, công an tỉnh Hậu

Giang thì năm 2016 có 45 đối tượng (nam 39, nữ 6), năm 2017 có 16 đối tượng

(nam), năm 2018 có 25 đối tượng (nam 23, nữ 02), tập trung ở nhóm độ tuổi từ 16

tuổi đến dưới 18 tuổi

4

.

Theo số liệu thống kê của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hậu Giang, số người

dưới 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm 2016: 42 (nam 38, nữ 04), năm 2017: 21

(nam 20, nữ 01); năm 2018: 26 (nam 26, nữ 00); Tại địa bàn tỉnh Sóc Trăng, theo

số liệu thống kê của VKSND tỉnh, số người dưới 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm

2016: 31 (nam: 31, nữ: 00); năm 2017: 38 (nam: 37, nữ: 01); năm 2018: 23 (nam:

22, nữ: 01); Tại địa bàn tỉnh Bạc Liêu, theo số liệu thống kê của VKSND tỉnh, số

người dưới 18 tuổi phạm tội bị khởi tố năm 2016: 26 (nam: 26, nữ: 00); năm 2017:

32 (nam: 31, nữ: 01); năm 2018: 26 (nam: 25, nữ: 01); cũng theo số liệu thống kê

của VKSND các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu từ năm 2016 đến 2018, độ

tuổi của người dưới 18 tuổi phạm tội bị khởi tố tập trung chủ yếu ở độ tuổi đủ 16

tuổi đến dưới 18 tuổi

5

.

Bên cạnh thực trạng người dưới 18 tuổi vi phạm pháp luật như trên, hiện

nay người dưới 18 tuổi cũng là đối tượng xâm hại của nhiều loại tội phạm. Trong

6 tháng đầu năm 2017, theo số liệu của Bộ Công an, trên phạm vi toàn quốc xảy

ra hơn 800 vụ xâm hại trẻ em và trong số 1.000 vụ xâm hại tình dục, thì số trẻ

em gái ở độ tuổi 12-15 chiếm tới 57,46%, số trẻ em dưới 6 tuổi bị xâm hại chiếm

tới 13,2%6

Trước tình hình tội phạm liên quan đến người dưới 18 tuổi như hiện nay,

ngoài các giải pháp được các cơ quan chức năng triển khai thực hiện nhằm ngăn

chặn tội phạm, đảm bảo môi trường lành mạnh để trẻ em và người dưới 18 tuổi

được chăm sóc, giáo dục và bảo vệ tốt hơn, thì cũng cần phải đặt vấn đề xử lý đối

với những vụ án mà người dưới 18 tuổi tham gia tố tụng với tư cách là người bị

buộc tội, người bị hại. Qua thực tiễn công tác tại địa phương trong thời gian qua,

4

Phụ lục 1 và Phụ lục 2

5

Phụ lục 3

6 Trà My, 800 vụ xâm hại trẻ em, chỉ 10 vụ được xét xử, https://news.zing.vn/800-vu-xam-hai-tre-em-chi-10-

vu-duoc-xet-xu-post802158.html, 20/02/2019.

3

khi giải quyết các vụ án có liên quan đến người dưới 18 tuổi, thì vấn đề xác định độ

tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là một trong những nội dung thường gặp

khó khăn, vướng mắc cụ thể như: xác định tội phạm và người phạm tội; mức hình

phạt, cũng như chính sách hình sự được áp dụng trong quá trình giải quyết vụ án;

nguyên tắc tố tụng hình sự nào được lựa chọn ưu tiên hàng đầu khi trong vụ án mà

cả người bị buộc tội và người bị hại đều là người dưới 18 tuổi mà tuổi của cả hai

đều thiếu căn cứ để xác định.

Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988, cũng như qua ba lần sửa đổi bổ sung đều

không quy định cụ thể về cách xác định tuổi của người dưới 18 tuổi, cho đến Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2003, vấn đề này vẫn chưa được nhà làm luật đề cập,

trong khi thực tiễn tố tụng gặp phải nhiều khó khăn, để giải quyết vấn đề này,

Thông tư liên tịch số 01/2011/TTLT-VKSTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH

hướng dẫn thi hành một số quy định của Bộ luật tố tụng hình sự đối với người

tham gia tố tụng là người chưa thành niên, trong đó hướng dẫn nguyên tắc xác

định tuổi của bị can, bị cáo, bị hại là người chưa thành niên. Hướng dẫn này mặc

dù chỉ là văn bản dưới luật nhưng đã kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các Cơ quan

tiến hành tố tụng trong việc xác định tuổi của người chưa thành niên. Bộ luật tố

tụng hình sự năm 2015 đã dành riêng Chương XXVIII quy định về thủ tục tố tụng

đối với người chưa thành niên, trong đó Điều 417 quy định về xác định tuổi của

người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi, đồng thời quy định việc xác

định tuổi của người dưới 18 tuổi do Cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện theo quy

định của pháp luật. Vấn đề thực tiễn đặt ra là với quy định tại Điều 417 BLTTHS

năm 2015 và hướng dẫn của Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSTC￾TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH thì việc xác định tuổi của người bị buộc tội,

người bị hại là người dưới 18 tuổi vẫn còn vấn đề vướng mắc cần được nghiên

cứu, tìm ra giải pháp để việc giải quyết vụ án hình sự liên quan đến người dưới 18

tuổi đảm bảo tính công bằng, pháp chế và bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp

pháp của người dưới 18 tuổi, vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài: “Xác định tuổi

của người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi theo luật Tố tụng hình sự Việt

Nam” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ Luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Các đề tài nghiên cứu xoay quanh phương pháp mà các Cơ quan tiến hành tố

tụng sử dụng để xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18

4

tuổi, có giá trị tham khảo về lý luận và thực tiễn như:

- Bài viết: Người bị hại trong tố tụng hình sự, của tác giả Lê Tiến Châu – ths.

Luật học, Đại học Luật TP Hồ Chí Minh7

. Trong bài viết này tác giả đề cập đến việc

xác định người bị hại trong tố tụng hình sự gồm những đối tượng nào qua đó kiến

nghị các giải pháp nhằm góp phần đảm bảo quyền của người bị hại.

- Bài viết: Xác định độ tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới

18 tuổi, tác giả Thu Hiền

8

, bài viết giới thiệu những quy định của Điều 417 Bộ luật

tố tụng hình sự năm 2015, đồng thời phân tích, đánh giá so sánh và đưa ra quan

điểm của tác giả về những điểm phù hợp cũng như những điểm chưa phù hợp của

quy định này so với quy định về xác định tuổi người chưa thành niên tại Thông tư

liên tịch số 01/2011.

- Bài viết: Tìm hiểu về việc xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại

là người dưới 18 tuổi theo quy định của BLTTHS năm 2015, tác giả Trần Xuân

Thiên An9

, bài viết giới thiệu quy định của Điều 417 BLTTHS năm 2015, đồng thời

so sánh với quy định về cách xác định tuổi theo quy định tại Thông tư liên tịch số

01/2011, qua đó tác giả nêu lên những bất cập trong việc xác định tuổi của người bị

buộc tội, người bị hại theo quy định của BLTTHS năm 2015 và đề xuất sửa đổi quy

định tại Điều 417 BLTTHS năm 2015.

- Bài viết: Vấn đề xác định tuổi của người bị hại là người dưới 18 tuổi theo

quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, tác giả Nguyễn Thị Lộc

10

. Bài viết

ngoài việc phân tích quy định tại Điều 417 BLTTHS năm 2015 và Thông tư liên

tịch số 01/2011 về việc xác định tuổi, tác giả đưa ra một số vấn đề nảy sinh trong

thực tiễn thu thập các giấy tờ hộ tịch nhằm làm căn cứ xác định độ tuổi của người

dưới 18 tuổi, từ đó tác giả đưa ra quan điểm cá nhân đồng thuận với quy định của

Điều 417 BLTTHS năm 2015 vì các quy định này phù hợp với nguyên tắc “bảo

7 Lê Tiến Châu, Người bị hại trong tố tụng hình sự, https://thegioiluat.vn/bai-viet-hoc-thuat/nguoi-bi-hai￾trong-to-tung-hinh-su-5258, ngày 20/02/2019.

8 Thu Hiền, Xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi, https://vienkiemsathanam.

gov.vn/index.php/vi/news/KIEM-SAT-VIEN-VIET-9/Xac-dinh-do-tuoi-cua-nguoi-bi-buoc-toi-nguoi-bi-hai-la￾nguoi-duoi-18-tuoi-625/, ngày 20/02/2019.

9 Trần Xuân Thiên An, Tìm hiểu về việc xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18

tuổi theo quy định của BLTTHS năm 2015, http://tkshcm.edu.vn/tin-tuc/tim-hieu-ve-viec-xac-dinh-tuoi-cua￾nguoi-bi-buoc-toi-nguoi-bi-hai-la-nguoi-duoi-18-tuoi-theo-quy-dinh-cua-bltths-nam-2015-3273.html, ngày

20/02/2019.

10 Nguyễn Thị Lộc (2017), “Vấn đề xác định tuổi của người bị hại là người dưới 18 tuổi theo quy định của Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2015”, Khoa học kiểm sát, Trường đại học kiểm sát Hà Nội, số 01 (15), tr.29-33.

5

đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên” và phù hợp với quy định của những

Điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

- Bài viết: Xác định tuổi của người bị hại trong vụ án hình sự như thế nào?,

tác giả Đinh Văn Quế

11

. Bài viết phân tích các trường hợp việc xác định tuổi của bị

hại là một trong các yếu tố cấu thành tội phạm, yếu tố định khung hình phạt, yếu tố

để xác định tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, … qua đó tác giả

khẳng định việc xác định tuổi của bị hại có ý nghĩa quan trọng và ảnh hưởng trực

tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội, đồng thời tác giả kiến

nghị cần có hướng dẫn cụ thể đối với cách xác định tuổi của bị hại trong trường hợp

không có căn cứ về hộ tịch.

- Bài viết: Xác định tuổi của Người chưa thành niên thế nào cho đúng?, tác

giả Lưu Đình Nghĩa (2001)– TAND huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng

12

, bài viết đưa

ra những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn tố tụng khi Cơ quan tố tụng xác định

tuổi của người chưa thành niên mà tuổi của người này thể hiện trong các giấy tờ hộ

tịch không đúng với độ tuổi thật của họ, việc xác định đúng độ tuổi của người chưa

thành niên có ý nghĩa rất quan trọng trong việc chống oan sai và bỏ lọt tội phạm.

Qua bài viết, tác giả kiến nghị khi không có sự thống nhất về tuổi theo thực tế và

giấy khai sinh thì cần phái xác định độ tuổi bằng sinh học hoặc cải sửa giấy khai

sinh, hộ tịch để xác định chính xác độ tuổi của người chưa thành niên.

- Bài viết: Một số kinh nghiệm trong việc xác định tuổi, tái phạm, tái phạm

nguy hiểm của người chưa thành niên phạm tội, tác giả Hoàng Thị Liên – Viện

kiểm sát nhân dân tỉnh Nghệ An13

. Thông qua kinh nghiệm thực tiễn giải quyết

các vụ án liên quan đến người chưa thành niên, tác giả nêu và phân tích kinh

nghiệm trong việc xác định tuổi, tái phạm, tái phạm nguy hiểm của người chưa

thành niên phạm tội. Tác giả từ kinh nghiệm trong việc xác định tuổi của người

chưa thành niên, tại thời điểm tác giả nghiên cứu (năm 2006), khi chưa có các quy

định chặt chẽ về cách xác định tuổi của người chưa thành niên, muốn xác định

chính xác độ tuổi cần phải lưu ý thu thập, đối chiếu các tài liệu hộ tịch như giấy

11 Đinh Văn Quế (1999), “Xác định tuổi của người bị hại trong vụ án hình sự như thế nào?”, tạp chí Dân chủ

và Pháp luật, số 7, tr.4-6.

12 Lưu Đình Nghĩa (2001), “Xác định tuổi của người chưa thành niên thế nào cho đúng?”, Tạp chí Tòa án

nhân dân, số 1, tr.27-28.

13 Hoàng Thị Liên (2006), “Một số kinh nghiệm trong việc xác định tuổi, tái phạm, tái phạm nguy hiểm của

người chưa thành niên phạm tội”, Tạp chí kiểm sát, số 21, (11-2006), tr.38-44.

6

khai sinh bản gốc, sổ hộ khẩu, kết hợp với các thông tin có liên quan khác như học

bạ, lời khai của cha mẹ, … để đánh giá và kết luận chính xác độ tuổi của người

chưa thành niên.

- Bài viết: Vài suy nghĩ về cách tính tuổi trong vụ án hình sự, tác giả Phạm

Văn Beo – giảng viên khoa Luật, trường đại học Cần Thơ14

. Nội dung bài viết thể

hiện ý nghĩa của việc xác định đúng tuổi của người bị hại vì theo tác giả vấn đề này

có ảnh hưởng lớn đến quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội, có ý nghĩa

quyết định việc xác định tội danh, khung hình phạt đối với người bị buộc tội, bên

cạnh đó, qua nội dung bài viết, tác giả kiến nghị cần có quy định cụ thể về cách xác

định tuổi của người bị hại là người chưa thành niên.

- Luận văn thạc sĩ đề tài: xác định tuổi của bị hại là người dưới 18 tuổi theo

luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nguyễn Huy Việt, Đại học luật thành phố Hồ Chí

Minh, năm 2017. Nội dung luận văn nghiên cứu về việc xác định tuổi của người bị

hại là người dưới 18 trong tố tụng hình sự theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự

năm 2003 và các văn bản hướng dẫn thi hành, đồng thời so sánh với các quy định

của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Qua nghiên cứu, tác giả luận văn dựa trên

nguyên tắc suy đoán vô tội và nguyên tắc công bằng trong tố tụng hình sự, đề xuất

giải pháp “chọn 1/2 mốc thời gian” để xác định tuổi đối với bị hại là người dưới 18

tuổi thuộc các trường hợp được quy định tại khoản 2 Điều 417 Bộ luật tố tụng hình

sự năm 2015 như chọn ngày 15 của tháng, trong trường hợp xác định được tháng

nhưng không xác định được ngày; chọn ngày 15 của tháng giữa quý, trong trường

hợp xác định được quý; chọn ngày cuối cùng của tháng 3 hoặc ngày cuối cùng của

tháng 9, trong trường hợp xác định được nửa đầu năm hoặc nữa cuối năm; chọn

ngày cuối cùng của tháng 6, trong trường hợp chỉ xác định được năm sinh. Giải

pháp mà tác giả luận văn đã đề xuất trong một số trường hợp cụ thể có thể giải

quyết được khó khăn trong việc xác định tuổi, tuy nhiên giải pháp này vẫn chưa giải

quyết hết các vướng mắc của thực tiễn xác định tuổi của người dưới 18 tuổi.

Qua tham khảo nội dung các bài viết và luận văn nêu trên, tác giả luận văn

sẽ nghiên cứu những vướng mắc trong thực tiễn xác định tuổi của người bị buộc

tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi, đồng thời phân tích các quy định của pháp

14 Phạm Văn Beo, Vài suy nghĩ về cách tính tuổi trong vụ án hình sự, http://www.luatviet.org/Home/nghien￾cuu-trao-doi/hinh-su-to-tung-hinh-su/2009/8217/Vai-suy-nghi-ve-cach-tinh-tuoi-trong-vu-an-hinh-su.aspx,

ngày 21/02/2019.

7

luật tố tụng hình sự hiện hành có liên quan đến vấn đề xác định tuổi của người

dưới 18 tuổi, kiến nghị các giải pháp xác định tuổi của người dưới 18 tuổi sao cho

vừa đảm đảo quyền và lợi ích của người dưới 18 tuổi khi họ là người bị buộc tội,

người bị hại nhưng vẫn tuân thủ các nguyên tắc tố tụng theo quy định của pháp

luật, đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội, không làm oan người vô tội đồng thời

không bỏ lọt tội phạm.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Luận văn trên cơ sở phân tích quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm

2003; Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, các văn bản hướng dẫn có liên quan, kết

hợp với thực tiễn xác định tuổi của người dưới 18 tuổi, đưa ra một số kiến nghị

nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật tố tụng hình sự trong việc xác định tuổi,

nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người dưới 18 tuổi khi tham gia tố tụng với tư

cách là người bị buộc tội, người bị hại, đồng thời đảm bảo các nguyên tắc cơ bản

của tố tụng hình sự.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Thông qua việc nghiên cứu và hệ thống các quy định pháp luật tố tụng hình

sự hiện hành có liên quan đến việc xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại

là người dưới 18 tuổi, qua đó đưa ra quan điểm về vấn đề này, cụ thể như sau:

- Phân tích các quy định về xác định tuổi của người bị buộc tội, người bị hại

là người dưới 18 tuổi

- So sánh quy định của pháp luật tố tụng hiện hành với các quy định được áp

dụng trước khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có hiệu lực, đồng thời đối chiếu

việc vận dụng các quy định này trong thực tiễn tố tụng Việt Nam qua đó nêu ra các

bất cập, hạn chế của quy định hiện hành về xác định tuổi người dưới 18 tuổi là

người bị buộc tội, người bị hại.

- Đánh giá thực tiễn xác định tuổi của người bị buộc tội, bị hại là người dưới

18 tuổi.

- Đề xuất các giải pháp để hoàn thiện quy định hiện hành và thực tiễn áp

dụng pháp luật để xác định đúng tuổi của người dưới 18 tuổi là người bị buộc tội,

người bị hại.

8

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là khía cạnh pháp lý và thực tiễn về việc xác định tuổi

của người bị buộc tội, người bị hại là người dưới 18 tuổi qua đó đưa ra quan điểm

hoàn thiện quy định hiện hành về việc xác định tuổi của người dưới 18 tuổi trong tố

tụng hình sự.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung: Luận văn nghiên cứu việc xác định tuổi của người bị buộc tội,

người bị hại là người dưới 18 tuổi ở giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử sơ

thẩm các vụ án hình sự.

Phạm vi không gian: trong việc thu thập, đánh giá và sử dụng các căn cứ

xác định tuổi của người dưới 18 tuổi trên địa bàn các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng,

Bạc Liêu, Kiên Giang.

Phạm vi thời gian: từ năm 2013 đến năm 2018

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Phương pháp luận: Đề tài này được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp

luận của chủ nghĩa Mác – Lênin với phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, các

quan điểm của Đảng và Nhà nước liên quan đến người dưới 18 tuổi trong các vụ

án hình sự.

Phương pháp nghiên cứu: để thu thập, phân tích thông tin về những vấn đề

cần nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu lý thuyết và thực

tiễn, gồm: phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, phương pháp thống kê, nghiên

cứu vụ án điển hình.

6. Dự kiến các kết quả nghiên cứu và địa chỉ ứng dụng các kết quả

nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu của Luận văn có ý nghĩa trong việc đưa ra các giải pháp

hoàn thiện quy định của pháp luật hiện hành về xác định tuổi của người bị buộc tội,

người bị hại là người dưới 18 tuổi, nhằm đảm bảo việc giải quyết các vụ án hình sự

có liên quan đến người dưới 18 tuổi là người tham gia tố tụng với tư cách bị buộc

tội hoặc bị hại, được đúng quy định của pháp luật tố tụng, đảm bảo nguyên tắc pháp

chế, bình đẳng trước pháp luật, suy đoán vô tội, xác định sự thật của vụ án, ... ngoài