Xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỐ CHÍ MINH

TẰN ĐÌNH THỐNG

XÁC ĐỊNH CHỦ THỂ CHỊU TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG

THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỐ CHÍ MINH

XÁC ĐỊNH CHỦ THỂ CHỊU TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT

HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn khoa học: Ts. Nguyễn Thị Bích Ngọc

Học viên: Tằn Đình Thống

Lớp: Cao học Luật, Bình Thuận khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn thạc sĩ “Xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi

thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra” là công trình nghiên cứu

của tôi viết, các số liệu, các nội dung hoặc tài liệu sử dụng trong luận văn là trung

thực và có xuất xứ rõ ràng, các phân tích, đánh giá hoặc phát hiện trong luận văn

thạc sĩ này là kết quả nghiên cứu của chính người viết.

Tác giả luận văn

Tằn Đình Thống

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

TT TỪ VIẾT TẮT TỪ ĐƯỢC VIẾT TẮT

1 BLDS Bộ luật dân sự

2 BLTTDS 2015 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015

3 BTTH Bồi thường thiệt hại

4 HĐXX Hội đồng xét xử

5 TAND Tòa án nhân dân

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. CHỦ SỞ HỮU NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ LÀ CHỦ THỂ

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM

CAO ĐỘ GÂY RA ....................................................................................................6

1.1. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại .6

1.1.1. Xác định chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ.........................................6

1.1.2. Trường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường toàn

bộ thiệt hại..........................................................................................................7

1.2. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường một phần thiệt hại

...............................................................................................................................10

1.3. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ không phải bồi thường thiệt hại..12

1.4. Vướng mắc và kiến nghị hoàn thiện về trách nhiệm bồi thường thiệt hại

của chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ..........................................................16

1.4.1. Vướng mắc trong quy định của pháp luật..............................................16

1.4.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật ..............................................................18

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................20

CHƯƠNG 2. NGƯỜI CHIẾM HỮU, SỬ DỤNG NGUỒN NGUY HIỂM CAO

ĐỘ LÀ CHỦ THỂ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN

NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA .........................................................................21

2.1. Xác định người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy

hiểm cao độ ..........................................................................................................21

2.1.1. Căn cứ phân định trách nhiệm của chủ sở hữu và người được chủ sở

hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại..............21

2.1.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại

của người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ

..........................................................................................................................22

2.2. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người chiếm hữu, sử dụng nguồn

nguy hiểm cao độ.................................................................................................27

2.2.1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người được chủ sở hữu giao

chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ ..................................................27

2.2.2. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người thứ ba chiếm hữu, sử dụng

nguồn nguy hiểm cao độ...................................................................................32

2.2.3. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người chiếm hữu, sử dụng nguồn

nguy hiểm trái pháp luật gây thiệt hại .............................................................34

2.3. Vướng mắc và kiến nghị hoàn thiện pháp luật về xác định trách nhiệm

bồi thường thiệt hại của người người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm

cao độ....................................................................................................................37

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................40

KẾT LUẬN..............................................................................................................41

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là một

loại trách nhiệm pháp lý phát sinh ngoài hợp đồng. Điểm khác biệt là khi xác định

trách nhiệm bồi thường thiệt hại không bắt buộc phải có hành vi trái pháp luật hay

lỗi của người gây thiệt hại mà do hoạt động của những sự vật mà hoạt động của

chúng luôn tiềm ẩn khả năng gây thiệt hại. Mặc dù chủ sở hữu hoặc người chiếm

hữu nguồn nguy hiểm cao độ có thể không có lỗi đối với thiệt hại nhưng để bảo

đảm quyền lợi hợp pháp cho người bị thiệt hại, pháp luật vẫn buộc họ có trách

nhiệm bồi thường. Trong thực tế, có những sự vật như máy móc, phương tiện giao

thông, hệ thống tải điện, dây chuyền sản xuất trong nhà máy… mà bản thân hoạt

động của chúng luôn tiềm ẩn khả năng gây thiệt hại cho chúng ta. Mặc dù chủ sở

hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ đã tìm mọi cách phòng

ngừa, vận hành chúng an toàn nhưng thực tế vẫn có những thiệt hại khách quan bất

ngờ xảy ra nằm ngoài sự kiểm soát đó.

Chế định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

bước đầu được ghi nhận và áp dụng từ Bộ luật dân sự năm 1995. Quá trình xây

dựng pháp luật đã dần hoàn thiện các quy định về trách nhiệm hồi thường thiệt hại

ngoài hợp đồng nói chung và trong đó có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn

nguy hiểm gây ra nói riêng, nhưng trên thực tế xác định chủ thể có trách nhiệm bồi

thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm gây ra có một số vướng mắc, bất cập trong khi

áp dụng Bộ luật dân sự năm 2015, mà ngay trong thực tiễn áp dụng xét xử, như:

Tại khoản 2 Điều 584 BLDS quy định: Người gây thiệt hại không phải chịu

trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện

bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa

thuận khác hoặc luật có quy định khác. Nhưng tại khoản 4 Điều 585 BLDS quy

định: Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường

phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra và khoản 3 Điều 601 BLDS quy định: Chủ sở

hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại

cả khi không có lỗi, trừ trường hợp sau đây: Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý

của người bị thiệt hại và thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình

thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Qua thực tiễn xét xử nhận thấy rằng nhiều tòa án trong các trường hợp người

bị hại có lỗi vô ý gây ra thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng hoặc

người điều khiển nguồn nguy hiểm cao độ thì đều phải có trách nhiệm bồi thường

thiệt hại cho bị hại (theo khoản 3 Điều 601 BLDS). Điều này dường như tạo ra cách

2

hiểu mâu thuẫn với quy định chung về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường

thiệt hại (khoản 2 Điều 584 BLDS) và về nguyên tắc bồi thường thiệt hại ngoài hợp

đồng (khoản 4 Điều 585 BLDS). Từ đó, làm cho đương sự, cơ quan và người tiến

hành tố tụng có cách áp dụng pháp luật khác nhau để thỏa thuận hoặc giải quyết

tranh chấp theo yêu cầu của bị hại, làm cho pháp luật không được thực thi nghiêm

minh. Chính điều này đã không gây ít khó khăn cho công tác xét xử, thiếu sự thống

nhất trong việc áp dụng pháp luật liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại do

nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ở mỗi Tòa án làm cho việc giải quyết tranh chấp

thường kéo dài, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền và lợi ích của người bị hại.

Trước tình hình đó, việc nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về

trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là điều cần

thiết. Thông qua luận văn này, tác giả sẽ phân tích, luận giải để tìm ra những thiếu

sót trong quy định của pháp luật. Vì vậy tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Xác định

chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm gây ra” làm

luận văn thạc sĩ luật học theo định hướng ứng dụng.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Nghiên cứu về vấn đề xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại

do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong thời gian qua, tác giả đã tìm hiểu một số

công trình nghiên cứu như sau:

Về giáo trình và sách chuyên khảo:

Trường Đại học Luật Hà Nội (2021), Giáo trình luật dân sự Việt Nam (tập

2), NXB Công an nhân dân.

Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh (2017), Giáo trình pháp luật về hợp

đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, NXB Hồng Đức Hội Luật gia Việt

Nam.

Đỗ Văn Đại (2016), Bình luận khoa học những điểm mới của Bộ luật dân sự

2015, Hội Luật gia Việt Nam NXB Hồng Đức.

Đỗ Văn Đại (2018), Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam bản

án và bình luận bản án (Tập 2), Hội Luật gia Việt Nam NXB Hồng Đức.

Phùng Trung Tập (2017), Luật Dân sự Việt Nam (Bình giải và áp dụng) -

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, NXB Công an nhân dân.

Những công trình nghiên cứu khoa học nêu trên tuy có sự khác nhau về bố

cục, mục đích cũng như trọng tâm nhưng đều có đề cập đến trách nhiệm bồi thường

thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Quá trình thực hiện luận văn tác giả

3

tiếp thu những quan điểm về lý luận, các vấn đề bình giải cũng như quan điểm pháp

lý, những công trình này đa phần chưa phân tích sâu về các vụ án và cách thức giải

quyết của các Tòa án trong thời gian gần đây. Vì vậy nội dung của luận văn tác giả

sẽ tiếp tục làm rõ thêm các quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 và việc áp dụng,

giải quyết các vụ án của các Tòa án có sự khác biệt.

Về bài báo, tạp chí chuyên ngành:

Mai Bộ, Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, Tạp chí

Tòa án nhân dân số 02/2003.

Phạm Thị Hồng Đào, Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

- Những vướng mắc từ thực tiễn, Cổng thông tin điện tử Bộ tư pháp ngày 06/7/2017.

Đoàn Thị Ngọc Hải, Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm

cao độ gây ra, Tạp chí Tòa án nhân dân tháng 11/2019.

Lê Đình Nghi, Bàn về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm

cao độ gây ra, Tạp chí nghề Luật số 06/2008.

Lê Phước Ngưỡng, Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

Tạp chí Kiểm sát số 07/2005.

Về luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ:

Nguyễn Thanh Hồng (2001), Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các vụ

tai nạn giao thông đường bộ, Luận án tiến sĩ Trường Đại học Luật Hà Nội.

Nguyễn Văn Hợi (2017) Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra

theo pháp luật dân sự Việt Nam, Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Luật Hà Nội.

Vũ Thị Hải Yến (2010), Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy

hiểm cao độ gây ra, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường Đại luật Luật Hà Nội.

Những công trình nghiên cứu khoa học nêu trên đã trình bày được những vấn

đề khái quát chung nhất về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm

cao độ gây ra. Tuy nhiên chưa có công trình luận văn thạc sĩ nào đề cập chuyên sâu,

riêng biệt về vấn đề xác định chủ thể chịu trách trách nhiệm bồi thường thiệt hại do

nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu:

Mục đích nghiên cứu chính của luận văn là đưa ra những kiến nghị, giải pháp

góp phần hoàn thiện quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài

4

hợp đồng nói chung, xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm

cao độ gây ra nói riêng và nâng cao hiệu quả thực hiện.

Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Phát hiện và giải quyết những vấn đề mang tính hệ thống, cơ bản trong thực

tiễn áp dụng pháp luật về xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do

nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

- Nghiên cứu và đề xuất giải pháp pháp lý, cơ chế thực hiện pháp luật, nhằm

bảo đảm tính hiệu lực và hiệu quả của pháp luật liên quan đến vấn đề trách nhiệm

bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

- Nghiên cứu thực tiễn thi hành, áp dụng một hoặc một số quy định pháp

luật, chế định pháp luật liên quan đến vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài

hợp đồng do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

- Nghiên cứu các hồ sơ, bản án, vụ việc để tổng kết, đánh giá, kết luận về

hiệu quả áp dụng pháp luật.

4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các quy định của pháp luật dân sự Việt

Nam, tập trung nghiên cứu các quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 về bồi

thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra và thực tiễn thực hiện. Bện cạnh

đó, đối chiếu với thực tiễn xét xử tại Tòa án, khai thác sâu thực trạng về vấn đề chủ

thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra trong

thực tiễn hiện nay. Luận văn cũng đồng thời nghiên cứu các công trình khoa học,

quan điểm của các tác giả và các bản án, quyết định của các cơ quan có thẩm quyền

tiến hành tố tụng trong thực tiễn.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung: Trong phạm vi của đề tài có nhiều vấn đề cần nghiên cứu và

giải quyết. Tuy nhiên do giới hạn về dung lượng của luận văn theo định hướng ứng

dụng, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu nội dung cơ bản là xác định chủ thể chịu

trách nhiệm bồi thường thiệt hại, thực tiễn áp dụng pháp luật và kiến nghị hoàn

thiện của pháp luật dân sự về chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do

nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

Về không gian và thời gian: Luận văn khảo sát thực tiễn thực hiện trách

nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do nguồn nguy hiểm cao độ gây trên

5

trên phạm vi cả nước, trong đó tập trung vào một số vụ, việc trong thực tiễn xét xử

có nhiều quan điểm khác nhau, điển hình từ năm 2017 đến năm 2021.

5. Phương pháp nghiên cứu

Để nghiên cứu luận văn được xuyên suốt đúng với mục đích và phạm vi đã

đặt ra, trong quá trình nghiên cứu tác giải đã sử dụng các phương pháp, cụ thể như

sau:

- Phương pháp phân tích luật viết: được sử dụng xuyên suốt trong luận văn

với đối tượng nghiên cứu là các học thuyết pháp lý và pháp luật về hình thức.

- Phương pháp so sánh: sử dụng trong việc so sánh quan điểm pháp lý của

Tòa án nhằm làm rõ phạm vi trách nhiệm, lỗi của chủ thể gây ra thiệt hại.

- Phương pháp nghiên cứu hồ sơ vụ án: tác giả lựa chọn một số vụ án mà

trong thực tiễn cách giải quyết còn tồn tại những vướng mắc, hạn chế trong thực

tiễn áp dụng pháp luật.

6. Dự kiến các kết quả nghiên cứu và địa chỉ ứng dụng các kết quả

nghiên cứu

- Kết quả nghiên cứu của Luận văn là việc chỉ ra được những vấn đề còn hạn

chế, bất cập của pháp luật dân sự hiện hành cũng như những tồn tại của Bộ luật dân

sự năm 2015, các luật có liên quan vẫn chưa khắc phục được về vấn đề xác định chủ

thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do nguồn nguy hiểm cao

độ gây ra, qua đó đề xuất được những kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật.

- Địa chỉ ứng dụng: kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể sử dụng tham

khảo trong công tác nghiên cứu khoa học pháp lý về pháp luật dân sự và áp dụng

pháp luật trong quá trình giải quyết trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy

hiểm cao độ gây ra.

7. Bố cục của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung luận văn được kết cấu thành 02

chương:

Chương 1. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ là chủ thể trách nhiệm bồi

thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

Chương 2. Người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ là chủ thể

trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

6

CHƯƠNG 1

CHỦ SỞ HỮU NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ LÀ CHỦ THỂ TRÁCH

NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN NGUY HIỂM CAO ĐỘ

GÂY RA

1.1. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại

1.1.1. Xác định chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ

Trong chế định trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, căn cứ phát

sinh trách nhiệm bồi thường có thể xuất phát từ hành vi trái pháp luật của con người

hoặc xuất phát từ tài sản gây ra thiệt hại. Đối với trách nhiệm do hành vi của con

người gây ra, người nào có hành vi trái pháp luật, gây ra thiệt hại thì người đó phải

bồi thường. Đối với trách nhiệm do tài sản gây ra thiệt hại thì chủ sở hữu của tài sản

phải bồi thường đối với thiệt hại đó1

.

Theo Điều 601 BLDS 2015, những chủ thể phải chịu trách nhiệm bồi thường

thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra bao gồm:

- Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ;

- Người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ;

- Người được giao sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ từ người được chủ sở

hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ;

- Người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ trái pháp luật.

Thực tiễn xét xử cho thấy tùy thuộc vào từng loại nguồn nguy hiểm cao độ

hoặc trạng thái thực tế thực hiện quyền kiểm soát, chi phối đối với nguồn nguy

hiểm cao độ mà Tòa án có nhiều cách thức xác định chủ sở hữu nguồn nguy hiểm

cao độ khác nhau. Có trường hợp Tòa án xác định chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao

độ thông qua một giao dịch cụ thể ví dụ như xác định thông qua hợp đồng mua bán

điện hoặc xác định chủ sở hữu thông qua Giấy đăng ký xe ô tô, mô tô, xe máy và

cũng có những trường hợp xác định chủ sở hữu là người đang thực tế chiếm hữu tài

sản ví dụ như mua xe máy nhưng không đăng ký sang tên chủ sở hữu hoặc là chủ sở

hữu của chất cháy… các căn cứ xác định chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ sẽ

được tác giả làm rõ thêm qua một số vụ án được phân tích ở phần sau của luận văn.

1 Khoản 3 Điều 584 Bộ luật dân sự năm 2015

7

Nguồn nguy hiểm cao độ có thể là vật chất trong thế giới tự nhiên hay hoạt

động máy móc, các phương tiện khoa học kỹ thuật, nguồn nguy hiểm cao độ cũng

có thể bao gồm những động vật hoặc bất động vật… hoặc được xác định theo các

văn bản quy phạm pháp luật mà những nguồn này có thể gây thiệt hại về tài sản,

tính mạng, sức khoẻ cho con người

2

. Tuy nhiên dù được định nghĩa dưới những nội

dung nào thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra đa

phần được các nhà nghiên cứu luật học xác định đây là loại trách nhiệm do tài sản

gây ra mà không phải trách nhiệm do con người gây ra3

.

Mặc dù thiệt hại ngoài hợp đồng do tài gây ra nhưng tự thân tài sản không

thể mang quyền, nghĩa vụ pháp lý mà trách nhiệm đối với tài sản phải gắn liền với

chủ thể mang quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với tài sản đó. Đây cũng

chính là cơ sở lý luận để xây dựng quy phạm về trách nhiệm của chủ sở hữu tài sản.

Quy định này được ghi nhận tại khoản 3 Điều 584 BLDS 2015: “Trường hợp tài

sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi

thường thiệt hại…”. Đây cũng là quy định mới của BLDS 2015 so với BLDS 2005,

quy định này góp phần củng cố cơ sở pháp lý, bổ sung cho những thiếu sót của các

BLDS trước đó.

1.1.2. Trường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường toàn

bộ thiệt hại

Dưới góc độ trách nhiệm BTTH của chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ,

khoản 2 và khoản 3 Điều 601 BLDS 2015 đã khẳng định: Chủ sở hữu nguồn nguy

hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, chủ sở

hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại

cả khi không có lỗi”. Với việc ghi nhận trách nhiệm pháp lý nêu trên chủ sở hữu

nguồn nguy hiểm cao độ là chủ thể phải chịu trách nhiệm trước tiên, phải bồi

thường thiệt hại ngay cả khi không có hành vi trái pháp luật và không có lỗi hoặc

2 Lê Mai Anh (1997), “Những vấn đề cơ bản về TNBTTH ngoài hợp đồng trong Bộ luật dân sự”, Luận văn

thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội;

Nguyễn Thanh Hồng (2001), “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các vụ tai nạn giao thông đường bộ”,

Luận án tiến sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội.

3 Nguyễn Xuân Quang (2011) “Một số vấn đề pháp lý về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy

hiểm cao độ gây ra”, Tạp chí Khoa học pháp lý Việt Nam, số 03 (64)/2011, trang 34-38;

Đỗ Văn Đại (2018), “Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam bản án và bình luận bản án”, trang

274 (Tập 2), Hội Luật gia Việt Nam NXB Hồng Đức.

8

không có ai khác chịu trách nhiệm bồi thường4

. Điều này hoàn toàn khác biệt so với

trách nhiệm bồi thường thiệt hại do con người gây ra hoặc trách nhiệm bồi thường

thiệt hại do các loại tài sản thông thường khác gây ra.

Vấn đề pháp lý đặt ra ở đây là trường hợp nào chủ sở hữu nguồn nguy hiểm

cao độ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Qua

thực tiễn xét xử các vụ án, tác giả nhận thấy một số trường hợp điển hình quy buộc

trách nhiệm của chủ hữu phải bồi thường toàn bộ thiệt hại như sau:

- Trường hợp chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ đồng thời là người trực

tiếp chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại:

Trách nhiệm pháp lý đối với chủ sở hữu trong trường hợp này khá rõ ràng.

Hầu như các vụ án đều xác định người trực tiếp chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy

hiểm cao độ là chủ sở hữu thì đương nhiên phải bồi thường thiệt hại cho dù nguyên

nhân gây ra thiệt hại có thể xuất phát từ hành vi trái pháp luật của chủ sở hữu đối

với việc quản lý, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ hoặc chủ sở hữu không có lỗi

hoặc người bị thiệt hại không có lỗi cố ý trong việc gây ra thiệt hại. Nội dung này

được thể hiện thông qua vụ án sau:

Vụ án thứ 1 – xác định chủ sở hữu thông qua hợp đồng mua bán điện,

không xác định lỗi của chủ sở hữu: Bản án số 07/2019/DS-ST ngày 31/5/2019 của

Tòa án nhân dân huyện Phú Xuyên, TP. Hà Nội

Nội dung vụ án: Vào lúc 2 giờ 00 ngày 10/02/2017, tại xưởng sản xuất mây

tre đan của ông Trần Văn L, bà Nguyễn Thị S (bị đơn) xảy ra vụ cháy lan sang nhà

của anh Nguyễn Văn Q (nguyên đơn) gây thiệt hại về tài sản là 87.200.000 đồng.

Nguyên đơn khởi kiện yêu cầu bị đơn bồi thường thiệt hại nêu trên.

“Tòa án nhận định, nguyên nhân xảy ra vụ cháy là do chập đường dây điện

tại khu vực bên trong xưởng sản xuất của bị đơn. Chủ sở hữu của hệ thống tải điện

gây ra thiệt hại, căn cứ vào hợp đồng mua bán điện, bên mua chịu trách nhiệm

quản lý tài sản, đảm bảo an toàn đối với dây dẫn điện từ sau thiết bị đo đếm điện

đến nơi sử dụng điện. Như vậy có đủ căn cứ để xác định bị đơn là chủ sở hữu

đường dây điện gây thiệt hại. Căn cứ Điều 601 BLDS 2015, chủ sở hữu nguồn nguy

hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra”

5

.

4 Đỗ Văn Đại (2018), “Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam bản án và bình luận bản án”,

trang 283 (Tập 2), Hội Luật gia Việt Nam NXB Hồng Đức.

5 Xem Phụ lục, Bản án số 07/2019/DS-ST ngày 31/5/2019 của Tòa án nhân dân H. Phú Xuyên, TP. Hà Nội