Xã hội học và phát triển bền vững

36 Xã hội học và phát triển bền vững

XÃ HỘI HỌC VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

VŨ TUẤN HUY∗

Ngay từ khi xuất hiện, xã hội học trong cách nhìn của A. Comte bao gồm tất cả các

lĩnh vực khác nhau của ñiều tra khoa học xã hội, tuy nhiên, xã hội học ñã không thay thế

các khoa học khác mà như một ñiểm tựa cho sự phát triển của các chuyên ngành khác.

Với việc mở rộng cách tiếp cận, những vấn ñề nghiên cứu mới ñược ñặt ra theo những

nguyên tắc của xã hội học. Từ những vấn ñề vĩ mô như cấu trúc xã hội và ảnh hưởng của

nó ñến cá nhân, nghiên cứu xã hội học ngày nay ñã mở rộng ñến một loạt các chủ ñề khác

và tạo ra những tri thức mới trong nghiên cứu về phát triển (Claudia Zingerli, 2010).

Một trong những nguyên tắc ñể xác ñịnh một vấn ñề xã hội là phải ñặt trong một

khung cảnh xã hội cụ thể. Một vấn ñề xã hội không tồn tại trừ khi nó ñược ghi nhận bởi

xã hội rằng nó tồn tại. Trong một hoàn cảnh cụ thể, vấn ñề xã hội nảy sinh hay không phụ

thuộc vào có hay không những xung ñột giá trị. Nhiều ñiều kiện xã hội không ñáng mong

muốn, vẫn tồn tại nhưng không phải là những vấn ñề xã hội trong suy nghĩ của ña số

người trong một thời ñiểm nào ñó (Paul J. Baker & Louis. E. Anderson.1987).

Hầu như cho ñến nay, những vấn ñề ñã ñược nghiên cứu trong xã hội học rất rộng

và ña dạng. Ví dụ, dân số quá ñông hoặc quá ít, nạo thai và mất cân bằng giới tính khi

sinh, nghèo khổ, các bệnh về tinh thần, ma túy, người già, thất nghiệp, sự xuống cấp của

ñô thị, tệ nạn xã hội và tội phạm, phân biệt giới, bạo lực gia ñình và ngược ñãi trẻ em,

tham nhũng, mại dâm, môi trường xuống cấp, tỷ lệ những người nhiễm HIV tăng, v...v.

Tất cả những vấn ñề này ñều ñược xác ñịnh là những vấn ñề xã hội. Tuy nhiên, mỗi vấn

ñề xã hội ñược xem xét từ nhiều quan ñiểm lý thuyết khác nhau mà mỗi chuyên gia trong

từng lĩnh vực lựa chọn những khía cạnh khác nhau của vấn ñề xã hội ñể nghiên cứu.

Xã hội học về sự phát triển, trong hình thức sớm nhất của nó là những ý tưởng triết

học về sự vận ñộng và tiến hóa. Những ý tưởng ñó ñã thúc ñẩy sự phát triển của khoa học

nhằm ñi tìm những nguyên nhân và cách thức của sự vận ñộng và qua ñó xác ñịnh những

yếu tố quyết ñịnh của sự phát triển nói chung và phát triển xã hội nói riêng. Sự phát triển

của khoa học không chỉ giúp cho con người ngày càng hiểu rõ các hình thức cũng như các

yếu tố của sự phát triển xã hội mà hiểu rõ mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

Triết lý về sự phát triển xã hội ñi từ những ý tưởng có tính bao quát toàn bộ lịch sử

với những giai ñoạn kế tiếp nhau, ñến ý tưởng tập trung vào sự quá ñộ giữa giai ñoạn tiền

hiện ñại và hiện ñại, hoặc tập trung vào một khía cạnh ñặc biệt của hiện thực và xem lịch

sử như là một chuỗi các chu kỳ lặp lại không bao giờ kết thúc có thể xem như những giai

ñoạn phát triển khác nhau của lý thuyết xã hội học (Eva Etzioni-Halevy, 1987).

∗ PGS.TS, Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững vùng Bắc Bộ.

Xã hội học số 4 (120), 2012