vượt rào cản kỹ thuật của nhật bản để đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản việt nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

* * *

NGUYỄN KHÁNH HÀ

VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA NHẬT BẢN

ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG NÔNG

SẢN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh tế đối ngoại

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Giáo viên hướng dẫn : GS.TS Đỗ Đức Bình

Hà Nội, năm 2009

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục bảng biểu và sơ đồ

Tóm tắt luận văn

CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ HÀNG RÀO KỸ THUẬT VÀ

RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA NHẬT BẢN ĐỐI VỚI HÀNG NÔNG

SẢN NHẬP KHẨU

1.1 Khái niệm và phân loại hàng rào kỹ thuật

4

1.1.1 Khái niệm

4

1.1.2 Phân loại hàng rào kỹ thuật

6

1.1.2.1 Hàng rào kỹ thuật trong thương mại

6

1.1.2.2 Các biện pháp vệ sinh dịch tễ

2

11

1.2 Quy định của Quốc tế và của Nhật Bản đối với hàng nông sản

nhập khẩu

15

1.2.1 Các quy định Quốc tế (WTO) đối với hàng nông sản nhập

khẩu

15

1.2.2 Quy định của Nhật Bản đối với hàng nông sản nhập khẩu

17

1.3 Thuận lợi và khó khăn đối với xuất khẩu nông sản của Việt

Nam khi vượt rào cản kỹ thuật của Nhật Bản

29

1.3.1 Thuận lợi

30

1.3.2 Khó khăn

34

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA

NHẬT BẢN ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG NÔNG SẢN VIỆT

NAM

3

2.1 Khái quát thực trạng xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam sang

Nhật Bản trong thời gian qua

38

2.2 Thực trạng vượt rào cản kỹ thuật của Nhật Bản để xuất khẩu

hàng nông sản của Việt Nam

44

2.2.1 Văn hóa kinh doanh Nhật Bản

44

2.2.1.1 Những nguyên nhân chính làm nên sự đặc thù của văn hóa

doanh nghiệp Nhật Bản

44

2.2.1.2 Nét độc đáo của văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản

45

2.2.1.3 Một điển hình về văn hoá kinh doanh: Ông Konosuke

Matsushita

50

2.2.1.4 Các qui tắc kinh doanh của Matsushita: Văn hóa kinh doanh

Nhật Bản

52

4

2.2.2 Thực trạng vượt rào cản kỹ thuật của Nhật Bản

53

2.2.2.1 Quy định về dịch tễ, vệ sinh an toàn thực phẩm

53

2.2.2.2 Các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật đối với hàng nông sản

nhập khẩu 58

2.2.2.3 Các quy định về nhãn sinh thái 63

2.3 Đánh giá chung về khả năng thích ứng rào cản kỹ thuật để đẩy

mạnh xuất khẩu hàng nông sản Việt nam sang Nhật Bản

64

2.3.1 Những kết quả đạt được

65

2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân

66

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỂ

ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG NÔNG SẢN VIỆT NAM SANG

NHẬT BẢN

3.1 Dự báo những rào cản kỹ thuật mới của Nhật Bản đối với Việt

Nam

5

70

3.2 Triển vọng xuất khẩu nông sản Việt Nam sang Nhật

73

3.3 Các giải pháp chủ yếu để vượt rào cản kỹ thuật của Nhật để

xuất khẩu hàng nông sản của Việt Nam

75

3.4.1 Giải pháp từ phía Nhà nước

75

3.3.1.1 Phát triển quan hệ kinh tế Việt Nam- Nhật Bản, Việt Nam cần

chủ động, tích cực tham gia vào quá trình hình thành các tiêu

chuẩn quốc tế và nhanh chóng thống nhất hệ thống tiêu chuẩn hàng

hoá sản xuất tại Việt Nam với hệ thống tiêu chuẩn hàng hoá của

Nhật Bản

75

3.3.1.2 Thực hiện các biện pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp

77

3.4.2 Giải pháp từ phía doanh nghiệp

80

6

3.3.2.1 Đầu tư, đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng hàng nông

sản xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản

80

3.3.2.2 Chủ động triển khai áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng

theo tiêu chuẩn quốc tế và Nhật Bản nhằm đáp ứng yêu cầu về vệ

sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khoẻ và môi trường

81

3.3.2.3 Đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của doanh nghiệp

hướng về khách hàng nhằm đáp ứng được yêu cầu từ phía khách

hàng, nhờ vậy có thể tiên đoán trước được những hàng rào kỹ thuật

thương mại mới có thể phát sinh

82

3.3.2.4 Phát triển các hình thức liên doanh, liên kết với phía đối tác

Nhật Bản và mở rộng hệ thống phân phối hàng nông sản của doanh

nghiệp trên thị trường Nhật Bản nhằm nâng cao khả năng cạnh

tranh của hàng nông sản

83

3.3.2.5 Đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản trị doanh

nghiệp để có thể hiểu biết, nắm rõ rào cản thương mại, từ đó đưa

ra các biện pháp giúp doanh nghiệp vượt qua các rào cản đó

84

7

8

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

WTO World Trade Orgazination Tổ chức thương mại thế giới

TBT

Technical Barriers to

Trade

Hàng rào kỹ thuật trong

thương mại

SPS Saniatary and Phytosanitary

Standards

Tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ và

kiểm dịch động thực vật

HACCP Hazard Analysis and Critical

Control Points

Hệ thống phân tích mối nguy

và điểm kiểm soát tới hạn

JAS Japan Agricultural Standards Tiêu chuẩn nông nghiệp Nhật

Bản

ISO 9000 International Organization

for Standardization 9000

Quy định về tiêu chuẩn chất

lượng

ISO 14000 International Organization

for Standardization 14000

Quy định về bảo vệ môi

trường

SA 8000 Social Accountability 8000 Quy định về trách nhiệm xã

hội

USD United States Dollars Đồng Đô la Mỹ

AJCEP Hiệp định Đối tác kinh tế

toàn diện ASEAN- Nhật Bản

VJEPA Hiệp định Đối tác kinh tế

Việt Nam- Nhật Bản

Luật VSTP Luật Vệ sinh thực phẩm

9

DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Khái quát quá trình kiểm dịch thực vật của Nhật Bản

20

Sơ đồ 1.2: Các thủ tục của quy định vệ sinh thực phẩm của Nhật Bản

22

Bảng 2.1: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản

38

Bảng 2.2: Một số mặt hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang Nhật

Bản

40

Bảng 2.3: Tỷ trọng một số mặt hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam

trong tổng kim ngạch nhập khẩu nông sản của Nhật Bản

41

Bảng 2.4: Tỷ trọng xuất khẩu gạo Việt Nam sang Nhật trong tổng kim

ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam

55

10

Bảng 2.5: Tỷ trọng xuất khẩu điều Việt Nam sang Nhật trong tổng kim

ngạch xuất khẩu điều của Việt Nam

56

Bảng 2.6: Tỷ trọng xuất khẩu cà phê Việt Nam sang Nhật trong tổng kim

ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam

60

11

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

* * *

NGUYỄN KHÁNH HÀ

VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA NHẬT BẢN

ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG NÔNG

SẢN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh tế đối ngoại

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

Giáo viên hướng dẫn : GS.TS Đỗ Đức Bình

Hà Nội, năm 2009

i

Lời mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiện nay, khối lượng xuất khẩu một số sản phẩm nông sản của Việt

Nam đã kịch trần, khả năng tăng khối lượng xuất khẩu sẽ rất khó, điển hình

như lúa gạo, thuỷ sản, cà phê,... Hơn nữa, chúng ta còn chưa tạo được nguồn

hàng cung cấp ổn định với số lượng lớn do vậy chưa đáp ứng được các đơn

hàng nông sản nhập khẩu với số lượng lớn cho từng thị trường.

Một vấn đề nữa là tuy Việt Nam đã từng bước đáp ứng được yêu cầu từ

phía thị trường nhập khẩu, song, chúng ta vẫn đang phải đối mặt với tình

trạng các lô hàng bị trả lại do không thể đáp ứng được yêu cầu của các cơ

quan kiểm dịch các nước về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đó chính là các biện pháp kỹ thuật được sử dụng trong thương mại

quốc tế. Về nguyên tắc thì các hàng rào kỹ thuật này là cần thiết và hợp lý

nhằm bảo vệ các lợi ích quan trọng như sức khoẻ con người, môi trường, an

ninh,... Tuy nhiên, trên thực tế, các biện pháp kỹ thuật có thể là những rào cản

tiềm ẩn đối với thương mại quốc tế bởi vì chúng có thể được sử dụng vì mục

tiêu bảo hộ cho sản xuất trong nước, gây khó khăn cho việc thâm nhập của

hàng hoá nước ngoài vào thị trường nước nhập khẩu. Trong các hàng rào phi

thuế quan, hệ thống hàng rào kỹ thuật được xem là một trong những nhóm

biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn chặn hàng xuất khẩu, đặc biệt là hàng xuất

khẩu của các nước đang phát triển.

Nước ta với lợi thế xuất khẩu hàng nông sản sang các nước phát triển

trên thế giới ngày càng tăng về số lượng, chất lượng và chủng loại. Nhật Bản

là thị trường đầy tiềm năng về hàng nông sản tươi và qua chế biến. Tuy hàng

i

ii

nông sản của nước ta đã từng bước đáp ứng được yêu cầu từ phía thị trường

Nhật Bản, song, các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng sản

phẩm nông sản xuất khẩu,... chúng ta vẫn chưa đáp ứng được.

Do vậy để tạo được nguồn hàng cung cấp ổn định với số lượng lớn vào

các thị trường xuất khẩu trọng điểm như Nhật Bản, cần phải vượt qua được

hàng rào kỹ thuật như đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch động

thực vật,… Trong đề tài này, tôi chỉ nghiên cứu về “Vượt rào cản kỹ thuật

của Nhật Bản để đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam”.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu về hàng rào kỹ thuật của quốc tế nói chung và Nhật Bản

nói riêng đối với hàng nông sản xuất khẩu và tác động của nó đối với xuất

khẩu nông sản Việt Nam sang Nhật Bản.

Phân tích thực trạng thích nghi những rào cản kỹ thuật của Nhật Bản để

đẩy mạnh xuất khẩu nông sản Việt Nam sang Nhật Bản trong thời gian qua.

Từ đó rút ra đánh giá ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế trong việc thích

nghi đối với những rào cản Nhật Bản đưa ra đối với hàng nông sản.

Đề xuất giải pháp và kiến nghị nhằm vượt rào cản kỹ thuật của Nhật

Bản để xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu về rào cản kỹ thuật của Nhật Bản đối với

các mặt hàng nông sản nhập khẩu

Nghiên cứu rào cản kỹ thuật của Nhật Bản đối với hàng nông sản xuất

khẩu của Việt Nam. Trong bài viết này chỉ tập trung nghiên cứu rào cản kỹ

ii