Vua Ham Nghi Voi Viec Kinh Thanh That Thu.pdf

AOUT 1335

oo.o vua 0 00 HÀM

-

N G H I

vó*i viêe kinh-thành that thû

8o Nhu-njr tran do mau hoi rigirai phap sang ta den ngay nay

Pháp. Vi nirác Pháp da thay nirác Tàu irà bâo-hô nirác

Nam,tat-nbiên cüng phâi tàm lê phong virang cho vua nirác

Nam nhir ngirái Tàu khi trirác

...

«

Su- bal- buOc áy triëu-dinh ta không thè chiù noi, cho nèn

khi ton vua Hàm-nghi lên ngôi, Tôn-that-thuyët và Nguyèn￾vàn-Tuàng không nói gì vói quan Rhàm-sir ca.

Thay vày, quan Khâm-sir biët rang phâi dùng vo-lurc

mài xong —

bèn viët thir giri ra Hà-n<>i nói cho Thong~

luóng Millot dirge ro.

Theo Içnh Millot, Bai-tà Guerrier thóng-linh hai dói

phào-binh và 600 tèn lính, tirc-khac xuóng tàu vào Hue,

dtr-bi viçc phong-vtrong cho vua nirác Nam.

Tói Hue, cira thành vân dóng, Guerrier yêu-càu quan

ta, phâi mô' cho dai-bièu Pháp vào thành.

Nguyên-vân-Tiràng muón nhân dip này mà diëu-dinh

vë viêc sira lai hiêp- irâc.Patenôtre Guerrier không nghe,

nói thâog ngay rang : hièp-irôc áy tire là diëu-uàc chinh￾thirc, không dirçrc sira dot gì câ, nëu trong 12 già nCra

ma không ma cira thi quân Pháp së bân vào thành.

Liçu ctiirng sire minh không thè dich noi vói sire ho,

vi trong thành không hê dir-bi chien-tranh, tritàc khi

hët han 12 giò. Nguyên-vâu-tiràng tu* sang tòa Khâm nói

vói Guerrier ;< Nam triëu xia công-nhân hiçp-iràp Pale￾nôtre, bàng long viët thir xin phép nirác Pháp cho làp

Hoàng-thân LFng-lich làm vua, và san long mo caá thành

d£ dai-bièu Pháp vào làm lê phong-virang cho vua mài dó.

Bën khi hire thir xin phép «

lâp vua » dira sang tôa

Khâm, quan ta viët bàng chir Nom, Rheinart không nghe.

bât pbai viët bang chir Nho, quan ta lai phâi viët lai.

Ihành Huë dirge yên, không bi súng bân.

liû-a sau, nhâm khcâng 9 giá sàng ngày 27 thàng 6,

nra thành ngô rông, 160 tên linh và 25sÿ-quan dira quan

fiy .&* 3

ri ’

Ktiâiii-sir Rheinart và Bai-tá Guerrier vài cái dai Bác￾dâu bói-tinh thirçrng-hang tlíeo cû-a Ngo-môa vào dien

Thái-hóa, ngimi ta bát chime sú Tau phong-vircrng￾cho vua Hám-nghi. Nhirng lúe áy óng vua dime phong

lai không có mat tai dó, quan Khám-sú* cûa niróc Pháp

phâi de cái dai kia ìèn chiëc ngai không có ngimi ngòi.

Bay già là nam Giàp-thàn (1884)

Trong khi Trung-kÿ nh6n-nháo vë viçc dâng-quang

cûa vua Hàm-nghi, tbi o* Bac-kÿ các tîuh eòa lung-tung,

quân Tau van dông chtém may neri hiêm-yëu mien Bac,

ô’ So-n-tây cô Buàng-cânh-Tùng, a Bác-ninh cô Tù-diên￾ùc, ô’ dòn Pbùngcó Liru-vinh-phuc, ròi b Lang-scrn, Cao￾bâng, Lao-kay cfmg dëu cô quân Tau chiem-cir. Nhfrng

«oàn quân dó—trù* ra cánh quân Liru-vïuh-phùc là hàng

liràng cua trieu dình — con thi dëu do bên ta câu-cùu

o' Tau nam xira, mà vua Thanh sai long-doc Lirông￾quang là Phùng-tuMài phài ho sang ciru.

Muon dat cái muc-dich bâo-hô miào Nam, nimc Pháp

phâi gây sir chiën-tranh vài nhîrag toan quàa Tâu ay.

Mong 6 thàng 5 nam at-dâu (1885), mot toán quân cua

Phùng-Ur tài dóng ò Long-châu kéo sang dánh dòn Bòng

dâng, thieu-tuóug De Negrier dem quân lên ciru. Bánh

nhau giòng già mây ngày, quân Pháp diet hai hou 200

ngimi,con so hi thimng không biet bao nhiêu, pliai rút

cà vë deng b dòn Chu.

Qui ngày 13, quân 1 âu vimt qua biên-giài sang dánh

Kÿ-lira. Sau mot trân huyët-chien dìr-dòi, thiëu-timng

De Negrier bi thimng rat naug, không the câm quân, phâi

trao quyën. cho Trung-tà Herbinger dem quân chong lai

vài quân Tau.

Luc này quân Tàu dâ la v direre Kÿ-lira, duo'ng kéo

nhung tran do Mao boi nei o i j

hi f no; í-arf ta cien ria \ i r y

Ì

£>

xuoag dánh Lang-sen.

Quân Pháp lai thua luón máy Irán, pliai hô Lang-son

rút vë-Fuàn Muôi

Quân Tau vân duòi dánh kich-lièt, quân Pháp lai bo

Tuàn-muôi lui vë dòn Chu và dòn Kép.

Nhirng tin bai-trân vë dën Hà-nôi Trung-tiróng Briè￾re de Piste lay tàm lo sg, lap tire giri dieu vë Chinh￾phii Pháp xin.quân sang ciru, ròi di tau lên iiiôn dòn

Chu tinh viêc chong-giir quân Tau. Quân Tau da lay hët

miën Lang-som, chia ra nhiëu toán dóng giír các non

hiêm-yëu, chirc dánh dën mie'n Trung-châu. Ó miën Hirng-hôa, Lâm-thao, các sir vë man Thirgng￾lu'u Nhi-hà cüng dëu bi quân Liru-vïnh phùc và quân

cûa các quan ciru-thân dánh phá luôn luôn, tinh-hinh

Bâc-kÿ rët là nguy-ngâp.(l) Trong hire dieu-lin giri vë cho

Chinh-phû Pháp, Trung-tircmg Brière de Piste cüng cô

kê rô nhtr vây.

Tiëp dirge birc dieu-lin ay, Chinh-phu bên â'y nâo￾dông câ lên, ngircri ta công-kich rat kich-liêt cài viêc

dánh chiëm Bâe-kÿ, vi rang hao binh ton tircrag da

nhiëu, vâo dura lay dirge.

Sau mot cuôc bô phiëu tin nhiêm, thu tircmg Jules vi co

nhiëu phiëu phân-d6i phâi tir chirc, thû liróng Brisson thay

chàn lâp lai nôi-câc. Chinh-phu Pháp tire thi môt mal sai

Trung-tircmg Roussel de Courcy làm thông-dô'c quân dàn

su* vu, Truag-tiròmg Warnel làm tham-miru tòng-chiròmg,

cùng hai viên Thiëu lircrng Jamont và Brudhomme dem

hai sir -

doàn sang ciru Bâc

-

kÿ ;

in0t mat tin kÿ

tò’ giao iróc dinh-chién veri Tau và trnyën lêuh cho công￾sir Pháp ô1 Bâc-kinh là Patenôtre phâi diëu-dinh vói Gtiinh-

\

•

rjZDSë chép vào các triti d inïi Sou-Tây I L&.T.S- ç