Võ Nguyên Giáp danh tướng thời đại Hồ Chí Minh

Danh tướng

thời đại Hồ Chí Minh

NHÀ XUẤT BÂN CHÍNH TRỊ Quốc GIA

O đa 3 id cílăn tkàn fi cóm on cóc tin g cfú

<^íocíncj cM ịn h ÇPIuumg, ĩP ỉiạm cM'ôntj Cu,

dV yu yèn Q u atiy ỈẼ iatt ơ à <zNy\jüjèn n /ã ìi t^N ínỉi

đ ầ đọc v à 3 ófi Ú íưk vảo ùàn tS áo cuổn ưA này.

Mã sô’ :

3KV 1(092)

CTQG-2013!

TUN TRỌNG TRUNG

ịXuất bản lần thứ tư)

NHÀ XUẤT BÀN CHÍNH TRI QUÓC QIA - sự THẬT

HÀ NỘI-2013

Cuộc đời và sự nghiệp của Tổng Tư lộnh Võ Nguyên Giáp đã

đưa ông lên tầm cao của các đanh tướng thế giới.

Được Cụ Hổ uỷ thác trọng trách cầm quân, dưới sự lãnh đạo

của Đảng, nắm vửng câm nang làm tướng mà Cụ Hồ trao cho,

quán triệt đường lối chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn điện và

trường kỳ, đứng vững trên nển tảng chính trị của khối đoàn kết

toàn dân, ông đà đẫn đắt toàn quân đi từ thắng lợi này đến thăng

lợi khác trong suốt 30 năm chiến tranh giải phóng.

Đức độ vả tài năng của ông đã đem lại cho ông niềm tin yêu

trọn vẹn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, lòng mến mộ của

bạn bè quốc tế vả cả sự khâm phục của nhừng người hôm qua

còn là đối thủ của ông.

Những trang sách này chỉ là những nét phác thảo chăng

đường đầu tiên của Tổng Tư lệnh Võ Nguyỏn Giáp trong suốt

cuộc trường chinh đánh thắng hai đế quốc to.

TÁC GIẢ

t » -

4

LỜI NHÀ XUẤT BẢN

Dại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguycn Giáp, ngưòi lính vâng mệnh

Dang và Bác Hồ lãnh trách nhiệm cầm quân từ lúc sinh thành "Đội quân

thơ ấu", qua Cách mạng Tháng Tám, đến cuộc trường chinh đánh bại 10

dại tướng của hai đê quốc to là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, vừa tạ thê

trong mểm tiếc thương vô hạn của đồng bào, đồng chí và bạn bè quốc tế.

Vậy là một trái tim lớn đã ngừng đập, một tài năng kiệt xuất, một nhân

cách lớn đã ra đi về vói thế giới người hiền. Khi còn tại thê ông đã là

huyền thoại và khi tạ thế ông trở thành bất tử.

Tài năng cầm quán và dạo đức cách mạng "dĩ công vi thượng”, trong

sáng, thuỷ chung của ông qua thòi gian càng chói sáng, chiếm trọn niềm tin

yéu của Đang, của quân đội, của nhẫn dân và bạn bè quốc tế.

Sinh thời, Thượng tưóng Trần Văn Trà, người cán bộ quân sự ưu tú

nhiều năm làn lộn ỏ chiến trường Nam Bộ, đã nói vể Đại tưống Võ

Nguyên Giáp: "Nhiều ý kiến có tầm nhìn xa trông rộng, sắc sảo và độc

dáo của Tông Tư lệnh Võ Nguyên Giáp trong hai cuộc kháng chiến chông

Pháp và chống Mỹ về chiến lược quân sự và về chiến thuật quân sự cần

dược giới sử học nghiên cứu thật công khai, thật công phu, thật công bằng

và thật công tâm. về phần mình, suốt hai cuộc kháng chiến, tôi chưa hê

thấy Bí thư Quân uỷ Trung ương kiêm Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp

mắc một sai lầm nào về chiến lược và chiến thuật quân sự; tôi chỉ thây

anh Văn đi những nước cò bậc thầy vâv hăm và tiến công quân địch1’.

ớ nước ngoài, giới sử học và cả các tướng lĩnh từng là đốì thủ của ông

trên chiến trường đã công bô* nhiều công trình đánh giá rất cao tài thao

lư<Jc của Oại tướng Võ Nguyên Giáp, nhưng họ chưa giải đáp thoả đáng

vàn đề vì sao Cụ Hồ đã sốm "chọn mặt gửi vàng", đật trọn niềm tin khí

trao sứ mạng cầm quân cho một giáo sư sử học chưa từng qua một lớp

đào tạo về quân sự, và vì sao Võ Nguyên Giáp đã thành công trong việc

xây dựng và chi huy quân dội, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc

5

trong từng giai đoạn chiến lược của cách mạng Việt Nam, từ khởi rnghĩa

toàn dản đến chiến tranh cách mạng, từ cuộc kháng chiến chống P h á p

đến cuộc kháng chiến chông Mỹ.

Đầu năm 2005, Đại tá Trần Trọng Trung từng công tác ớ Tổng ki;ành

dinh ngay từ ngày đầu thành lập cơ quan tham mưu chiến lược, saui này

trơ thành nhà nghiên cứu có uy tín của Viện Khoa học quân sự - Bộ (Quốc

phòng trên cương vị Chủ nhiệm bộ môn Lịch sử chiến tranh, gửi đến ỈNhà

xuất bản Chính trị quốc gia bản thảo viết về Đại tướng Võ Nguyên Crciáp,

đồng thòi gửi đến Văn phòng Đại tướng một bản thảo để báo cáo. Nhiềiu lần

chúng tôi xin ý kiến đê công bô" công trình của Đại tá Trần Trọng Tirung

nhưng Đại tưóng chưa đồng ý. Đầu năm 2006, lảnh đạo Nhà xuất bảm lên

thăm và chúc sức khoế Đại tưóng nhân dịp đầu Xuân và một lần nữa scin ý

kiến xuất bản cuôri sách đế mừng thọ Đại tưởng ỏ tuổi 95. Sau khii cân

nhắc thận trọng, ông đồng ý với yêu cầu phải biên tập, sửa chữa kỹ ttheo

hướng Đảng, Bác Hồ, quân đội và nhân dân ta mới thực sự vĩ đại, b»ơi vì

chiến công là chiến công chung của dân tộc, mỗi ngưòi trên cương vịị của

mình có đóng góp một phần trong đó.

Tuân thủ ý kiến chỉ dẫn của Đại tứớng, chúng tôi đà biên tập kỷ bản

thảo theo hướng này và cuốn sách lần đầu tiên ra mắt bạn dọc nàm í2!006

với tiêu để: Tổng Tư lệnh vỏ Nguyên Giáp.

Với tư cách là một nhà nghiên cứu am tường lịch sử chiến tranh <cách

mạng và là ngưòi trong cuộc, bàng những tư liệu lịch sử chân thực củia cá

phía ta và phía đôi phương, từ thực tê xây dựng, chiến đấu và triLíởng

thành của quân đội ta trong cuộc kháng chiến lần thứ nhất, tác giả trình

bày quá trình Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, dưới sự Hãnh

đạo của Đảng và Bác Hổ, chỉ huy toàn quân đánh thắng đội quân xâm

lược nhà nghề của thực dân Pháp.

Theo đề nghị của tác giả, từ lần xuất bán thứ hai năm 2010 cuốn sách

mang tên vỏ Nguyên Giáp - danh tưởng thời đại Hồ Chí Minh.

Đê tương niệm vị tướng kiệt xuất của dân tộc và nhân loại và phụie vụ

yêu cầu của bạn đọc, Nhà xuâ't bản Chính trị quốíc gia - Sự thật xuất bám lần

thứ tư cuốn sách này với tất cả sự kính trọng và niềm tiếc thương vỏ hạn

người học trò thân cận và tài năng bậc nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc.

Tháng 11 năm 2013

NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - s ự THẶT t w I • •

6

Chương mở đầu

cuộc • TRƯỜNG CHINH ĐÁNH BẠI MƯỜI ĐẠI TƯỚNG m ề

Thủ đô Hà Nội - 26 năm sau ngày miến Nam giải phóng.

Chưa bao già báo chí lại rộ lên hàng loạt bài viết vể Võ Nguyên

Giáp như mấy tháng cuốĩ năm 2001. Đó là dịp mừng thượng thọ Đại

tướng, ngưòi anh Ca của Quân đội nhân dan Việt Nam, vị Tổng Tư

lệnh giành được lòng tin yêu trọn vẹn của quân và dân cả nước, lòng

mến mộ cưa bạn bò quốc tế. Tháng 8-2001 này, ông tròn tuổi 90.

Tác giá các bài báo thật đa dạng, từ giới học giả, các tướng

lĩnh, bạn học thuỏ thiếu thòi, bạn chiến đấu trong suốt trận đánh

30 năm, đến người thân và lớp trẻ, thế hệ con cháu của ông. Dù ch]’

xoay quanh một con người, nội dung các bài báo thật phong phú.

Ai củng muôn nói lên nét đặc sắc nhất về Võ Nguyên Giáp dưới góc

nhìn của riông mình, của ngành mình, địa phương mình. Bạn học

vả học trò cũ của ông nhớ lại bao kỷ niệm vê “thầy Võ - anh Văn”.

Các nhà sử học viết vế quan hệ giữa ông với Hồ Chí Minh, ngưòi

dã chỉ dần từng đường di nước bước cho Võ Nguyên Giáp, dã dạy

ông vổ dạo đức ngưòi làm tướng. Giới quân sự viêt vể nhãn quan

chiên lược và bần lĩnh cầm quân của ỏng, một thiên tài thao lược

Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh, đã chĩ huy toàn quân suốt cuộc

trường chinh đánh bại 10 đại tướng của hai đế quốc to. Cán bộ y tế

viết vê' Võ Nguyên Giáp với ngành y. Cán bộ an ninh kể chuyện

báo vệ Võ Nguyên Giáp trong những chuyến đi thăm bạn bè quốc

tế, V.V.. Một người thân trong gia đình lục tìm và viết những mẩu

7

chuyện xa xưa về “Võ Nguyên Giáp - quê hương - gia đình - tuổi

thơ”. Có nhà báo đi sâu tìm hiểu đời thường của vị tướng tuổi 90

mà vẫn minh mẫn, sáng sáng vẫn kiên trì giữ thói quen ngồi

thiển, chiều đi bộ trong vườn, ngày vẫn làm việc ba, bốn tiếng, ãn

năm bữa nhẹ cho dễ tiêu, thời gian còn lại đọc sách báo, xem tivi,

chơi đàn dương cầm và vui với đàn cháu nhỏ...

Báo Quân đội nhân dản chọn ngày 25-8-2001 để đãng bài

nói về không khí mừng thọ Võ Nguyên Giáp đúng vào sinh nhật

của ông:

"Ngay từ trưóc ngày sinh nhật thượng thọ, nhà Đại tướng lúc

nào cũng đông khách. Đó là các nhà lãnh đạo, các tướng lình, sĩ

quan, các đại diện chính quyền, đoàn thể, các cụ bô lão, các cháu

thiếu nhi, các gia đình cơ sở cách mạng, bà con, họ hàng thân

thích... Cả khu nhà Đại tướng tràn ngập hoa. Có những bó hoa từ

những người lính năm xưa từng chiến đấu bên cạnh Đại tướng, có

bó hoa từ đầu nguồn Pác Bó, lại có những bó hoa từ người nước

ngoài. Đọ củng là nét độc đáo, là điều hiếm quý của cuộc sống thuỷ

chung, ân nghĩa dành cho vị Đại tướng đầu tiên của quân đội ta,

dành cho người học trò xuất sắc của Bác Hồ kính yêu".

Nhiều nhà nghiên cứu cũng nhân dịp này đọc lại các tác phẩm

của Võ Nguyên Giáp trong kho tri thức quân sự ông để lại cho đời

sau, hoặc tìm đọc cuôYi sách nào đó của người nước ngoài viết về

ông, dù chỉ là một táo phẩm giản đơn mang tính biên niên tiểu sử

hay cuôn sách viết hoàn chỉnh về một gương mặt lớn trong lịch sử

quân sự cách mạng Việt Nam hiện đại. A • • W • m ế

Trước đây đả từng có những nhà sử học hoặc chính khách nước

ngoài đặt vấn đề xác minh lại tuổi đời của Võ Nguyên Giáp - ông

sinh năm 1910, 1911 hay 1912? Thậm chí, trên Tạp chí Thời sự

chủ nhật (The Sunday Times Magazine - 5 - 12 11-1972), sử gia

Phốic (James Fox) còn quả quyết rằng do một sự tình cờ nào đó, ông

ta đă tìm thấy giấy khai sinh của Võ Nguyên Giáp tại Pari, ghi rõ

8

ông sinh ngày 1-9-1910. Câu chuyện bẵng đi, coi như chưa có lòi

giái trong giới nghiên cứu danh nhân thế giới. Thế rồi, nhân dịp

mừng thượng thọ năm 2001 này, có bài báo nói rõ, bà Đặng Bích

Hà. phu nhân Đại tướng, dà dựa vào lời bà cụ thân sinh ông Giáp

và kết quả tra cứu đôi chiếu giữa “ngày ta” và “ngày tây” để khẳng

định: đó là ngày 25-8-1911 (năm Tân Hợi). Và thế là ngưài ta lại

nhận ra có một sự trùng hợp lịch sử. Năm 1911 cũng là năm Cụ

Hồ ra đi tìm đường cứu nước. Vào ngày đặt chân lên hải cảng

Đoongkốc1, Hồ Chí Minh, khi dó còn là Văn Ba - Nguyễn Tất

Thành, hẳn không hể biết rằng đúng vào ngày này, trên Tố quốc

mình một con người vừa chào đời và con ngưòi ấy, đúng 30 năm

sau sẻ trở thành trợ thủ đắc lực của mình. Những nãm sau này, có

nhà nghiên cứu rất thích thủ khi phát hiện sự hoán vị ngẫu nhiên

của những con sô": ông Giáp sinh ngày 25-8 và 37 nãm sau, ông

được phong quân hàm Đại tướng ngày 28-5.

Bốn ngôi sao bạc Cụ Hồ thay mặt toàn dân ban cho nồm 1948,

được Võ Nguyên Giáp mang trên cầu vai suốt những năm tiếp theo

của cuộc đời binh nghiệp, cho mãi đến ngày mừng thượng thọ hôm

nay, khi mái tóc đã bạc trắng như mây.

Nói theo ngôn từ trong quân đội thì sự kiện ngày 28-5-1948 chỉ

là "chính quy hoá" việc Cụ Hồ quyết định trước đó hơn 3 năm khi

Cụ "giao cho chú Văn lập Đội Quân giải phóng” vào cuối năm 1944.

Hồi đó, (!Ùng với quyết định "chọn mặt gửi vàng", là những lòi giáo

huấn mang tính kim chỉ nam để Đội Quân giải phóng lồn tại, phát

triên và chiên thắng: Có Đảng lãnh đạo, dựa chắc vào dân, doàn kết

ký luật. Nám chắc "cẩm nang" đó trong cả cuộc dời cầm quân của

mình, ông Giáp dã dẫn dắt dội quân mà hồi dó Cụ Hồ gọi là "đội

quân thờ ấu" lón lên nhanh chóng và đi từ thắng lợi này đến thắng

lợi khác trên suối ba chặng dường đâu tranh vỏ cùng vẻ vang của

1. Dunkerque - một hái cảng miền Bắc nước Pháp.

9

dân tộc: chuẩn bị và thực hành vũ trang khỏi nghía giành chính

quyển, kháng chiến chông Pháp rồi kháng chiến chông Mỹ. Và

trong cuộc trường chinh 30 năm ấy (1945-1975), dội quân cách

mạng khơi đầu từ súng trường chân đất dưới quyển chỉ huy của Đại

tướng Võ Nguyên Giáp đà buộc 10 vị đại tướng (7 Pháp + 3 Mỹ) phải

thay nhau hứng chịu thất bại trên mảnh đất này.

*

★ *

Hồi Cách m ạng Tháng Tám năm 1945, ngày ông Giáp vâng

lệnh Cụ Hồ xuất quân từ Tân Trào về giải phóng Thái Nguyên

cũng là ngày Tổng thống Đờ Gôn (Charles de Gaulle) cử viên tướng

bôn sao Lơcle (Philippe Leclerc) cầm dầu quân viễn chinh Pháp

sang tái chiếm Đông Dương. Từ tháng 9 năm ấy, Lơcle trở thành

đối thủ đầu tiên của ông Giáp, khi dó là Chủ tịch Quân sự Ưỷ viên

hội kiêm Bộ trưởng Bộ Nội vụ của chính quyền cách mạng vừa

được thành lập.

Trong bốì cảnh quân đội ta hồi đó trang bị còn rất thô sơ, kinh

nghiệm chiến trận chưa có, cho nên không có gì đáng ngạc nhiên

nếu quân đội nhà nghề của Pháp nhanh chóng mở rộng phạm vi

chiếm đóng ở miền Nam. Cuối tháng 2-1946, Tổng Chi huy Lơcle

vội vả tuyên bô': giai đoạn đánh chiếm đã xong, quân Pháp bắt đầu

chuyển sang giai đoạn bình định và chuẩn bị tiến ra Bắc. Có một

diều vô cùng quan trọng mà hồi đó cũng như suốt 30 năm sau, các

tướng lĩnh Pháp và Mỹ đều không đánh giá đúng thực chất đó là,

do lực lượng so sánh chênh lệch cho nên rất nhiều trưòng hợp quân

ta có thê mâ't đất, nhưng mất đất mà không mất dân, mà còn dân

là còn tất cả.

Ngay sau khi chiến sự bùng nổ ở Sài Gòn, Chủ Lịch Quân sự

10

uỹ viên hội Võ Nguyên Giáp lệnh cho Tổng Tham mưu trưổng

Hoàng Văn Thái tổ chức ngay nhởng đoàn quân Nam tiến chi viện

cho miên Nam. Ngày 26-9, tức chỉ ba ngày sau khi quân Pháp gây

hấn ở Nam Rộ, chuyến tàu đầu tiên đã rời ga Hàng cỏ, hướng vổ

Nam, cùng với những chiến sĩ ưu tú và những vũ khí tốt nhât mà

ta có lúc bấy giờ. Bài hát Phất cờ Nam tiến mà ông Giáp gỢi ý cho

ỏng Thái sáng tác hồi tiền khởi nghía, lại vang lên trong Iihủng

doàn Làu tốc hành vào Nam:

Cờ giải phóng phất cao mau thẳng tiến,

Trời phương Nam dân chúng đang mong chờ.

Tết Bính Tuất, Tết độc lập dầu tiên, Chủ tịch Quân sự ú y viên

hội Võ Nguyên Giáp di kinh lý miền Nam. Trước cục diện chiến

Lrưòng dang bất lợi cả vê thỏ và lực, ông chỉ thị cho cán bộ chỉ huy

các mạt trận Tây Nguyôn và Nam Trung Bộ không nôn dùng binh

lực lỏn dàn thành tuyên ngăn chặn dịch mà tô chức ngay nhừng

dơn vị vừa và nhỏ, luồn vào vùng địch kiểm soát, dùng vũ trang

tuyên truyền phục hồi cơ sỏ chính trị, phát động chiến tranh du

kích, động viên nhân dân tham gia chiến đâu tiêu hao địch rộng

rãi bàng mọi thứ vũ khí có trong tay. Nhờ thay dối phương thức

hoạt dộng mà những ỉỏm' chính trị và vũ trang dần dần xuất hiện

ngay trong quá trình Hiệp định sơ bộ 6-3 và Tạm ước 14-9 được ký

kết, tạo nôn thế mới và lực mới cho nhiểư vùng ở miển Nam "khởi

nghĩa lại". Khi kháng chiến toàn quổc bùng nổ thì thế và lực của

cách mạng ở miền Nam đã khá vững vàng.

Tháng 7-1946, Tướng Lơclc bị triệu hồi không chỉ vì thất bại

không thực hiện được ý đồ "chinh phục Nam Kỳ trong vòng vài ba

tuần lễ" như đà từng tuyên bc) khi vừa đặt chân đến Sài Gòn. mà

1. Những dịa bàn lớn nhó khác nhau mà lực* lượng cách mạng xây

dựng được cơ sỏ chính trị (hay vũ trang) hoạt dộng bí mật (hay công khai)

ngay trong vùng địch kiểm soát.

11

còn vì lúc này nội các Pháp đã chuyển sang tay Bi đôn - một người

chủ chiến. Lơcle là Tổng Chỉ huy duy nhất ít nhiều đã thấy được

tình hình thực tế, không tin rằng có thể chinh phục* được Đỏng

Dương bằng sức mạnh quân sự nên dã cùng ta thương lượng, tứ(C là

làm một việc không vừa lòng tập đoàn hiếu chiến Pháp, trong đó có

Cao ủy Đácgiăngliơ và cả những người đã từng làm toàn quyền

Đông Dương như Xarô (Albert Sarraut) hoặc ảnh hưởng chính trị

còn rất lớn dù đả lui vào hậu trường, như Đà Gôn. Tướng Lơcle ra

đi, chức Tổng Chỉ huy chuyên sang tay Tướng Valuy (Etienne

Valluy), người được Pari đánh giá là "có đủ năng lực gánh vác

nhiệm vụ đặc biệt khó khăn là đánh bại ông Giáp và quân đội Việt

Minh”. Valuy là đôi thu thứ hai của ông Giáp. Khác với Lơcle, viên

tướng này chủ trương dùng vũ lực, dặc biệt là chủ trương "đánh

ngay", dửt điểm sớm. Khi còn là chỉ huy quân Pháp ơ miển Bắc

Dông Dương, trung tuần tháng 4-1946, tức chỉ một tháng sau ỉkhi

được phép đưa quân vào Hà Nội theu Hiệp định sơ bộ, Valuy dã chỉ

thị cho cấp chỉ huy dưới quyền xây dựng kế hoạch tác chiên theo

yêu cầu sẵn sàng biến tấn kịch chiôVi đấu có tính chất hoàn toàn

quân sự thành một "màn đảo chính". Sau khi nhậm chức, nếu viên

Tổng Chỉ huy mối này "thành công" trong việc dùng hành động

quân sự để khiêu khích và lấn chiếm để rồi cuối cùng làm bùng nồ

cuộc chiến tranh ra phạm vi cả nước thì Valuy dã phải chịu thất bại

trong hai cuộc đấu trí, đấu lực đầu tiên với ông Giáp. Tháng 7-19*46,

vừa ngồi vào ghế Tổng Chỉ huy, Valuy dã cho dàn dựng một màn

kịch cùng bọn tay sai làm đảo chính ngay ở Thủ đô Hà Nội, hỏng

nhanh chóng lật đổ chính quyền cách mạng giữa lúc Cụ Hồ đang

cùng phái đoàn Việt Nam đàm phán ờ bên Pháp. Được sự nhất trí

của Tổng Bí thư Trường Chinh và Cụ quyền Chủ tịch Huỳnh Thúc

Kháng, ông Bộ trương Bộ Nội vụ - Chủ tịch Quân sự Ưỷ viên hội Võ

Nguyên Giáp đã chỉ đạo các chiến sĩ an ninh và tự vệ tóm gọn bọn

phản động và tay sai cùng với toàn bộ tang chứng bạo loạn, đập tan

12

âm mưu đảo chính của Valuy và đồng bọn ngay từ trong trứng.

Thất bại thứ hai có ý nghĩa chiến lưực của Valuy là đã không tiêu

diộl được dội quân kháng chiên nhỏ bé ngay trong thành phô" Hà

Nội sau ngày 19-12-1946. Bằng cách đánh du kích biến hoá trong

từng căn nhà, từng đường phô', những chiến sì chân đất súng trường

đã đứng vừng trong lòng Thủ đô suôt hai tháng, vượt xa dự kiên

ban đầu của lãnh đạo cả về thời gian bám trụ và về sô" lượng tiêu

hao tiêu diệt địch, sau đó rời thành phô' lui về căn cứ an toàn để rồi

trỏ thành hạt giống đỏ của bộ đội chủ lực sau này.

Mùa hò năm 1947, Pari bắt đầu sốt ruột, vì trù liệu không thể

tiếp tục theo đuối cuộc chiến tranh kéo dài và tốn kém. Người ta

phái sang cho Valuy một phó tướng "rất am hiểu Đông Dương,

nhất là vùng thượng du Bắc Kỳ", đó là Xalãng (Raoul Salan), viên

sĩ quan thực dân loại cáo già đã từng là thiếu úy đồn trương Đình

Lập (Lạng Sơn) từ những năm 1925-1930, nói được tiếng Tày,

Nùng, đã từng uôYig rượu cần, hút thuổc phiện. Suổt mấy tháng hè -

thu nãm 1947, dựa vào sự hiểu biết của Xalăng, Bộ Chi huy Pháp

dồn sức chuẩn bị đánh một đòn quyết định vào mùa khô. Củng

trong dịp này. ông Giáp cùng cơ quan Tống hành dinh ròi vùng

ngoại thành Hà Nội, "thiên đô” lên Việt Bắc. Ngay trên từng chặng

đường di chuyển đó, ông triệu tập mấy hội nghị quân sự, gồm cán

bộ chi huy cấp khu, có khi tới cấp trung đoàn. Thực châ't đây là

những cuộc tập huấn ngắn ngày nhằm chỉ vẻ cho cán bộ quân sự ở

Tổng hành dinh và cán bộ chỉ huy các đơn vị và địa phương biết

cách "ứng xứ" trước những vấn đề quân sự nóng hồi do chiến

trường đặt ra, đôi khi rất khẩn trương. Dìu dắt cán bộ từng bước là

nél nổi bật trong phong cách cầm quân của Võ Nguyên Giáp, nhất

là trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp, khi trình độ cán

bộ quân sự nói chung còn rất hạn chế.

Mùa khô kháng chiến đầu tiên đã đến, mùa khô "đánh đòn

quyêt định'' của Bộ Chỉ huy Pháp. Ngày 7-10-1947, gần 20.000

quân Pháp hình thành hai gọng kìm rất lớn (gọng kìm phía đồng:

Hà Nội - Lạng Sơn - Cao Bàng, chừng 400 km; gọng kìm phía tây:

Hà Nội - Tuyên Quang - Chiêm Hoá, chừng 250 km) bao vây căn

cứ địa kháng chiến, kết hợp với quân dù nhảy tháng xuôYig trung

tâm Việt Bắc (tức thị xã Bắc Cạn, mà phía Pháp lầm gọi là ”thủ

đô kháng chiến" vì cho rằng đó là nơi Cụ Hồ đóng đô) hòng "bắt

gọn Chính phủ Hồ Chí Minh và tiêu diệt bộ đội chủ lực". Tình

huống chiến lược đặc biệt khẩn trương này xảy ra đúng vào dịp

Tổng Chi huy Võ Nguyên Giáp đang di kinh lý huyện Chiêm Hoá

(Tuyên Quang).

Vừa trơ về Tổng hành dinh, sau khi nghe báo cáo, phát hiện

chỗ yếu chí tử của địch là binh lực nhiều nhưng rải ra trên một địa

bàn rừng núi quá rộng, rất xa cần cứ đồng bằng, tiếp tế tàng viện

khó khăn, ông Giáp báo cáo VỚI Trung ương và Cụ Hồ, để nghị

thay dổi cách đánh. Địch dùng bộ binh cơ giới, quân dù, xe Lăng và

pháo binh tiến công ồ ạt, ta không thể đem chủ lực của khu và của

bộ ra đôi mặt với các mũi tiến công của địch như kế hoạch ngày

4-10 của bộ, mà nên dùng những đớn vị vừa và nhổ, lấy phục kích

địch trên các trục đường bộ và đưòng sông là chủ yếu, đồng thời

dưa một sô đại đội chủ lực xuống hoạt động độc lập ở các châu,

huyện, với nhiệm vụ chủ yếu là chiến đẩu tiêu hao địch đi đôi với

dìu dắt lực lượng vũ trang địa phương phát động chiến tranh du

kích dánh địch rộng rãi, động viên giúp đỡ nhân dân làm "vưòn

không nhà trống", cất giấu lương thực, phá hoại cỊường sá... Chi vài

tuần sau khi quân ta triển khai lực lượng trên ba hướng đường

sô 4, đường sô 3 và sông Lô - đường sô 2, hàng vạn quân địch bị

dồn vào tình thế ngày càng khó khàn vì thời tiết thượng du khắc

nghiệt, sức khỏe giảm sút, thiếu tiếp tế tảng viện, lại luôn bất ngờ

bị những đội quân biến hoá khôn lường (mà chúng gọi là "quân đội

ma" - armée fantôme) lợi dụng rừng rậm núi cao tồ chức nhũng

trận phục kích tiôu hao hàng ngày, nôn cuôì cùng phải rút chạy

14

khỏi Việt Bắc sau 75 ngày hành quân. Nhạy bén phát hiện phương

thức tác chiến không sát đúng, kịp thời và kiên quyết thay đổi

cách đánh cho phù hợp VỚI thực tế chiến trường, là nguyên nhân

trưc tiếp dẫn đên thắng lợi có ý nghĩa chiến lược trong mùa khô

đầu tiên của cuộc kháng chiến.

Đầu nàm 1948, Cụ Hồ và Trung ương Đảng chủ trương phát

động chiến tranh du kích rộng khắp trong cả nước rihàm động viên

toàn dân tham gia chiến đấu, tiêu hao địch rộng rãi, buộc chúng

phải phân tán binh lực đối phó ỏ nhiều nơi, hạn chế khả năng địch

md rộng phạm vi chiếm đóng và bình định vùng tạm chiếm, nhất

là ổ trung du và đồng bằng Bắc Bộ. Ông Giáp đã thực hiện chủ

trương chiến lược này một cách đặc biệt sáng tạo. VỚI kinh nghiệm

SÔI dẻo chi dạo các đại đội được phân tán về hoạt động độc lập ỏ các

chiu, huyện trong Chiến dịch Việt Bắc vừa qua và kinh nghiệm

vận động tể chức quần chúng trong thời kỷ chuẩn bị vũ trang khỏi

nghía, ông đê nghị Trung ương cho phân tán một phần ba bộ đội

chá lực thành những đại đội độc lập làm chỗ dựa cho các đội vũ • w I f • • A • •

trang tuyên truyển, các ban xung phong công tác, tiến sâu vào

vùng tạm bị chiếm, gây dựng Lại cơ sỏ chính trị quần chúng, giúp

đờ cán bộ địa phương tố chức lực lượng vũ trang bí mật, iập làng

ch.ến đả'u, đánh du kích, bảo vệ thôn xóm. Bằng phương thức hoạt

động này, các tô chức chính trị và vũ trang (mả địch gọi là "những

chấm đỏ") dần dần xuất hiện ngày càng nhiều trên các tấm bản đồ

ch'.ến sự vùng địch hậu. Các trận chiến đấu tuy nhỏ, lẻ nhưng

ngày càng phổ biến của lực lượng vủ trang tại chỗ đã thu hút một

bộ phận quan trọng binh lực của địch vì chúng phải thường xuyên

phân tán để đối phó, góp phần quan trọng đẩy Bộ Chỉ huy Pháp

đúng trước nguy cơ khủng hoảng quân số ngày càng trầm trọng.

Hai phần ba bộ dội chủ lực còn lại được duy trì ở quy mô tiểu đoàn

tập trung và được rèn luyện từng bước trong các chiến dịch nhỏ

quỵ mô 2 - 3 tiểu đoàn, vừa học tập đánh tập trung tiêu hao tiêu

15