Việc thu hút và sử dụng ODA của Nhật Bản trên địa bàn Hà Nội - Thực trạng và giải pháp “.

Lêi më ®Çu

ChØ cßn vµi th¸ng n÷a ViÖt Nam sÏ bíc sang thiªn niªn kØ thø ba víi nh÷ng

vËn héi vµ th¸ch thøc míi ®ang chê ®ãn. Kho¶ng thêi gian ng¾n ngñi cßn l¹i cña

thÕ kØ thø 20 ®èi víi níc ta cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong viÖc hoµn thµnh

nh÷ng nhiÖm vô chiÕn lîc cña quèc gia ®Ó chuÈn bÞ tèt bíc t¹o ®µ cho thÕ kØ hai

m¬i mèt. §iÒu ®ã ®ßi hái sù tËp trung trÝ tuÖ cho giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nµy.

Hµ Néi lµ thñ ®«, lµ tr¸i tim cña c¶ níc. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn quan

träng nµy, Hµ néi ®ãng vai trß lµ ®Çu tÇu cho c¶ níc nh»m hoµn thµnh tèt chØ tiªu

phÊn ®Êu cña ChÝnh phñ ®· ®Æt ra cho giai ®o¹n nµy lµ t¨ng trëng kinh tÕ mçi n¨m

®¹t 9-10%. GDP b×nh qu©n ®¹t 400 USD/ n¨m. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã còng nh

hoµn thµnh tèt vai trß tiªn phong cña m×nh, Hµ Néi ®Ò ra môc tiªu phÊn ®Êu trong

n¨m cuèi cña thÕ kØ 20 lµ 10-11 % t¨ng trëng GDP, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi

®¹t 1100 USD/ n¨m. Nh÷ng chØ tiªu ®ã mÆc dï cßn rÊt khiªm tèn nhng trong ®iÒu

kiÖn bÞ t¸c ®éng bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc võa qua th× Hµ néi cña

chóng ta còng cÇn ph¶i cè g¾ng rÊt nhiÒu, tËn dông vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ c¶ néi

lùc vµ ngo¹i lùc, t¹o ra søc m¹nh tæng hîp thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Trong

sè nh÷ng nguån lùc cã thÓ huy ®éng ®îc th× nguån lùc bªn ngoµi vÉn lµ phÇn

quan träng cho ph¸t triÓn kinh tÕ. §ã lµ nh÷ng kho¶n ®Çu t vµ hç trî cña níc

ngoµi cho Hµ néi. Vµ ODA lµ nguån vèn ®Çu t quan träng cña níc ngoµi cho Hµ

néi trong giai ®o¹n nµy. Theo íc tÝnh cña Hµ Néi th× hµng n¨m Hµ Néi cÇn huy

®éng lîng vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 50 % tæng vèn ®Çu t, trong ®ã ODA chiÕm

kho¶ng 50 %.

Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó thu hót ®îc lîng vèn nh vËy vµ sö

dông hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. Trong chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy cña t«i, t«i muèn

®a ra mét sè biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Do ®iÒu kiÖn cã h¹n nªn t«i chØ

nghiªn cøu vÒ ODA cña NhËt B¶n trªn ®Þa bµn Hµ néi. §Ò tµi chuyªn ®Ò lµ “ ViÖc

thu hót vµ sö dông ODA cña NhËt B¶n trªn ®Þa bµn Hµ Néi - Thùc tr¹ng vµ gi¶i

ph¸p “.

Do thêi gian cã h¹n vµ kinh nghiÖm còng nh tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, t«i rÊt

mong sù quan t©m vµ chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó chuyªn ®Ò cña

t«i thªm hoµn thiÖn.

Qua ®©y t«i còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh tíi GS - PTS T« Xu©n

D©n, c¸c thÇy c« gi¸o, chó NguyÔn §ç Khuª cïng tËp thÓ phßng ODA Së KÕ

ho¹ch vµ §Çu t ®· gióp t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.

Trang 1

Ch¬ng I

Kh¸i qu¸t vÒ viÖn trî ODA cña NhËt B¶n

I/ Nh÷ng kh¸i niÖm chung vÒ ODA cña NhËt B¶n

1/ Nguån gèc lÞch sö cña ODA vµ c¸c ®èi t¸c cung cÊp ODA

trªn thÕ giíi

1.1 Nguån gèc cña ODA

Ngµy 12 th¸ng 8 n¨m 1945, chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kÕt thóc c¸c níc trªn

thÕ giíi r¬i vµo t×nh tr¹ng bÞ ph¸ huû nÆng nÒ chØ cßn níc Mü lµ níc duy nhÊt cã

tiÒm lùc kinh trÕ ®Ó gióp c¸c níc kh¸c. Thêi kú nµy, Mü ®· tiÕn hµnh cøu trî l¬ng

thùc vµ båi thêng chiÕn tranh cho NhËt vµ c¸c níc ch©u ¢u. §©y chÝnh lµ h×nh

th¸i s¬ khai cña viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA cã tÝnh chÊt ng¾n h¹n vµ

mang l¹i hiÖu qu¶ cho mét lo¹t c¸c níc viÖn trî, dÇn dÇn h×nh thøc nµy ®îc

chuyÓn sang viÖn trî ®Ó kh«i phôc kinh tÕ. N¨m 1948, kÕ ho¹ch Marshall (kÕ

ho¹ch viÖn trî kh«i phôc Ch©u ¢u) ra ®êi nh»m gióp c¸c níc Ch©u ¢u phôc håi

c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. §Ó tiÕp nhËn viÖn trî cu¶ kÕ ho¹ch

Marshall, c¸c níc Ch©u ¢u ®· ®a ra mét ch¬ng tr×nh phôc håi kinh tÕ cã sù phèi

hîp vµ thµnh lËp tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi, gäi t¾t lµ OECD.

Trong khu«n khæ hîp t¸c ph¸t triÓn c¸c níc OECD ®· lËp ra nh÷ng uû ban

chuyªn m«n trong ®ã cã Uû ban viÖn trî ph¸t triÓn (DAC) nh»m gióp c¸c níc ®ang

ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t. HiÖn nay tham gia uû ban nµy cã 21 n￾íc vµ ngoµi ra cßn cã thªm Uû ban céng ®ång Ch©u ¢u.

N¨m 1970, §¹i héi ®ång liªn hiÖp quèc lÇn ®Çu tiªn ®· chÝnh thøc th«ng

qua chØ tiªu ODA b»ng 0,7% GNP cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, theo ®ã c¸c níc

®ang ph¸t triÓn ph¶i ®¹t chØ tiªu ODA b»ng 0,7%GNP vµo n¨m 1985 hoÆc muén

nhÊt vµo cuèi thËp kû 80 vµ phÊn ®Êu ®¹t 1% GNP sím nhÊt vµo n¨m 2000.

ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®îc OECD coi lµ nguån tµi chÝnh do c¸c

c¬ quan chÝnh thøc (chÝnh quyÒn nhµ níc hay ®Þa ph¬ng) cña c¸c tæ chøc nh»m

thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phóc lîi cña níc nµy. Nã mang tÝnh chÊt trî cÊp (Ýt

nhÊt lµ cho kh«ng 25% kÓ tõ th¸ng 1/1973).

Nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ tÊt c¶ c¸c

kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, viÖn trî hoµn l¹i hoÆc tÝn dông u ®·i (cho vay dµi

Trang 2

h¹n, l·i xuÊt thÊp) cña c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hiÖp quèc

ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña liªn hiÖp quèc- UNDP, quü nhi ®ång liªn hiÖp quèc

UNICEF, tæ chøc y tÕ thÕ giíi- WHO, tæ chøc n«ng nghiÖp vµ l¬ng thùc cña liªn

hiÖp quèc- FAO), c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, gäi chung lµ c¸c ®èi t¸c viÖn trî

níc ngoµi dµnh cho chÝnh phñ vµ nh©n d©n níc nhËn viÖn trî.

H×nh thøc cung cÊp ODA hÕt søc ®a d¹ng, bao gåm viÖn trî kh«ng hoµn l¹i,

hîp t¸c kü thuËt, viÖn trî díi h×nh thøc cho vay l·i xuÊt thÊp, thêi h¹n dµi, cã lo¹i

ODA kÕt hîp trong mét gãi gåm mét phÇn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, phÇn cßn l¹i

lµ cho vay nhÑ l·i kho¶ng 0,75%- 2%, tr¶ dµi h¹n kho¶ng hai m¬i n¨m ®Õn 50

n¨m, trong ®ã cã 10-15 n¨m ©n h¹n, kh«ng ph¶i tr¶ gèc. C¸c ®iÒu kiÖn trªn phô

thuéc vµo níc nhËn viÖn trî cã ®îc qui ®Þnh lµ níc nghÌo theo tiªu chuÈn cña liªn

hiÖp quèc hay kh«ng vµ cßn tuú thuéc vµo quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c níc cung

cÊp viÖn trî víi níc nhËn viÖn trî.

Nãi chung c¸c níc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ viÖn trî kho¶ng 50% ®Õn 80%

gi¸ trÞ cña mét phÇn dù ¸n, phÇn cßn l¹i níc nhËn viÖn trî cã nghÜa vô ®ãng gãp.

ViÖt Nam hiÖn nay ®îc coi lµ thuéc diÖn níc nghÌo theo tiªu chuÈn cña liªn hiÖp

quèc nªn phÇn ®ãng gãp cña ViÖt Nam vµo dù ¸n thêng chiÕm kho¶ng 20% ®Õn

30% gi¸ trÞ cña dù ¸n.

ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA cã thÓ rµng bu«c (ph¶i chi tiªu ë cÊp

viÖn trî), hoÆc kh«ng rµng buéc (cã thÓ chi tiªu ë bÊt kú møc nµo), hoÆc cã thÓ

rµng buéc mét phÇn (mét phÇn chi tiªu ë cÊp viÖn trî, phÇn cßn l¹i ë bÊt kú níc

nµo).

Môc tiªu tæng qu¸t cña ODA lµ hç trî c¸c níc nghÌo thùc hiÖn ch¬ng tr×nh

ph¸t triÓn vµ t¨ng phóc lîi cña c¸c níc nµy víi c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i

hoÆc c¸c kho¶n viÖn trî cho vay u ®·i vÒ l·i xuÊt, thêi h¹n vay dµi vµ khèi lîng

vay t¬ng ®èi lín.

Tõ gi÷a thËp kû 80 trë l¹i ®©y, ODA t¨ng nhanh, trë thµnh nguån tµi trî

quan träng vµ chñ yÕu cho c¸c níc ph¸t triÓn.

Hµng n¨m c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nhËn ®îc nguån viÖn trî bao gåm:

- Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA

- C¸c nguån tµi trî chÝnh thøc kh¸c

- C¸c nguån t b¶n t nh©n (®Çu t trùc tiÕp FDI)

Cïng víi sù t¨ng lªn cña toµn bé t b¶n ch¶y vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn,

khèi lîng ODA vµo c¸c níc nµy ngµy cµng t¨ng

Trang 3

B¶ng 1 : chu chuyÓn c¸c nguån tµi chÝnh vµo c¸c n￾íc ®ang ph¸t triÓn

®¬n vÞ : tû USD

1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994

Toµn bé t b¶n

(tû USD) 75,7 86,0 98,7 115,3 125,7 122,4 151,9 161,3 169,4

PhÇn ODA

(tû USD) 38,9 43,7 47,6 48,3 52,4 57,5 58,0 55,7 57,3

Tû lÖ trªn toµn

bé t b¶n ch¶y

vµo c¸c níc

®ang ph¸t triÓn

(%)

51,4 50,8 48,2 41,7 41,7 47 38.2 34,5 33,8

Tuy nhiªn tÝnh ®·i dµnh cho lo¹i vèn nµy thêng ®i kÌm c¸c ®iÒu kiÖn rµng

buéc t¬ng ®èi kh¾t khe (tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n, thñ tôc chuyÓn giao, vèn thanh

to¸n).

Do vËy ®Ó nhËn ®îc lo¹i tµi trÞ hÉp dÉn nµy víi thiÖt thßi Ýt nhÊt, cÇn ph¶i

xem xÐt dù ¸n viÖn trî trong ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cô thÓ. NÕu kh«ng viÖc tiÕp nhËn

viÖn trî cã thÓ trë thµnh g¸nh nÆng nî nÇn l©u dµi cho níc nhËn viÖn trî.

§iÒu ®ã cßn hµm ý r»ng ngoµi nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ néi dung d ¸n tµi trî,

cßn cÇn cã nghÖ thuËt tho¶ thuËn ®Ó võa cã thÓ nhËn ®îc vèn võa cã thÓ b¶o tån

®îc c¸c môc tiªu cã tÝnh nguyªn t¾c cña m×nh.

1.2 C¸c ®èi t¸c cung cÊp ODA trªn thÕ giíi.

HÖ thèng cung cÊp ODA gåm hai lo¹i: c¸c tæ chøc viÖn trî ®a ph¬ng vµ c¸c

níc viÖn trî song ph¬ng

1.2.1 C¸c tæ chøc viÖn trî ®a ph¬ng

C¸c tæ chøc viÖn trî ®a ph¬ng ®ang ho¹t ®éng gåm cã c¸c tæ chøc thuéc hÖ

thèng liªn hiÖp quèc, céng ®ång Chau ¢u, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸c tæ

chøc tµi chÝnh quèc tÕ

Trang 4

a. C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hiÖp quèc

C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hiÖp quèc quan träng nhÊt xÐt vÒ mÆt viÖn

trî ph¸t triÓn bao gåm:

-Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña liªn hiÖp quèc (UNDP)

- Quü nhi ®ång liªn hiÖp quèc (UNICEF)

- Quü d©n sè liªn hiÖp quèc (UNFPA)

- Ch¬ng tr×nh l¬ng thùc thùc thÕ giíi (WFP)

- Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO)

- Tæ chøc n«ng nghiÖp vµ l¬ng thùc liªn hiÖp quèc (FAO)

- Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thÕ giíi (UNIDO)

HÇu hÕt viÖn trî cña c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn hiÖp quèc®Òu thùc hiÖn

díi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, tiªn cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thu

nhËp thÊp vµ kh«ng rµng buéc vÒ c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ mét c¸ch lé liÔu. ViÖn trî

thêng tËp trung cho c¸c nhu cÇu cã tÝnh chÊt x· héi nh v¨n ho¸ gi¸o dôc, søc khoÎ

d©n sè, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.. cßn viÖn trî cã qui m« nhá, phÇn chuyªn gia, ®µo t¹o

chiÕm tû lÖ cao h¬n so víi phÇn thiÕt bÞ.

b. Liªn minh Ch©u ¢u

Liªn minh ch©u ¢u lµ tæ chøc cã tÝnh chÊt kinh tÕ x· héi cña 15 níc c«ng

nghiÖp ph¸t triÓn ë Ch©u ¢u, EU cã quü lín, song chñ yÕu u tiªn viÖn trî cho c¸c

thuéc ®Þa cò ë Ch©u Phi, Caribe, Nam Th¸i B×nh D¬ng, nau b¾t ®Çu chó ý ®Õn

§«ng ©u. Nh÷ng lÜnh vùc mµ EU coi träng lµ d©n sè, b¶o vÖ m«i trêng, ph¸t triÓn

dÞch vô. Quy chÕ viÖn trî cña EU thêng rÊt phøc t¹p thêng g¾n liÒn víi vÊn ®Ò

chÝnh trÞ nhÊt lµ nhËn quyÒn.

c. C¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO- Non government Organization): ñy ban y

tÕ ViÖt Nam - Hµ Lan (MCNV), tæ chøc Carita cña §øc...

Trªn thÕ giíi cã hµng tr¨m tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) hiäat ®éng theo c¸c

môc ®Ých, t«n chØ kh¸c nhau (tõ thiÑn, nh©n ®¹o,y tÕ, thÓ thao, t«n gi¸o) Vån cña

c¸c tæ cøc nµy thêng nhá, chñ yÕu dùa vµo nguån quyªn gãp hoÆc nhê sù tµi trî

cña c¸c chÝnh phñ. Do vËy viÖn trî nµy cã ®Æc ®iÓm

- §a d¹ng: cã thÓ lµ vËt t, thiÕt bÞ hoÆc l¬ng thùc. Thùc phÈm thuèc men còng cã

thÓ lµ quÇn ¸o ®å dïng.

-Quy m« nhá: tõ vµi ngµn ®Õn vµi chôc hoÆc tr¨m ngµn ®« la, nhng thñ tôc

®¬n gi¶n, thùc hiÖn nhanh, ®¸p øng kÞp thêi c¸c yªu cÇu khÈn cÊp kh¸c (kh¾c

phôc thiªn tai, dÞch bÖnh)

- Kh¶ n¨ng cung cÊp viÖn trî vµ thùc hiÖn viÖn trî thÊt thêngvµ nhÊt thêi do

phô thuéc kÕt qu¶ quyªn gãp

Trang 5

- Ngoµi môc ®Ých nh©n ®¹o, trong mét sè trêng hîp cßn mang mµu s¾c t«n

gi¸o, chÝnh trÞ kh¸c nhau nªn khã qu¶n lý.

d. C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ

- Quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF

Quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF lµ tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ rÊt quan träng ®-

îc thµnh lËp tõ n¨m 1945, hiÖn cã 173 níc thµnh viªn

C¸c lo¹i tÝn dông IMF ®Òu thùc hiÖn b»ng tiÒn mÆt vµ kh«ng bÞ rµng buéc

bëi thÞ trêng mua s¾m

- Ng©n hµng thÕ giíi (WB): lµ tªn gäi chung cña nhãm tæ chøc tµi chÝnhtiÒn

tÖ quèc tÕlín gåm: Ng©n hµng t¸i thiÕt vµ ph¸t triÓn ®îc thµnh lËp th¸ng 7/1944,

hiÖn cã 160 níc héi viªn víi sè vèn lµ 170 tû USD. HiÖp héi ph¸t triÓn quèc tÕ

(IDA) ®îc thµnh lËp n¨nm 1960, hiÖn cã 142 níc héi viªn, tæ chøc b¶o hiÓm ®Çu

t ®a biªn MIGA) thµnh lËp n¨m 1988, hiÖn cã 5 níc lµ héi viªn chÝnh thøc. C«ng

ty tµi chÝnh quèc tÕ (IFC) ®îc thµnh lËp n¨m 1956 hiÖn cã 146 níc héi viªn.

ViÖt Namlµ thµnh viªn chÝnh thøc cña 4 tæ chøc trªn.

Ngoµi ra cßn cã Trung t©m quèc tÕ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp ®Çu t

(ICSID), ®©y lµ mét tæ chøc cña Ng©n hµng thÕ giíi ho¹t ®éng nh mét héi ®ång

träng tµi quèc tÕ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tranh chÊp vÒ®Çu t níc ngoµi gi÷a c¸c c«ng ty

níc ngoµi víi c¸c héi viªn cu¶ ICSID.

- Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB). Thµnh lËp th¸ng 12/1966, cã 55 níc

héi viªn (39 níc trong khu vùc vµ 16 níc ngoµi khu vùc). Ho¹t ®éng cña ADB tËp

trung vµo cung c©p c¸c kho¶n hç trî cho vay kü thuËt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn héi

viªn còng nh khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®Çu t trong khu vùc. ADB ®Æc biÖt chó ý c¸c

níc nhá vµ kÐm ph¸t triªn nhÊt, u tiªn cho c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng, tiÓu

vïng vµ c¸c d©n téc Ýt ngêi ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµi hoµ cña toµn vïng.

Nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ADB lµ n«ng nghiÖp n¨ng lîng, h¹ tÇng c¬ së vµ

th«ng tin liªn l¹c.

- Tæ chøc c¸c níc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC)

OPEC ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1960 theo s¸ng kiÕn cña Vªnªzulªla, thµnh viªn

cu¶ OPEC bao gåm 13 níc, khai th¸c vµ xuÊt khÈu DÇu má quan träng.

Ngoµi viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, quü viÖn trî cña tæ chøc OPEC dµnh nguån

tÝn dông dµi h¹n, u ®·i ®Ó hç trî c¸c níc kÐm ph¸t triÓn (thêi h¹n tr¶ 17-20n¨m,

l·i xuÊt vµ phÝ dÞch vô 3% n¨m, cã 5 n¨m ©n h¹n). Nh÷ng lÜnh vùc u tiªn cho vay

cña quü lµ n¨ng läng vËn t¶i c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp.

Trang 6

- Quü C« oÐt (KWAIT)

Quü KWAIT lµ quü ®Æc biÖt do c¸c tæ hîp khai th¸c, chÕ biÕn dÇu má trªn

l·nh thæ KWAIT ®ãng gãp.

Quü KWAIT còng cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vay tÝn dông u ®·i dµi h¹n víi

®iÒu kiÖn t¬ng tù quü OPEC, tuy kh«ng mÒm l¾m nhng thùc hiÖn thuËn lîi, cÊp

tiÒn mÆt 100%, kh«ng bÞ rµng buéc bëi thÞ trêng mua s¾m thiÕt bÞ, vËt t, chuyªn

gia t vÊn, kh«ng ph¶i qua thñ tôc ®Êu thÇu quèc tÕ.

1.2.2. C¸c níc viÖn trî song ph¬ng.

a) C¸c níc thµnh viªn Héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV, CMEA) lµ Liªn X«

(cò) vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u (cò).

L©u nay vÊn ®Ò ODA thêng kh«ng ®îc c¸c níc §«ng ¢u c«ng bè, nªn

kh«ng cã sè liÖu ®Çy ®ñ. Trong c¸c níc §«ng ¢u th× viÖn trî ODA chñ yÕu do

Liªn X« (cò) cung cÊp (89%-1986), phÇn cßn l¹i tËp trung vµo 3 níc: Bungari,

TiÖp Kh¾c vµ Céng hßa d©n chñ §øc. HÇu hÕt viÖn trî cña SEV lµ thùc hiÖn trªn

c¬ së song ph¬ng, chØ díi 1% qua con ®êng ®a ph¬ng.

Tõ n¨m 1990, nguån viÖn trî tõ c¸c níc thµnh viªn SEV (CMEA) gi¶m ®ét

ngét vµ chÊm døt do gi¶i thÓ CMEA, §«ng ¢u tan r·, Liªn X« sôp ®æ....

b) C¸c níc thuéc tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD)

Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) cã 24 níc thµnh viªn, lµ nh÷ng

níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, nh÷ng níc xu¸t khÈu t b¶n vµ cung cÊp ODA cho c¸c

níc ®ang ph¸t triÓn, bao gåm: ¸o, óc, BØ, Canada, §an M¹ch, PhÇn Lan, Ph¸p,

§øc, Hy L¹p, Ai- x¬ -len, ý, NhËt B¶n, Luc-x¨m-Bua, Hµ Lan, Niu-di-L©n, Na

Uy, Bå §µo Nha, T©y Ban Nha, Thôy §iÓn, Thôy SÜ, Thæ NhÜ Kú, Anh, Mü.

C¸c níc thuéc tæ chøc OECD cã tiÒm lùc kinh tÕ lín, ®ång thêi còng lµ

nh÷ng níc cung cÊp ODA chñ yÕu cña thÕ giíi. Trong sè c¸c níc OECD th× Mü

vµ NhËt lµ hai níc cung cÊp ODA lín nhÊt thÕ giíi. N¨m 1989 sau khi ODA ®¹t

gÇn 10 tû USD, NhËt ®· vît Mü vµ dÉn ®Çu thÕ giíi, ngay sau ®ã, n¨m 1990 ODA

cña NhËt cã thÊp h¬n Mü mét chót nhng tõ n¨m 1991 l¹i ®©y, ODA cña NhËt vît

xa c¸c níc vµ ë vÞ trÝ ®øng ®Çu thÕ giíi (xem ®å thÞ 1). Tuy nhiªn, tû lÖ

ODA/GNP cña NhËt míi chØ ®¹t kho¶ng 0,3% (xem b¶ng 2).

c) C¸c níc ®ang ph¸t triÓn.

Trang 7

Mét sè níc ®ang ph¸t triÓn lµ nguån cung cÊp ODA. N¨m 1990 (Tríc khi

xÈy ra chiÕn tranh Vïng VÞnh), ¶ RËp Xª ót cung cÊp 3,7 tû USD, C« OÐt 1,3 tû

USD vµ C¸c TiÓu V¬ng Quèc ¶ RËp Thèng nhÊt gÇn 900 triÖu USD, chñ yÕu cho

c¸c níc trong vïng. C¸c níc Ên §é, Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc cung cÊp trªn

díi 100 triÖu USD mçi n¨m. C¸c níc ASEAN lµ nh÷ng níc nhËn viÖn trî, nhng gÇn

®©y mét sè níc nh Singapore, Th¸i Lan còng b¾t ®Çu cung cÊp ODA víi khèi lîng

kh«ng ®¸ng kÓ.

Nh×n chung mçi níc cã chiÕn lîc viÖn trî riªng cña m×nh, ®ång thêi còng cã

®iÒu kiÖn, thñ tôc, quy chÕ cÊp ODA kh«ng nh nhau. N¨ng lùc kinh tÕ lµ yÕu tè

quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn lîng ODA cña níc tµi trî. Tuy nhiªn ODA cßn

chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè kh¸c sau ®©y:

- Nh·n quan chÝnh trÞ, quan ®iÓm céng ®ång réng r·i dùa trªn quan t©m nh©n

®¹o vµ hiÓu biÕt vÒ sù cÇn thiÕt ®ãng gãp vµo æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi quèc tÕ.

- Mèi quan hÖ truyÒn thèng víi c¸c níc thÕ giíi thø ba.

- TÇm quan träng cña níc ®ang ph¸t triÓn ®èi víi níc cung cÊp viÖn trî ODA

(thÞ trêng tiªu thô, n¬i cung cÊp nguyªn vËt liÖu, lao ®éng).

- ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, an ninh, lîi Ých chiÕn lîc... cña níc viÖn trî.

Trong c¸c ®èi t¸c viÖn trî trªn, NhËt B¶n lµ níc cung cÊp ODA lín nhÊt cña

Uû ban viÖn trî ph¸t triÓn (DAC), thuéc tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ

(OECD), ®ång thêi còng lµ níc viÖn trî song ph¬ng lín nhÊt thÕ giíi (phô lôc 1).

Theo kÕ ho¹ch ODA lÇn thø IV cña NhËt B¶n, trong n¨m n¨m tõ 1993 ®Õn 1997

NhËt B¶n sÏ cung cÊp ODA cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn víi tæng gi¸ trÞ kho¶ng 70

®Õn 75 tû USD (b×nh qu©n kho¶ng 14-15 tû USD mét n¨m). Díi ®©y, ta ®i s©u vµo

nghiªn cøu vÒ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) cña NhËt B¶n.

2.Kh¸i niÖm ODA cña NhËt B¶n.

2.1. ODA cña NhËt B¶n lµ g×?

ë NhËt B¶n, trî gióp ph¸t triÓn kinh tÕ cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®îc gäi

lµ "hîp t¸c kinh tÕ". Sù hîp t¸c nµy ®îc chia lµm ba bé phËn:

- ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA): ViÖn trî cña ChÝnh phñ NhËt B¶n

cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.

Trang 8

- C¸c nguån chÝnh thøc kh¸c (OOF): Bao gåm c¸c nguån tµi chÝnh do Ng©n

hµng xuÊt nhËp khÈu NhËt B¶n vµ c¸c c¬ quan kh¸c cña ChÝnh phñ cÊp nh c¸c

kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu vµ ®Çu t trùc tiÕp.

- C¸c nguån t nh©n (PF): Bao gåm c¸c kho¶n tÝn dông xuÊt khÈu, ®Çu t trùc

tiÕp vµ c¸c kho¶n kh¸c do t nh©n tµi trî.

ODA ®îc coi lµ hîp t¸c kinh tÕ ë cÊp ChÝnh phñ cßn OOF vµ PF ®îc coi lµ

hîp t¸c kinh tÕ ë cÊp phi ChÝnh phñ.

ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) cña NhËt B¶n lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n viÖn

trî kh«ng hoµn l¹i, viÖn trî hoµn l¹i vµ cho vay u ®·i (thêi gian vay dµi, l·i suÊt

thÊp) cña ChÝnh phñ NhËt B¶n dµnh cho ChÝnh phñ vµ nh©n d©n c¸c níc ®ang ph¸t

triÓn vµ c¸c tæ chøc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ vµ phóc lîi cña níc nµy.

2.2. C¬ cÊu ODA cña NhËt B¶n.

ODA NhËt B¶n bao gåm:

- ViÖn trî song ph¬ng: ViÖn trî trùc tiÕp cña ChÝnh phñ NhËt B¶n cho ChÝnh

phñ vµ nh©n d©n c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.

ViÖn trî song ph¬ng cña NhËt B¶n bao gåm 3 lo¹i:

+ ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i

+ Hîp t¸c kü thuËt

+ ViÖn trî cho vay (cho vay ODA)

- ViÖn trî ®a ph¬ng: C¸c kho¶n ®ãng gãp cña ChÝnh phñ NhËt B¶n cho c¸c

tæ chøc ®a ph¬ng (c¸c tæ chøc cña Liªn hîp quèc nh UNDP, UNICEF.... c¸c tæ

chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh WB, ADB,...).

PhÇn ODA dµnh cho c¸c kho¶n ®ãng gãp ®a ph¬ng Ýt liªn quan trùc tiÕp ®Õn

phÇn viÖn trî cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Díi ®©y ta ®i s©u vµo nghiªn cøu viÖn

trî song ph¬ng cña NhËt.

Trang 9