Vi phạm cơ bản hợp đồng theo công ước Viên năm 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và định hướng hoàn thiện các quy định có liên quan của pháp luật Việt Nam

__

___

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH

_____________________

Võ Sỹ Mạnh

VI PHẠM CƠ BẢN HỢP ĐỒNG THEO CÔNG ƯỚC VIÊN

NĂM 1980 VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC

TẾ VÀ ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CÓ

LIÊN QUAN CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

TP.HỒ CHÍ MINH, năm 2015

VÕ SỸ MẠNH CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ KHÓA: 7

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP.HỒ CHÍ MINH

VÕ SỸ MẠNH

VI PHẠM CƠ BẢN HỢP ĐỒNG THEO CÔNG ƯỚC VIÊN NĂM 1980

VỀ HỢP ĐỒNG MUA BÁN HÀNG HÓA QUỐC TẾ VÀ ĐỊNH HƯỚNG

HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CÓ LIÊN QUAN CỦA PHÁP LUẬT

VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ

MÃ SỐ: 62.38.50.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. NGƯT MAI HỒNG QUỲ

TP.HỒ CHÍ MINH - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu

của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là

trung thực. Kết quả nghiên cứu nêu trong luận án

chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công

trình nào khác.

Tác giả luận án

Võ Sỹ Mạnh

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt

Công ước Viên Công ước Viên năm 1980 của Liên

Hợp quốc về hợp đồng mua bán

hàng hóa quốc tế

CIETAC China International

Economic and Trade

Arbitration Commission

Ủy ban trọng tài thương mại và

kinh tế quốc tế Trung Quốc

Hợp đồng

MBHHQT

Hợp đồng mua bán hàng hóa quốc

tế

PICC Principles of International

Commercial Contract

Những nguyên tắc hợp đồng

thương mại quốc tế của

UNIDROIT

PECL Principles of European

Contract Law

Những nguyên tắc Luật hợp đồng

châu Âu

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

ULIS Uniform Law on the

International Sale of

Goods 1964

Luật thống nhất về mua bán hàng

hóa quốc tế năm 1964

ULF Uniform Law on the

Formation of Contracts for

the International Sale of

Goods 1964

Luật thống nhất về giao kết hợp

đồng mua bán hàng hóa quốc tế

năm 1964

UNCITRAL United Nations

Commission on

International Trade Law

Ủy ban về luật thương mại quốc tế

của Liên hợp quốc

UNIDROIT Insitut International pour

l`Unification des Droits

Privé

Viện Thống nhất Tư pháp Quốc tế

i

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

Chương 1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và phương

pháp nghiên cứu

7

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 7

1.2. Cơ sở lý thuyết của đề tài 15

1.3. Phương pháp nghiên cứu 18

Chương 2. Những vấn đề lý luận về vi phạm cơ bản hợp đồng 20

2.1. Khái niệm, đặc điểm của vi phạm cơ bản hợp đồng 20

2.2. Cơ chế pháp luật điều chỉnh về vi phạm cơ bản hợp đồng 39

Kết luận Chương 2 45

Chương 3. Các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo

Công ước Viên và định hướng hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam

về vi phạm cơ bản hợp đồng

47

3.1. Vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên (có so sánh với pháp luật

Việt Nam)

47

3.2. Quy định và thực tiễn xác định các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi

phạm hợp đồng theo Công ước Viên

54

3.3. Một số bất cập trong quy định và thực tiễn xác định các yếu tố cấu thành

tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo pháp luật Việt Nam và định hướng

hoàn thiện

92

Kết luận Chương 3 112

Chương 4. Chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên và

định hướng hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về chế tài do vi

phạm cơ bản hợp đồng

114

4.1. Khái quát về chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên (có

so sánh với pháp luật Việt Nam)

114

4.2. Quy định và thực tiễn áp dụng chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo

Công ước Viên

118

4.3. Một số bất cập trong quy định và thực tiễn áp dụng chế tài do vi phạm cơ

bản hợp đồng theo pháp luật Việt Nam và định hướng hoàn thiện

147

ii

Kết luận chương 4 168

KẾT LUẬN 169

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 171

NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ 187

1

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Luật Thương mại được Quốc hội Khóa XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày

14/6/2005 (sau đây gọi tắt là Luật Thương mại) và chính thức có hiệu lực từ ngày

1/1/2006, thay thế Luật Thương mại năm 1997. Phải thừa nhận một điều rằng, những

người soạn thảo Luật Thương mại đã rất cố gắng trong việc khắc phục những điểm

chưa phù hợp của Luật Thương mại năm 1997 và đặc biệt là đưa vào Luật Thương mại

nhiều khái niệm, quy định mới nhằm điều chỉnh một số loại hình hoạt động thương

mại mà trước đây Luật Thương mại năm 1997 chưa đề cập tới, ví dụ: mua bán hàng

hóa qua sở giao dịch hàng hóa, nhượng quyền thương mại, logistic, tạm ngừng thực

hiện, đình chỉ thực hiện hợp đồng…

Cũng cần nhấn mạnh thêm rằng, Luật Thương mại có nhiều quy định tốt hơn,

có nhiều điểm mới hơn Luật Thương mại năm 1997. Tuy nhiên, khi xem xét, nghiên

cứu kỹ Luật Thương mại, có thể thấy bên cạnh những điểm mới còn có một số khái

niệm, quy định cần phải được lý giải và làm sáng rõ hơn và một trong số đó là khái

niệm “vi phạm cơ bản” nghĩa vụ hợp đồng với ý nghĩa là căn cứ để áp dụng một số

chế tài do vi phạm hợp đồng thương mại.

Theo quy định tại khoản 13 Điều 3 Luật Thương mại thì vi phạm cơ bản là “sự

vi phạm hợp đồng của một bên gây thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho bên kia

không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng”. Vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp

đồng là cơ sở pháp lý quan trọng để áp dụng các chế tài trong thương mại, như chế tài

tạm ngừng thực hiện hợp đồng, chế tài đình chỉ thực hiện hợp đồng hoặc chế tài hủy

bỏ hợp đồng khi các bên trong hợp đồng không có thỏa thuận về điều kiện áp dụng ba

chế tài này1

. Tuy nhiên, quy định này chưa thực sự rõ ràng, tường minh và tạo thuận

lợi cho việc áp dụng các chế tài có liên quan. Bên cạnh đó, theo Điều 4 Luật Thương

mại, trong trường hợp Luật Thương mại hoặc luật chuyên ngành không quy định thì áp

dụng quy định của Bộ luật dân sự

2

. Song, Bộ luật dân sự năm 1995 cũng như năm

2005 cũng không quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng và các văn bản dưới luật của

Việt Nam hiện hành cũng không có quy định làm rõ hơn về vấn đề này. Đây thực sự là

những bất cập của pháp luật Việt Nam. Những bất cập này nếu không được loại bỏ hay

sửa đổi thì việc áp dụng ba chế tài nói trên khó có tính khả thi. Và như vậy thì sẽ dẫn

1 Điều 308, 310, 312 Luật thương mại năm 2005.

2 Điều 4 Luật thương mại năm 2005.

2

đến một thực tế là quy định “vi phạm cơ bản hợp đồng” sẽ khó được áp dụng trong

thực tiễn, thậm chí trao cho tòa án, trọng tài thẩm quyền lớn trong việc xác định có hay

không có vi phạm cơ bản hợp đồng.

Trong khi đó, vi phạm cơ bản hợp đồng là một chế định pháp luật được sử dụng

trong Công ước Viên. Được ký kết vào năm 1980, có hiệu lực từ năm 1988, đến nay

đã có 83 quốc gia tham gia3

, Công ước Viên được xem là nguồn luật thống nhất về

hợp đồng MBHHQT, đã dung hòa được quan điểm của các quốc gia theo hệ thống luật

Civil Law và Common Law về vấn đề này. Công ước Viên cũng được các nhà soạn

thảo Luật Thương mại “tham khảo” và “căn cứ các nguyên tắc của Công ước”4

nhằm

khắc phục sự “chưa tương thích của Luật Thương mại với điều ước đã được thừa nhận

rộng rãi trên thế giới như Công ước Viên”5

.

Điều 25 Công ước Viên quy định “Vi phạm hợp đồng do một bên gây ra là cơ

bản nếu vi phạm đó gây tổn hại cho bên kia đến mức tước đi đáng kể những gì bên kia

có quyền kỳ vọng từ hợp đồng, trừ khi bên vi phạm không tiên liệu được và một người

có lý trí cũng không tiên liệu được hậu quả đó nếu họ ở vào địa vị và hoàn cảnh tương

tự”. Tương tự Luật Thương mại, Công ước Viên cũng không đưa ra sự giải thích cụ

thể để xác định hành vi vi phạm như thế nào bị coi là vi phạm cơ bản. Tuy nhiên, trải

qua hơn 30 năm tồn tại, thực tiễn giải quyết tranh chấp về hợp đồng MBHHQT có liên

quan đến vi phạm cơ bản hợp đồng, các tòa án và trọng tài tại các quốc gia thành viên

Công ước Viên đã, căn cứ vào từng tình huống cụ thể, xác định có hay không có một

sự vi phạm cơ bản hợp đồng để làm cơ sở áp dụng chế tài hủy hợp đồng, yêu cầu thay

thế hàng hóa…theo Công ước Viên. Vấn đề đặt ra là chế định vi phạm cơ bản hợp

đồng trong Công ước Viên đặt ra những vấn đề gì trong thực tiễn áp dụng? Việt Nam

học được gì từ những quy định và vận dụng của tòa án, trọng tài một số quốc gia thành

viên của Công ước Viên về vi phạm cơ bản hợp đồng và Việt Nam phải đối mặt với

vấn đề gì khi không sửa đổi để hoàn thiện quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng?

Để trả lời được những câu hỏi này, cần phải có sự nghiên cứu kỹ những quy

định về vi phạm cơ bản trong Công ước Viên. Đó là lý do để Nghiên cứu sinh chọn

vấn đề “Vi phạm cơ bản hợp đồng theo quy định của Công ước Viên năm 1980 về

3 Xem chi tiết tại http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/countries/cntries.html, truy cập ngày 15/3/2015.

4 Tờ trình số 1456/CP-CP của Chính phủ ngày 5/10/2004 trước Quốc hội về dự án Luật thương mại (sửa đổi),

tr.11; Báo cáo 350/UBTVQH11 của Ủy ban thường vụ Quốc hội ngày 18/5/2005 về việc giải trình, tiếp thu

chỉnh lý dự thảo Luật thương mại (sửa đổi) trình Quốc hội thông qua.

5 Tờ trình số 1456/CP-CP của Chính phủ ngày 5/10/2004 trước Quốc hội về dự án Luật thương mại (sửa đổi),

tr.2; Báo cáo 350/UBTVQH11 của Ủy ban thường vụ Quốc hội ngày 18/5/2005 về việc giải trình, tiếp thu chỉnh

lý dự thảo Luật thương mại (sửa đổi) trình Quốc hội thông qua.

3

hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế và định hướng hoàn thiện các quy định có liên

quan của pháp luật Việt Nam” làm đề tài Luận án Tiến sĩ Luật học của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận về

vi phạm cơ bản hợp đồng, quy định và thực tiễn áp dụng quy định về vi phạm cơ bản

hợp đồng, chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên và pháp luật Việt

Nam, đề tài đề xuất định hướng và giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật

Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng nhằm, một mặt, tạo sự phù hợp giữa pháp luật

Việt Nam và Công ước Viên, mặt khác tạo cơ sở pháp lý thuận lợi và dễ áp dụng cho

các doanh nghiệp Việt Nam trong giao kết và thực hiện hợp đồng, cho các cơ quan giải

quyết tranh chấp của Việt Nam trong việc giải quyết tranh chấp về hợp đồng

MBHHQT khi phải áp dụng quy định về vi phạm cơ bản.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện mục tiêu nói trên, luận án có các nhiệm vụ cụ thể sau đây:

- Làm rõ những vấn đề lý luận về vi phạm cơ bản hợp đồng;

- Phân tích, làm rõ quy định về vi phạm cơ bản theo Công ước Viên (có so sánh

với pháp luật Việt Nam), thực tiễn xác định các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi

phạm hợp đồng theo Công ước Viên của tòa án, trọng tài một số quốc gia thành viên

Công ước, đồng thời làm rõ một số bất cập trong quy định và thực tiễn xác định các

yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo pháp luật Việt Nam, từ đó

định hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam;

- Phân tích, làm rõ quy định của Công ước Viên về chế tài do vi phạm cơ bản

(có so sánh với Việt Nam) và thực trạng vận dụng các chế tài này của tòa án, trọng tài

một số quốc gia thành viên Công ước, đồng thời phân tích những bất cập trong quy

định và thực tiễn áp dụng chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo pháp luật Việt

Nam, từ đó định hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của Luận án là những vấn đề liên quan đến vi phạm cơ

bản, là các quy định của Công ước Viên và của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản

hợp đồng, về các chế tài được áp dụng khi có sự vi phạm cơ bản hợp đồng. Đối tượng

4

nghiên cứu của Luận án là sự vi phạm hợp đồng từ phía người bán và người mua trong

hợp đồng mua bán hàng hóa nói chung, đặc biệt là trong hợp đồng MBHHQT. Đối

tượng nghiên cứu của Luận án còn bao gồm những án lệ, những vụ tranh chấp cũng

như thực tiễn xét xử của các tòa án và trọng tài của một số quốc gia là thành viên của

Công ước Viên liên quan đến việc áp dụng các quy định của Công ước Viên về vi

phạm cơ bản hợp đồng để giải quyết tranh chấp hợp đồng MBHHQT. Ngoài ra, đối

tượng nghiên cứu của Luận án còn bao gồm cả việc phân tích những bất cập trong quy

định và thực tiễn áp dụng các quy định về vi phạm cơ bản của pháp luật Việt Nam so

với các quy định của Công ước Viên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Như tên gọi của Công ước Viên là Công ước quốc tế điều chỉnh

hợp đồng MBHHQT, do đó, về phạm vi nghiên cứu, đề tài giới hạn ở việc phân tích vi

phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên trong mối quan hệ với khái niệm về vi

phạm cơ bản hợp đồng theo quy định của pháp luật Việt Nam nhưng chỉ đối với hợp

đồng mua bán hàng hóa nói chung và hợp đồng MBHHQT nói riêng.

Vi phạm cơ bản hợp đồng, bản thân nó, luôn gắn liền với việc áp dụng chế tài

hủy hợp đồng. Nói cách khác, phạm vi nghiên cứu về mặt nội dung của Luận án tiến sĩ

này là những vấn đề về vi phạm cơ bản hợp đồng MBHHQT theo Công ước Viên

trong mối quan hệ với việc áp dụng chế tài buộc thực hiện đúng hợp đồng bằng cách

yêu cầu giao hàng thay thế hoặc hủy hợp đồng khi người bán hoặc người mua vi phạm

hợp đồng. Theo quy định của Luật Thương mại, khi một bên có sự vi phạm cơ bản,

bên kia có quyền áp dụng cả chế tài hủy hợp đồng, chế tài đình chỉ thực hiện hợp

đồng, chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng, do đó phạm vi nghiên cứu của Luận án

về nội dung còn bao gồm cả việc phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam về vi

phạm cơ bản hợp đồng, đặc biệt là quy định của Luật Thương mại về vi phạm cơ bản

hợp đồng trong mối quan hệ với việc áp dụng các chế tài tạm ngừng thực hiện hợp

đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng, hủy bỏ hợp đồng.

- Về không gian: Khi nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định về vi phạm cơ bản

hợp đồng, Luận án phân tích thực tiễn và án lệ tòa án, trọng tài ở một số nước như

Đức, Pháp, Trung Quốc…là những nước đã gia nhập Công ước Viên.

- Về thời gian: Khi phân tích về những vấn đề phát sinh từ thực tiễn áp dụng

Công ươc Viên, Luận án lấy số liệu từ năm 1988, năm Công ước Viên có hiệu lực cho

đến nay.

5

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Về phương diện lý luận, luận án góp phần củng cố và hoàn thiện cơ sở lý luận

về vi phạm cơ bản trong pháp luật hợp đồng Việt Nam để các nhà lập pháp, các cơ

quan có thẩm quyền, các cán bộ nghiên cứu, các nhà kinh doanh vận dụng trong quá

trình thực hiện, giải quyết tranh chấp hay xây dựng và hoàn thiện pháp luật về vi phạm

cơ bản hợp đồng.

Về phương diện thực tiễn, những quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật

Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng được đề xuất trong luận án sẽ là tài liệu tham

khảo có giá trị cho các nhà lập pháp, cho các cơ quan có thẩm quyền trong việc hoàn

thiện các quy định của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp đồng. Luận án cũng

là tài liệu tham khảo cho trọng tài, tòa án khi xem xét vi phạm cơ bản hợp đồng nhằm

áp dụng đúng các chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng

và hủy bỏ hợp đồng. Luận án cũng là tài liệu tham khảo hữu ích cho các doanh nghiệp

Việt Nam khi soạn thảo hợp đồng mua bán hàng hóa nói chung và hợp đồng

MBHHQT nói riêng.

5. Những điểm mới của Luận án

- Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu có hệ thống và toàn diện cơ sở lý

luận và thực tiễn về vi phạm cơ bản hợp đồng MBHHQT theo Công ước Viên có so

sánh với pháp luật Việt Nam.

- Luận án đã phân tích, bình luận, đánh giá một cách khách quan về quy định và

thực tiễn vận dụng quy định về vi phạm cơ bản hợp đồng MBHHQT theo Công ước

Viên như xác định các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng và chế tài

do vi phạm cơ bản hợp đồng để từ đó có cái nhìn cụ thể và đầy đủ hơn về quy định này

trong Công ước Viên và đặt nó trong mối quan hệ với các quy định về vi phạm cơ bản

theo pháp luật Việt Nam nhằm tìm ra những bất cập, những điểm chưa hợp lý trong

các quy định của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản.

- Luận án đã đưa ra kiến nghị về sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của

pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản, trên cơ sở chọn lọc các quy định có tính ưu

việt của Công ước Viên về cùng vấn đề nhằm nâng cao tính khả thi cho các quy định

của pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản.

- Những đề xuất định hướng và giải pháp cụ thể của Luận án sẽ là cơ sở khoa

học cho việc hoàn thiện các quy định cúa pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản hợp

đồng, từ đó góp phần tạo khung pháp luật phù hợp cho việc thực hiện hợp đồng mua

6

bán hàng hóa của các doanh nghiệp và góp phần thuận lợi cho việc giải quyết tranh

chấp về hợp đồng mua bán hàng hóa nói riêng, hợp đồng thương mại nói chung.

6. Kết cấu của Luận án

Ngoài Phần mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Luận án gồm 4

Chương:

Chương 1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và phương pháp

nghiên cứu.

Chương 2. Những vấn đề lý luận về vi phạm cơ bản hợp đồng

Chương 3. Các yếu tố cấu thành tính cơ bản của vi phạm hợp đồng theo Công

ước Viên và định hướng hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về vi phạm cơ bản

hợp đồng

Chương 4. Chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên và định

hướng hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam về chế tài do vi phạm cơ bản hợp đồng

7

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ THUYẾT

VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Việc xác định vi phạm cơ bản hợp đồng luôn mang đến ảnh hưởng nhất định về

quyền lợi và nghĩa vụ đối với các bên và việc áp dụng các chế tài trong thương mại

như tạm ngừng thực hiện hợp đồng, đình chỉ thực hiện hợp đồng hay hủy bỏ hợp đồng.

Chính vì vậy, nội dung này được các nhà lập pháp, các nhà nghiên cứu và kể các các

bên trong quan hệ hợp đồng thương mại trong nước và ngoài nước đánh giá là vấn đề

quan trọng và cơ bản, luôn quan tâm để tìm ra phương hướng hoàn thiện.

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước

Ở Việt Nam, tính đến nay, chưa có công trình hay sách chuyên khảo nào nghiên

cứu một cách hệ thống, cụ thể về vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên. Mặc

dù vậy, các nghiên cứu đơn lẻ về vi phạm cơ bản hợp đồng cũng đã có, cụ thể:

Cuốn sách “Chế định hợp đồng trong Bộ luật dân sự Việt Nam” của tác giả

Nguyễn Ngọc Khánh được Nxb Tư pháp xuất bản năm 2007 chỉ dành hơn 2 trang

(tr.382&383) để đề cập rất sơ lược về khái niệm vi phạm cơ bản hợp đồng và tác giả

cuốn sách cho rằng định nghĩa về vi phạm cơ bản hợp đồng tại khoản 13 Điều 3 Luật

Thương mại cũng “tương tự” khái niệm vi phạm cơ bản hợp đồng nêu trong Công ước

Viên.

Cuốn sách “Các biện pháp xử lý việc không thực hiện đúng hợp đồng” của tác

giả Đỗ Văn Đại, Nxb Chính trị quốc gia xuất bản năm 2010 (tái bản năm 2013), cũng

đã đề cập đến khái niệm vi phạm cơ bản hợp đồng. Tác giả cho rằng “chỉ nên coi

những vi phạm có ảnh hưởng lớn tới hợp đồng mới là cơ bản” và việc xác định tính

chất nghiêm trọng của hành vi vi phạm hợp đồng là “phụ thuộc hoàn cảnh cụ thể và

khi có tranh chấp thì Tòa án sẽ tự xác định”.

Cuốn sách “Luật hợp đồng Việt Nam: Bản án và bình luận bản án” của tác giả

Đỗ Văn Đại, Nxb Chính trị Quốc gia xuất bản năm 2013 (tái bản lần thứ tư, tập 2),

trong đó tác giả đã đưa ra một số bản án liên quan đến chấm dứt, hủy bỏ hợp đồng do

không thực hiện đúng hợp đồng từ trang 565-612 có đề cập sơ lược đến vi phạm

nghiêm trọng, vi phạm cơ bản hợp đồng.

8

Luận văn Thạc sỹ Luật của tác giả Phạm Thị Minh Nguyệt, trường Đại học

Luật Tp.HCM “Vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng và chế tài khi vi phạm cơ bản

nghĩa vụ hợp đồng” năm 2013. Luận văn này chỉ nghiên cứu khái quát về khái niệm vi

phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng thương mại nói chung và theo quy định của Luật

Thương mại, các chế tài áp dụng khi có sự vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.

Bài viết “Hướng tới sự thống nhất pháp luật về xử lý vi phạm hợp đồng ở Việt

Nam” của tác giả Đỗ Văn Đại đăng trong Kỷ yếu Hội thảo “Hoàn thiện các báo cáo rà

soát Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Thương mại” do VCCI phối hợp với Văn

phòng Chính phủ tổ chức tại Tp.Hồ Chí Minh ngày 24/8/2011. Tác giả của bài viết này

đã chỉ ra những bất cập trong việc áp dụng chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng

(được quy định tại Điều 308 Luật Thương mại) và quyền hoãn thực hiện hợp đồng của

bên mua (theo quy định tại khoản 2 Điều 415 Bộ luật dân sự năm 2005) vì những khó

khăn trong việc xác định cái gọi là vi phạm cơ bản hợp đồng – điều kiện để áp dụng

chế tài tạm ngừng thực hiện hợp đồng theo quy định của Luật Thương mại.

Bài viết “Vi phạm cơ bản hợp đồng” của tác giả Nguyễn Minh Hằng đăng trên

Báo Diễn đàn doanh nghiệp, ngày 22/3/20106

. Bài viết này phân tích một tranh chấp

giữa bên mua là các Công ty của Argentina và của Hungary, còn bên bán là một Công

ty của Nga. Bên mua đã khởi kiện bên bán và cho rằng bên bán đã có sự vi phạm cơ

bản hợp đồng vì đã không giao hàng như cam kết. Bên bán thì lại cho rằng bên mua đã

có sự vi phạm cơ bản hợp đồng vì đã chậm thanh toán. Tranh chấp được xét xử tại Hội

đồng trọng tài Zurich, phán quyết tuyên ngày 31/5/1996. Tương tự, bài viết “Hủy hợp

đồng do chậm giao hàng” cũng của tác giả Nguyễn Minh Hằng đăng trên Báo Diễn

đàn doanh nghiệp, ngày 22/3/20107

, trong đó tác giả đã phân tích căn cứ mà tòa án

tuyên bố hủy hợp đồng trong vụ tranh chấp giữa Công ty Diversitel Communications

Inc. (Canada) và Công ty Glacier Bay Inc. (Mỹ) là do người bán Mỹ không giao hàng

khi hết thời hạn quy định trong hợp đồng. Tranh chấp này đã được xét xử tại Tòa Công

lý tối cao tại Ontario (Canada), phán quyết tuyên ngày 6/10/2003.

6 Nguyễn Minh Hằng, Vi phạm cơ bản hợp đồng, tham khảo tại

http://dddn.com.vn/2010022311233417cat104/vi-pham-co-ban-hop-dong.htm, truy cập ngày 11/2/2011.

7 Nguyễn Minh Hằng, Hủy hợp đồng do chậm giao hàng, tham khảo tại

http://dddn.com.vn/20100309111513217cat104/huy-hop-dong-do-cham-giao-hang.htm, truy cập ngày

11/2/2011.

9

Bài viết “Hoàn thiện chế định hợp đồng” của tác giả Phan Chí Hiếu đăng trên

Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 4/2005, trong đó tác giả này cho rằng khái niệm vi

phạm cơ bản là một sự vi phạm nghiêm trọng và cần có giải thích thế nào là vi phạm

nghiêm trọng.

Bài viết “Vi phạm cơ bản hợp đồng” của tác giả Đỗ Văn Đại đăng trên Tạp chí

Nghiên cứu lập pháp, số 9/2004 đã giải nghĩa thuật ngữ “cơ bản”, “vi phạm cơ bản”.

Tác giả này nhấn mạnh một số văn bản quốc tế về hợp đồng như PICC, PECL đều

không sử dụng khái niệm “vi phạm cơ bản”. Theo quan điểm của tác giả này, không

nên tiếp nhận từ nước ngoài những thuật ngữ cũ hoặc không rõ ràng, gây khó khăn

trong áp dụng thống nhất.

Như vậy, có thể thấy các công trình, bài viết của các tác giả ở Việt Nam mới chỉ

đề cập đơn lẻ đến vấn đề về vi phạm cơ bản hợp đồng…Chưa có công trình nào

nghiên cứu vấn đề về vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên trong mối quan hệ

với pháp luật Việt Nam về cùng vấn đề.

1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

Ở nước ngoài, cũng có một số công trình nghiên cứu về vi phạm cơ bản hợp

đồng liên quan đến đề tài của luận án đã được công bố. Tiêu biểu trong số đó là:

Cuốn sách của tác giả Djakhongir Saidov có tên: “The Law of Damages in

International Sales: The CISG and other International Instruments” (Dịch ra tiếng

Việt là Luật bồi thường thiệt hại trong mua bán quốc tế: Công ước Viên và các công

cụ quốc tế khác) được Nxb Hart Publishing xuất bản năm 2008. Sau khi phân tích

Công ước Viên với ý nghĩa như là Luật bồi thường thiệt hại trong mua bán hàng hóa

quốc tế, tại Chương 5 của cuốn sách này, tác giả Djakhongir Saidov đã phân tích về

khả năng tiên liệu thiệt hại do hành vi vi phạm hợp đồng gây ra – một trong nhưng yếu

tố cấu thành vi phạm cơ bản hợp đồng theo Công ước Viên. Nói cách khác, tác giả này

phân tích thiệt hại do vi phạm hợp đồng với ý nghĩa là yếu tố cấu thành vi phạm cơ

bản hợp đồng.

Cuốn sách của tác giả Benjamin K.Leisinger có nhan đề: “Fundamental Breach

considering Non-conformity of the goods” (Dịch ra tiếng Việt là Vi phạm cơ bản hợp

đồng – xem xét về tính không phù hợp của hàng hóa) được Nxb Sellier European Law

Publishers xuất bản năm 2007, trong đó phân tích một số vụ tranh chấp liên quan đến

nghĩa vụ của các bên về giao hàng thiếu, giao hàng chậm, giao hàng kém chất