Về tính chất cách mạng 1932 ở Xiêm (Thái Lan)

VE¿ TÕNH CHA£T CAŸCH MAœNG 1932

‘¤ XIE¬M (THAŸI LAN)

KIM NGOœC THU TRANG*

C

uo‰c ca˘ch maÔng naÍm 1932 Ù˚ Xie‚m la¯

mo‰t hie‰n tˆÙÔng kha˘ Òo‰c Òa˘o ìNgoa¯i

vie‰c thay the· che· Òo‰ chuye‚n che· cu˚a trie‡u

ÒaÔi Chakri baËng che· Òo‰ qua‚n chu˚ la‰p hie·n,

cuo‰c ca˘ch maÔng Òaı thu˘c ÒaÂy maÔnh qua˘

trÏnh khÙ˚i Òa‡u tˆ¯ thÙ¯i vua Chulalongkorn

nhaËm la¯m cho nˆÙ˘c Xie‚m ho‰i nha‰p vÙ˘i

tÏnh hÏnh the· giÙ˘i hie‰n ÒaÔiî(1). Co˘ quan

ÒieÂm cho raËng ca˘ch maÔng 1932 Ù˚ Xie‚m la¯

mo‰t cuo‰c ca˘ch maÔng tˆ sa˚n, nhˆng cuıng co˘

quan ÒieÂm nhÏn nha‰n Òa‚y la¯ mo‰t cuo‰c

chÌnh bie·n (Coup Díetat). Tha‰m chÌ, co˘ nha¯

nghie‚n cˆ˘u laÔi Òa˘nh gia˘ cuo‰c ca˘ch na¯y vˆ¯a

la¯ mo‰t cuo‰c ca˘ch maÔng tˆ sa˚n vˆ¯a la¯ mo‰t

cuo‰c chÌnh bie·n. TÏm hieÂu va¯ bˆÙ˘c Òa‡u Òˆa

ra y˘ kie·n ca˘ nha‚n ve‡ va·n Òe‡ na¯y chÌnh la¯

muÔc tie‚u cu˚a ta˘c gia˚ trong ba¯i vie·t.

1. Va¯i ne˘t ve‡ ca˘ch maÔng 1932

Cuo·i the· kÊ XIX Òa‡u the· kÊ XX la¯ giai

ÒoaÔn co˘ nhie‡u chuyeÂn bie·n quan troÔng

da„n Òe·n nhˆıng bˆÙ˘c ngoaÎt lÙ˘n Òo·i vÙ˘i

toa¯n nha‚n loaÔi no˘i chung va¯ lÚch sˆ˚ cu˚a

tˆ¯ng quo·c gia, khu vˆÔc no˘i rie‚ng, Òo˘ la¯: SˆÔ

bu¯ng no cuo‰c Chie·n tranh the· giÙ˘i thˆ˘

nha·t (1914 - 1918); ThaÈng lÙÔi cu˚a Ca˘ch

maÔng tha˘ng MˆÙ¯i Nga naÍm 1917 da„n Òe·n

sˆÔ ra ÒÙ¯i cu˚a nha¯ nˆÙ˘c xaı ho‰i chu˚ nghÛa

Òa‡u tie‚n tre‚n the· giÙ˘i; Cuo‰c khu˚ng hoa˚ng

kinh te· the· giÙ˘i 1929 - 1933 cu¯ng vÙ˘i sˆÔ

ra ÒÙ¯i che· Òo‰ pha˘t xÌt Ù˚ —ˆ˘c va¯ nguy cÙ

mo‰t cuo‰c chie·n tranh the· giÙ˘i bu¯ng noÂ, Òe

doÔa ne‡n ho¯a bÏnh va¯ an ninh cu˚a toa¯n theÂ

nha‚n loaÔi.

‘¤ khu vˆÔc cha‚u AŸ giai ÒoaÔn na¯y xua·t

hie‰n nhˆıng tra¯o lˆu tˆ tˆÙ˚ng va¯ ca˚i ca˘ch

theo hˆÙ˘ng da‚n chu˚ tˆ sa˚n. Ca˚i ca˘ch

Minh TrÚ (1868 - 1912) Òˆa Nha‰t Ba˚n tˆ¯

mo‰t nˆÙ˘c no‚ng nghie‰p trÙ˚ tha¯nh mo‰t

nˆÙ˘c tˆ ba˚n co˘ ne‡n co‚ng nghie‰p tie‚n tie·n.

ThaÈng lÙÔi cu˚a Ca˘ch maÔng Ta‚n HÙÔi naÍm

1911 va¯ tˆ tˆÙ˚ng ìTam da‚nî cu˚a To‚n

Trung SÙn cuıng a˚nh hˆÙ˚ng maÔnh meı Òe·n

phong tra¯o Òa·u tranh gia˚i pho˘ng Ù˚ ca˘c

nˆÙ˘c cha‚u AŸ, trong Òo˘ co˘ Xie‚m.

Trong khi Òo˘, cuo·i nhˆıng naÍm 20 Òa‡u

nhˆıng naÍm 30 the· kÊ XX, kinh te·, chÌnh

trÚ, xaı ho‰i Xie‚m Òang trong tÏnh traÔng

khu˚ng hoa˚ng gay gaÈt. Cuo‰c khu˚ng hoa˚ng

kho‚ng chÊ a˚nh hˆÙ˚ng Òe·n giÙ˘i ca‡m quye‡n

ma¯ co¯n a˚nh hˆÙ˚ng tÙ˘i lÙÔi Ìch va¯ tha˘i Òo‰ cu˚a

ca˘c ta‡ng lÙ˘p nha‚n da‚n, kho‚ng chÊ ta˘c Òo‰ng

* Ths. Kim NgoÔc Thu Trang, Khoa LÚch sˆ˚, TrˆÙ¯ng —HSP Tha˘i Nguye‚n