Về nguồn gốc dân cư lập làng trên vùng đất Tây Đô

VE¿ NGUO¿N GO£C DA¬N C÷ LAƒP LAÿNG

TRE¬N VUÿNG —A£T TA¬Y —O¬

NGUYEÃN TH“ THUŸY*

T

ha¯nh nha¯ Ho‡ naËm trong kho‚ng

gian vaÍn hoa˘ Ta‚y —o‚ va¯ Òe·n nay

(2011), toa¯ tha¯nh na¯y Òaı ÒˆÙÔc to chˆ˘c

Khoa hoÔc, Gia˘o duÔc va¯ VaÍn ho˘a cu˚a Lie‚n

hie‰p quo·c (UNESCO) co‚ng nha‰n la¯ di sa˚n

vaÍn ho˘a the· giÙ˘i. Mo‚i trˆÙ¯ng vaÍn hoa˘ vˆ¯a

la¯ ne‡n ca˚nh, vˆ¯a la¯ ÒieÂm tˆÔa la¯m to‚n vinh

gia˘ trÚ vaÍn hoa˘ truye‡n tho·ng cu˚a vu¯ng vaÍn

hoa˘ Ta‚y —o‚. Kho‚ng gian vaÍn hoa˘ Ta‚y —o‚

kho‚ng chÊ la¯ cÙ sÙ˚ cho vie‰c hÏnh tha¯nh

tha¯nh nha¯ Ho‡, ma¯ co¯n go˘p pha‡n taÔo ne‚n

toa¯ tha¯nh na¯y co˘ gia˘ trÚ nhie‡u maÎt.

No˘i tÙ˘i ÒaÎc trˆng vaÍn ho˘a, kho‚ng theÂ

kho‚ng xe˘t tÙ˘i chÌnh chu˚ the cu˚a vaÍn hoa˘

ma¯ nguo‡n go·c cˆ da‚n, qua˘ trÏnh to‰c ngˆÙ¯i

va¯ ÒaÎc ÒieÂm cu˚a ca˚ co‰ng Òo‡ng da‚n cˆ la¯

nhˆıng ye·u to· Òo˘ng vai tro¯ quan troÔng. VÏ

the·, Òe hieÂu he·t nhˆıng gia˘ trÚ cu˚a kho‚ng

gian vaÍn hoa˘ Ta‚y —o‚, ca‡n pha˚i Òi sa‚u tÏm

hieÂu gia˘ trÚ vaÍn hoa˘ truye‡n tho·ng cu˚a vu¯ng

Òa·t co· Òo‚, trong Òo˘ nguo‡n go·c da‚n cˆ la¯ mo‰t

trong nhˆıng tha¯nh to· taÔo ne‚n gia˘ trÚ

truye‡n tho·ng va¯ ÒaÎc trˆng vaÍn hoa˘ Ta‚y —o‚.

Ta‚y —o‚ la¯ vu¯ng Òa·t coÂ, ne‚n ngoa¯i nhˆıng

cˆ da‚n khai pha˘ Òa·t Òai tˆ¯ buoÂi Òa‡u la‰p

la¯ng thÏ Òie‡u kie‰n tˆÔ nhie‚n, mo‚i trˆÙ¯ng xaı

ho‰i va¯ hoa¯n ca˚nh lÚch sˆ˚ la¯ nhˆıng ye·u to·

ta˘c Òo‰ng maÔnh meı la¯m bie·n ÒoÂi, taÔo ne‚n

ne˘t rie‚ng bie‰t cu˚a co‰ng Òo‡ng cˆ da‚n va¯ chi

pho·i nhˆıng ÒaÎc trˆng vaÍn hoa˘ cu˚a vu¯ng

Òa·t na¯y.

Vie‰c xa‚y tha¯nh, dÙ¯i Òo‚ ÒˆÙÔc xem la¯

mo·c khÙ˚i Òa‡u cho nhˆıng bie·n ÒoÂi tre‚n

vu¯ng Òa·t Ta‚y —o‚. Ve‡ Òie‡u na¯y, sa˘ch —aÔi

Vie‰t sˆ˚ ky˘ toa¯n thˆ cho bie·t tha˘ng Gie‚ng

naÍm —inh Sˆ˚u (1397), trie‡u ÒÏnh Òaı ìsai

LaÔi bo‰ ThˆÙÔng thˆ kie‚m Tha˘i sˆ˚ le‰nh —o„

TÛnh Òi xem xe˘t va¯ Òo ÒaÔc Òo‰ng An To‚n,

phu˚ Thanh Hoa˘, ÒaÈp tha¯nh Òa¯o ha¯o, la‰p

nha¯ to‚ng mie·u, dˆÔng Òa¯n xaı taÈc, mÙ˚ ÒˆÙ¯ng

pho·, co˘ y˘ muo·n dÙ¯i kinh Òo‚ Òe·n Òo˘, tha˘ng

ba thÏ co‚ng vie‰c hoa¯n ta·tî(1)

.

An To‚n la¯ vu¯ng Òa·t trˆÙ˘c thuo‰c huye‰n

VÛnh Ninh, phu˚ Thanh Hoa˘ nay la¯ huye‰n

VÛnh Lo‰c, tÊnh Thanh Hoa˘. Cuo‰c dÙ¯i Òo‚ tˆ¯

ThaÍng Long ve‡ Ta‚y —o‚ cuo·i the· ky˚ XIV

Òa‡u the· ky˚ XV Òaı ta˘c Òo‰ng maÔnh meı Òe·n

vu¯ng Òa·t ÒˆÙÔc choÔn la¯m kinh Òo‚- Ta‚y —o‚.

Qua˘ trÏnh xa‚y dˆÔng Kinh tha¯nh Ta‚y —o‚

cu¯ng nhˆıng ca˚i ca˘ch cu˚a Ho‡ Quy˘ Ly Òaı

bie·n vu¯ng Òa·t An To‚n tˆ¯ mo‰t mie‡n que‚

nghe¯o ìcuo·i nˆÙ˘c Òa‡u nonî trÙ˚ tha¯nh trung

ta‚m chÌnh trÚ ca˚ nˆÙ˘c va¯ Òo‡ng thÙ¯i Òaı hÏnh

tha¯nh ne‚n nÙi Òa‚y mo‰t khu ha¯nh chÌnh

kinh Òo‚.

* TS. Nguye„n ThÚ Thuy˘, —aÔi hoÔc Ho‡ng —ˆ˘c