Văn minh và đế chế: nhìn lại con đường phát triển của các quốc gia Đông Á

VAN MINH VA OE CHE

NHiN LAI CON DUlOrNG PHAT TRIEN CUA CAC QUOC GIA DONG A

NGUYfiN VAN KIM*

1. Pham vi va miic dp an h hridng

O khu vUc Dong A (1), trong tie'n trinh

hinh thanh va phat trien, da tdng xuat

hi$n mpt so' nen van hoa s6m, nha nu6c sd

khai (early states). Giiia cac nen van hoa do

cQng sdm the hien nhieu diem tUdng dong

va di biet. Cac nha nghien cdu lich sU, lich

sd vSn hoa, khao co hoc, nhan hoc, xa hoi...

da CO nhieu cong trinh khao cdu chuyen

sau ve thdi gian xu^'t hien, nguon tai

nguyen thien nhien, truyen thong va dSc

tinh xa h^i, van hoa... cua cac nen van hoa

khu vUc (2). De ton tai va phat trien, gii2a

cac trung tam van hoa, nha nU6c da dien ra

nhieu mo'i quan h? mkt thiet. Mac du

khong ft nha nghien cdu cho rang, vSn hoa

chi la sp khac biet nhUng thUc te lich sU

cung cho tha'y, d khu vUc Dong A da tdng

xu&'t hi$n nhUng nen vSn hoa co nhieu

phat trien troi vUcJt dong thdi xac lap dUdc

pham vi anh hUcing rong 16n. Co the cho

rSng, vj the "tien phong" ctia mot so nen

van hoa khong chi la sU the hien trinh do

phat trien cua chinh nen van hoa do ma

con la nhan to' rat co y nghia doi v6i sp tien

trien chung cua lich sU, vSn hoa khu vpc.

Sau mpt thdi ky lien ket, kie'n lap gii2a

cac thu linh lien minh bo lac, den cuoi

thien nien ky thd III tru6c Cong nguyen sU

xua't hien cua nha Ha (the ky XXI-XVII

tr.Cn) roi nha ThUdng (XVII-XI tr.Cn), nha

Chu (XI-256 tr.Cn)... la nhQng minh chiing

day sdc thuyet phuc ve sU trUdng thanh

cua van minh Trung Hoa trong nen canh

van hoa khu vUc. Td luu vUc Hoang Ha, cac

trieu dai do da khong ngifng mci rong pham

vi anh hUdng de roi hinh thanh nen Trung

tam van hoa Hoa Ha. TU lUu vUc Hoang

Ha, trung tam van hoa nay da lan toa den

cac "vung ngoai vi", ke't tu vdi Trung tam

van hoa Hoa Nam de tao nen nen Van

minh Trung Hoa tieu bieu ciia khu vUc

Dong A, phUdng Dong va the gi6i. NhU vay,

lich sd cda mot quo'c gia thong nhdt bao gid

cUng Id sU tich hcfp nhieu truyen thong, dac

tinh van hoa chung, rieng ciia cdc viing,

mien (3).

Vdi cac quo'c gia Dong A, trUdc khi y

thdc ve mot cong dong khu vUc xua't hien

thi moi quan he giQa cac toe ngUdi cd, cac

VUdng quo'c lang gieng da dUdc thiet lap.

vao thdi hau ky da mdi, dau thdi dai kim

khi, trUdc nhieu bie'n chuyen ve kinh te va

xa hoi, mo'i quan he giQa cac trung tam van

hda ngay cang dUdc tang cUdng. Sp hinh

thanh, phat trien ciia cac trung tam nong

nghiep, cac nen kinh te san xua't va sau do

la su ra ddi cua nha nUdc da thuc day sU

giao luu giQa cac dan tpc (4). Mpt so nha

nghien cdu cho rftng td khoang the ky II

• PGS-TS. Trudng Dai hoc KHXH&NV - DHQG HN