Vận mệnh và tương lai của Nho giáo truyền thống ở Đông Á hiện nay

Tư tưởng biện chứng trong Thiền học nhà Trần

T T NG BI N CH NG Ư ƯỞ Ệ Ứ

TRONG THI N H C NH À TR N Ề Ọ Ầ

Theo nhi u nhà nghiên c u Ph t giáo truy n vào n c ta r t s m theo hai con ng ng bi n và ng b ề ứ ậ ề ướ ấ ớ đườ đườ ể đườ ộ , , .

Tác gi Nguy n Lang trong ả ễ Vi t Nam Ph t gi á o s lu n ệ ậ ử ậ cho r ng các tu s theo nh ng oàn thuy n buôn n là ằ ĩ ữ đ ề Ấ Độ ,

nh ng ng i u tiên mang o Ph t n n c ta Th m chí Vi t Nam ngay t th i r t x a ã c các cao ữ ườ đầ đạ ậ đế ướ ậ ệ ừ ờ ấ ư đ đượ . “…

t ng n n truy n giáo tr c ti p và th i i m ó có th là x a h n th i i m Ph t giáo vào mi n Nam Trung ă Ấ Độ đế ề ự ế ờ đ ể đ ể ư ơ ờ đ ể ậ ề ,

Hoa khá nhi u ề ”[ ] 1 . , , Trong giai o n này o Ph t ch l u truy n v i hình th c th ph ng cúng bái t ng kinh bày đ ạ đạ ậ ỉ ư ề ớ ứ ờ ụ ụ

phép cúng d ng ch a b nh tr tà b thí truy n pháp tam quy ng gi i cho dân b n a Giai o n ti p theo là ườ ữ ệ ừ ố ề ũ ớ ả đị đ ạ ế , , , , , .

giai o n truy n bá kinh i n Ph t giáo ch y u là kinh i n i th a c a Ph t giáo vùng Nam n ây là vùng đ ạ ề đ ể ậ ủ ế đ ể Đạ ừ ủ ậ Ấ đ , ,

đầ ấ ệ ệ ă ư ươ ượ đầ ị ụ u tiên xu t hi n h kinh v n Bát nhã Prajna nh kinh Kim c ng T ng u t nh xá Bát thiên t ng Bát nhã ( ) : , , ,

Bát nhã tâm kinh Bát nhã ba la m t i bát Ni t bàn , , … ậ Đạ ế

Ngoài ra t t ng Ph t giáo i th a c ng ã xu t hi n tr c ó v i , ư ưở ậ Đạ ừ ũ đ ấ ệ ướ đ ớ Lý ho c lu n ặ ậ c a Mâu T th k th II ủ ử ở ế ỷ ứ

và m t lo t các tác ph m d ch chú s t a c a Kh ng T ng H i u là nh ng b kinh thu c h th ng i ộ ạ ẩ ị ớ đề ự ủ ươ ă ộ đề ữ ộ ộ ệ ố Đạ ,

th a nh ừ ư An Ban th ý kinh ủ , Ph áp hoa tam mu i kinh ộ …

Cho n khi T ni a l u chi h c trò c a Long Th b tát ng i n em dòng thi n c a mình sang n c ta đế ỳ đ ư ọ ủ ụ ồ ườ Ấ Độ đ ề ủ ướ ( - )

thì Ph t giáo Vi t Nam b y gi có thêm m i quan h khác Ph t giáo Thi n tông t n truy n sang Trung ậ ệ ấ ờ ố ệ ậ ề ừ Ấ Độ ề :

Qu c r i n Vi t Nam M c dù t Trung Qu c truy n sang nh ng thi n h c c a T ni a l u chi l i ch u nh ố ồ đế ệ ặ ừ ố ề ư ề ọ ủ ỳ đ ư ạ ị ả . ,

h ng c a Ph t giáo n và Ph t giáo Tây T ng v i ph ng pháp t a thi n có s d ng th n chú m t ng th ưở ủ ậ Ấ Độ ậ ạ ớ ươ ọ ề ử ụ ầ ậ ữ ủ ,

quy t n ế ấ …

Ngoài ra còn m t dòng thi n khác c ng t Trung Qu c n Vi t Nam vào th k th IX ó là dòng thi n Vô ngôn , , ộ ề ũ ừ ố đế ệ ế ỷ ứ đ ề

thông v i ph ng pháp n ng tr c ch nhân tâm ki n tánh thành Ph t ớ ươ đố ộ ự ỉ ế ậ : , .

Thi n theo Ph n ng là Dhyàna thi n na ngh a là chú tâm m t ch m t minh t ng l y di u lý c a nó ề ạ ữ ề ĩ ở ộ ỗ ộ ưở ấ ệ ủ ( ) “ , ”[ ] 2 .

Theo Nhi m K D Thi n nh v n là m t ph ng pháp tu hành c a nhi u tôn giáo c a n c i ph ng ệ ế ũ ề đị ố ộ ươ ủ ề ủ Ấ Độ ổ đạ ươ : “ ,

pháp này c ng c Ph t giáo dùng Nh ng n không có tôn phái t ng ng v i Thi n tông Trung ũ đượ ậ ư ở Ấ Độ ươ đươ ớ ề . “ ”

Qu c Thi n tông là s n ph m Ph t giáo thu n túy c a Trung Qu c ố ề ả ẩ ậ ầ ủ ố , ” [ ] 3 .

Còn theo Nguy n ng Th c Thi n ch ng ph i m t tri t h c h th ng hay là m t tôn giáo nghi th c mà là m t ễ Đă ụ ề ẳ ả ộ ế ọ ệ ố ộ ứ ộ , “

khoa h c th c nghi m v tâm lý và sinh lý hay là úng h n m t k thu t tu luy n sinh lý tâm lý có ọ ự ệ ề đ ơ ộ ỹ ậ ệ , tính cách pháp

thu t c a nhân lo i c s mà n c truy n ã s m quy nh vào các khoa Yoga ng ý tìm n i nhân thân v i ậ ủ ạ ổ ơ Ấ Độ ổ ề đ ớ đị ụ ố ớ

Tuy t i ệ đố ”[ ] 4 . , : “ Krishnam Murti c ng có quan ni m nh Nguy n ng Th c nh ng ông cho r ng Mu n hi u ũ ệ ư ễ Đă ụ ư ằ ố ể

thi n ta c n ph i th c s ng v i chính mình ào x i và i sâu vào tâm h n mình ề ầ ả ự ố ớ đ ớ đ ồ , ”[ ] 5 . Chang Chen Chi thì nh ngh a đị ĩ

thi n Trung Hoa thi n c ng còn g i là Tâm tông có ngh a là Tâm giáo hay giáo lý v tâm Ch này có l là ề Ở ề ũ ọ ĩ ề ữ ẽ : “ , , “ ”.

l c ng hay nh t ch t t c ø nh ng gì thi n mu n nói vì nh ng gì thi n gi ng d y chính là ng l i ượ ữ ấ để ỉ ấ ả ữ ề ố ữ ề ả ạ đườ ố để ,

giác ng viên mãn v Tâm ộ ề ”[ ] 6 . : “ Ông c ng cho r ng hi u thi n ng i ta ph i kh o sát nó t t t c m i khía ũ ằ Để ể ề ườ ả ả ừ ấ ả ọ

c nh d bi t ph i nghiên c u nó trên ph ng di n l ch s tâm lý và tri t lý c ng nh trong các khuôn kh v n ạ ị ệ ả ứ ươ ệ ị ử ế ũ ư ổ ă , , ,

ch ng tu t p và tâm linh Ch b ng cách nghiên c u nó t t t c các khía c nh và m c d bi t này may ra ươ ậ ỉ ằ ứ ừ ấ ả ạ ứ độ ị ệ , .

ng i ta m i hi u c thi n m t cách chính xác và không thiên l ch ườ ớ ể đượ ề ộ ệ ”[ ] 7 .

Nhìn chung nh n th c c thi n không th ch b ng s phân tích lý lu n mà ph i b ng s ch ng nghi m c a , để ậ ứ đượ ề ể ỉ ằ ự ậ ả ằ ự ứ ệ ủ

m i cá nhân Tuy nhiên N u m r ng ra ph m vi nh n th c lu n nói chung thì thi n h c Ph t giáo ã óng góp ỗ ế ở ộ ạ ậ ứ ậ ề ọ ậ đ đ . , “

m t h lý lu n và th c hành v nh n th c h ng n i c áo c a tri t h c tôn giáo ph ng ông c bi t ộ ệ ậ ự ề ậ ứ ướ ộ độ đ ủ ế ọ ươ Đ đặ ệ - ,

v t tr i và i tr c v lý lu n tr c giác mà tri t h c ph ng Tây sang th k XX m i th c s chú tr ng ượ ộ đ ướ ề ậ ự ế ọ ươ ế ỷ ớ ự ự ọ [ ] 8 .

Nh v y Ph t giáo th i i nhà Tr n là s k th a trên c s ti p thu các ngu n thi n c a thi n h c Nam n ư ậ ậ ờ đạ ầ ự ế ừ ơ ở ế ồ ề ủ ề ọ Ấ ,

( ), ( ) ( ). nh ng th k u công nguyên thi n h c n th k VI và thi n h c Trung Qu c th k IX ữ ế ỷ đầ ề ọ Ấ Độ ế ỷ ề ọ ố ế ỷ

Nh s phát tri n c a m i th k tr c nên khi t n c c c l p Ph t giáo Vi t Nam càng có i u ki n ờ ự ể ủ ườ ế ỷ ướ đấ ướ đượ độ ậ ậ ệ đ ề ệ , ,

phát tri n m nh m h n Ph t giáo lúc này không ch có nh h ng n i s ng tâm linh i s ng v n hóa dân ể ạ ẽ ơ ậ ỉ ả ưở đế đờ ố đờ ố ă . ,