Văn khấn cổ truyền của người việt

MINH EtìPÔĨslG

lí^ií^ HbHmHBBmEBB

VĂN KHẤN CỔ TRUYỀN

CỦA NGƯỜI VIỆT

iviINH ĐƯỜNG

VnN KHÂÍN CỔ TRUVếN

củn NGƯỜI V lâ

NHÀ XUẤT BẤN THÒI ĐẠI

Lời nói đẩu

Người Việt Nam thường rất coi trọng lễ nghĩa. Việc cầu khấn

nhằm bày tỏ lòng thành tâm của người làm lễ dâng hương trước các

thế lực siêu nhiên, trước các đấng vô hình, trước sự linh thiêng của

hương hồn người đã khuất, trước vong linh Tổ tiên, cũng như trước

oai lực của các chư vị Thánh hiền, chư vị Bồ Tát, Chư Phật mười

phương. Lời khấn của người xưầ luôn bao hàm mong muốn đem lại

sự may mắn, an lành cho người cầu xin. Do đó vào các dịp lễ tết,

các lễ tục của đời người hay khi đi đến các đình, chùa, miếU; phủ,

nếu như chúng ta làm mâm cao cỗ đầy dâng lên cầu cúng mà

không có lời cầu khấn thì tổ tiên, ông bà, thần linh làm sao chứng

giám được. Vậy nên dâng lễ cần có văn khấn để bày tỏ lòng thành.

Văn khấn là những lời nói được chuẩn bị trước với việc dùng từ

ngữ cẩn thận và cách thức kính cẩn trình bày lên các đấng thần

thánh, với tổ tiên trong các lễ tế hay cúng giỗ. Cũng có một số bài

văn khấn đã trở thành những áng văn chưc?ng tuyệt tác, ý nghĩa

thâm trầm được làm ra bởi những văn tài xuất chúng. Văn khấn có

thể viết theo lối văn vần, gồm một đoạn theo thể phú, hoặc bằng

văn xuôi. Văn khấn cũng như văn tế, người xưci giỏi chữ Nho

thường dùng Hán văn, về sau người ta chuyển sang Việt văn cho dễ

nhớ dễ thuộc. Văn khấn cần hay, có ý nghĩa và được đọc một cách

trang trọng. Điều cần lưu ý là trong các lễ giỗ ky, văn khấn nên viết

sẵn ra giấy. Người chủ lễ đứng trước bàn thờ, vái bốn vái rồi cầm

giấy đưa ra trước mặt mà đọc.

Đọc văn khấn cũng là một tập tục có từ lâu đời của người Việt,

nó phản ánh một khát vọng sống, khát vọng chân chính của con

người, mong có được cuộc sống ấm no hạnh phúc. Lời khấn cốt ở

5

tâm thành. Ngày nay, khi dâng hương, thực thi tín ngưỡng truyền

thống không ít người đã tổ ra lúng túng không biết khấn vái ra sao

để tỏ lòng biết ơn, cũng như ước nguyện của mình đối với Tổ tiên,

Phật, Thánh. Để phát huy nét đẹp truyền thống đó, chúng tôi đã

tổng hợp và biên soạn cuốn "Văn khân cổ truyền của ngưòi

Việt". Đây là một cuốn cẩm nang nhỏ, thiết thực giúp bạn đọc có

thêm hiểu biết về các bài văn khấn trong các dịp lễ tết cũng như

trong các lễ tục của đời người, như cưới hỏi, làm nhà, sinh nở, tang

ma, cúng giỗ và các bài văn khấn khi đi lễ ở đình chùa miếu phủ.

Trong quá trình tổng hợp và biên soạn, khó tránh khỏi sai sót

nhầm lẫn, mong bạn đọc lượng thứ và góp ý để cuốn sách được

hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn.

vm m u CÁC NQẶV ÍỂ m

\ôi với người Việt, các ngày lễ tết tương đối nhiều, bởi công

'việc đồng áng m ang tính thời vụ, lúc có việc thì đầu tắ t m ặt

tối, ngay m iếng ăn cũng đại khái côt đưỢc việc thì thôi, có lúc lại rản h

rỗi th a n h nhàn, vì vậy khi đó lại có tâm lý ăn bù, chơi bù.

Chữ "Tết" là biến âm từ chữ "tiết", bởi vì các ngày lễ tết được

phân bô theo thời gian trong năm , xen vào các khoảng trống trong

lịch thời vụ. Lễ tế t gồm hai phần: cúng tổ tiên gọi là phần lễ và ăn

uống vui chơi gọị là phần tết, tết là phải ăn - "ăn tết". Trong năm

quan trọng n h ấ t là Tết Nguyên đán. Thòi cổ, năm mới phương Nam

bắt đầu từ th án g Tý, tức tháng một; về sau chúng ta chịu ảnh hưởng

của T rung Quốc, mới lấy tháng Dần (tháng giêng) làm tháng đầu

năm , chỉ riêng một vài dân tộc thiểu sô" và một sô" vùng vẫn còn duy

trì được tục đón năm mới vào tháng Tý. Tuy chịu ảnh hưởng của

T rung Quô"c trong việc xác định mô"c đầu năm , Tết ta vẫn m ang đậm

bản sắc văn hoá truyền thông dân tộc.

Đô"i với người Việt, không chỉ ngày đầu năm , m à th án g đầu năm

cũng đặc biệt quan trọng. Hơn thê nữa vào th án g này việc nông lại ít

thê nên dân gian mói có câu "tháng giêng là th án g ăn chơi"; "tháng

giêng ăn nghiêng bồ thóc". Ngoài tế t Nguyên đán là Tết rằm tháng

giêng, đó là ngày tră n g tròn đầu tiên, là Tết Thượng nguyên, hưống

Thiên cầu phúc. Người Việt thường nói: "Lễ cả năm không bằng rằm

th án g giêng". Trước đây, nhân dân ta còn kỷ niệm cả ngày 9 và 10

th án g giêng nữa: Ngày 9 vía Trời, ngày 10 vía Đ ất (vía tương đương

với ngày sinh). H ai sô" 9 và 10 là hai sô" dương và âm tận cùng, được

xem là sô" của Trời và Đất; đó cũng là "sô phương" của Tròi Đất: Lạy 9

phương Trời, lạy 10 phương Đất.

Ngoài tết Thượng nguyên trong cùng hệ thông tế t Tam nguyên

còn có các tế t T rung nguyên và Hạ nguyên (tết T rung nguyên là rằm

tháng bảy, là ngày Địa quan xá tội, dân cúng cô hồn bằng cháo hoa

đổ vào những chiếc lá đa đặt dọc đường đi; cũng là tế t Vu L an của

nhà P hật. Còn H ạ nguyên (rằm th án g mưòi, được gọi là ngày Thuỷ

quan giải ách; cũng là ngày tết cơm mới). Thuộc loại tế t ngày rằm

còn có T rung th u (rằm th án g Tám) vốn là tế t chung của mọi người,

đánh dấu ngày có trăn g tròn n h ấ t trong năm , lúc thời tiế t m át mẻ, tổ

chức th ả diều, h á t trống quân... sau này chuyển th à n h tế t của thiếu

nhi.

Ngoài ra, có tê t H àn thực (3 - 3) làm bánh trôi, b án h chay cúng

gia tiên; Tết Đ oan ngọ (5 - 5) là tế t của xứ nóng phương N am , kỷ

niệm thời điểm giữa năm (lịch nguyên thuỷ tín h từ th án g Tý, cho

nên Tý là đầu năm , Ngọ là giữa năm). Đây là thời điểm nóng nhất,

nhiều bệnh tậ t p h át sinh nên dân ta gọi ngày này là tế t giết sâu bọ,

với tục dùng lá móng nhuộm (để bảo vệ) móng tay móng chân cho trẻ,

ăn rượu nếp (m iền Nam gọi là cơm rượu) và hoa quả chua ch át (để

"sâu bọ" trong người say và chết), vào giờ Ngọ đi h ái lá (các loại lá

ngải, ích mẫu, lá muỗm, lá vối...) phơi khô để dùng uống cả năm . Các

tế t trù n g ngày th án g gồm có 3 - 3; 5 - 5, trước đây còn có tế t N gâu 7 -

7 theo lịch âm.

Vào dịp cuôi năm , 23 th án g chạp là ngày tế t ông Táo, các gia

đình sắm 2 m ũ ông 1 m ũ bà để cúng bộ ba Thổ công, Thổ địa, Thổ kì

cùng với cá chép để ông lên chầu Tròi. Người du mục th ì đi ngựa, còn

người vùng nông nghiệp sông nước th ì cưỡi cá. Mở đầu bằng tế t

Nguyên đán, k ết thúc bằng tế t ông Táo, để rồi đêm 30, ông Táo lại

trở về cùng gia đình bước vào năm tiếp theo, hệ thống lễ T ết làm

th àn h một chu trìn h khép kín, âm dương chuyến hoá cho nhau.

Người Việt vốn coi trọng lễ nghĩa nên trong các ngày lễ tết, việc cúng

vái không thề thiếu văn khấn. Sau đây xin giới th iệu cùng bạn đọc

các bài văn k h ấn tiêu biểu:

i.V Ă N KHẤN TẾT NGUYÊN DÁN

Trong các ngày lễ tế t của người Việt, có th ể nói rằn g tế t Nguyên

đán là một cái tế t quan trọng nhất. "Nguyên" là b ắt đầu, "Đán" là

buổi sáng; nó còn được gọi là Tết ta đế phân biệt vối T ết tây hoặc gọi

là Tết cả (tức là tế t lớn nhất) để phân biệt với các tế t nhỏ còn lại.

8

Nêp sông cộng đồng là đặc trư ng văn hoá điển hình n h ấ t của tết

Nguyên đán: Từ 23 th án g chạp (ngày ông Táo lên Trời), người dân đã

nô nức đi chợ Tết, có người đi để sắm Tết, có người đi côt để chơi chợ

Tết. N hất là ở m iền núi, dân tộc thiểu số, vỢ chồng con cái đưa nhau

đi chợ vui chơi suôt ngày. Chợ Tết là thưốc đo sự ấm no của cộng

đồng trong năm . Người ta chung nhau giết lợn, chung n h au gói bánh

chưng, cùng ngồi bên bếp lửa canh nồi bánh. Tết còn là dịp duy n h ất

trong năm con cháu sum họp đầy đủ. Dù đi làm ăn ở đâu cứ đến ngày

Tết mọi người cũng cố gắng về ăn Tết vối gia đình; hương hồn ông bà

tố tiên các thê hệ cũng cùng về gặp m ặt; các vị th ần phù hộ cho gia

đình đểu được chăm lo cúng bái. Với ý nghĩa như th ế T ết th ậ t sự là

một cuộc đại đoàn viên.

VAN khấn lễ tạ Mộ Vào ngày 30 TẾT

(Văn k h ấ n T ạ mộ để xin phép Thổ T h ầ n T hổ Đ ịa nơi đó cho

ông bà về ă n Tết).

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

K ính lạy:

- N gài K im n iên Đ ương cai T h ái T u ế C hí Đức Tôn T h ần , N gũ

Ô n Chi T h ần , N guyễn Tào P h á n Q uan.

- N gài B ản cản h T h à n h hoàng C hư vị Đ ại Vương.

- N gài B ản xứ T h ầ n L inh T hổ Đ ịa Tôn th ầ n .

- Các N gài N gũ phương, N gũ th ổ long m ạch Tôn th ầ n , Tiền

C hu Tưóc, H ậu H u y ền Vũ, T ả T h a n h Long, H ữu B ạch Hổ cùng

liệt vị Tôn th ầ n cai q u ả n ở tro n g xứ này.

K ính lạy H ương lin h c ụ ............

H ôm n ay là n g ày 30 th á n g C hạp, n h ằ m tiế t cuối đông sắp

san g n ăm mới.

C h ú n g con là :.................

Sắm s a n h p h ẩm vật, hương hoa p h ù tử u lễ nghi, trìn h cáo Tôn

T h ần , k ín h níớc vong lin h B ản G ia Tiên Tô ch ú n g con là ...........có

p h ần mộ tạ i đây về với gia đình đón n ăm mới, để cho ch áu con

p h ụ n g sự tro n g tiế t x u ân th iên , báo đáp ân th â m , tỏ lòng hiếu

kính. Cúi xin Tôn T h ần , p hù th ù y doãn hứa. Am dương cách trở,

b á t nước nén hương, biểu tấm lòng th à n h , cúi xin chứng giám .

C ẩn cáo.

VÁN KHẤN LỄ TRỪ TỊCH (TẤT NIÊN)

(C úng cơm ngày 30 Tết)

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy:

- Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

■ Ngài Kim niên Đương cai Thái tuế Chi Đức Tôn thần.

- Ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương.

- Các Ngài Ngủ phương, Ngủ thố Long mạch, tài thần, bản gia

Táo quân cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

- Chư gia Cao tằng tổ khảo, Cao tằng tổ tỷ, tiên linh nội ngoại.

Hôm nay là ngày 30 tháng chạp n ă m ......

- Ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển.

Tín chủ chúng con là:..............................................

Ngụ tại:....................................................................

Trước án tọa kính can thưa trinh: Đông tàn sắp hết, năm kiệt

tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới. Nay là ngày 30

Tết, chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương

hoa, cơm canh, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần,

phụng hiển tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuế trử

cáo tế, cúi xin chư vị Tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu

chủ, hương linh giáng lâm án tọa, phủ thừy chứng giám, thụ

hưởng lễ vật, phù hộ độ tri cho toàn gia lớn bé trẻ già binh an

thịnh vượng.

Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.

Can cáo

VÀN KHẤN LỄ GIAO THƯA NGOÀI TRỜI (1)

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy:

- Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật

■ Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

- Ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển.

- Đương niên Thiên quan'

N ă m .........................................

- Các Ngài Ngủ phương, Ngủ thổ, Long mạch, Táo quân, chư

vị Tôn thần.

- Nay là phút giao thừa n ă m .......

Chúng con là:..................................................

Ngụ tại:...................................................

Phút thiêng giao thừa vừa tới, năm củ qua đi, đón mừng năm

mới, tam dương khang thái; vạn tưỢng canh tân. Nay ngài Thái

Tuế tôn thần trên vảng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới

hảo hộ sinh linh tảo trư yêu nghiệt. Quan củ về triều đê khuyết,

lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thế đức hiếu sinh, ban tài

tiếp lộc. Nhân buổi tán xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa

biện hương hoa phâm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án,

cúng dáng Phật Thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương,

dốc lòng hái thính.

Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai, Ngài Tân niên

đương cai Thái tuế chi đức Tôn thần; Ngài Bản cảnh Thành

hoàng Chư vị Đại Vương, Ngài bản xứ thần linh Thố địa, Phúc

đức chính thần, các ngài ngủ phương, Ngủ thổ, Long mạch Tài

thần, các bản Gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong

xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.

Xãm nào thi khấn danh vị c;ủn vị ấy

11

Nguyện cho tín chủ: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường.

Thời thời được chữ binh an, gia đạo hưng long thịnh vượng.

Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.

Cẩn cáo

VÃN KHẤN LỄ GIAO THỪA NGOÀI TRỜI (2)

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Con kính lạy: chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư

Phật mười phương.

Con lạy: Đông phương Thanh đế

Phương bắc Hắc đế.

Nam phương Bạch đế

Tây phương Bạch đế

Con lạy Đông trừ tư mệnh, Táo phủ thần quân long mạch, thố

thần, Cập thổ chư vị Thần tài mới bái, tín chủ con là:

Chồng.............. tuổi........

Vợ.....................tuổi.......

Con tra i........ tuổi..........

Con g á i......... tuổi.........

Ngụ tại:....................................................................................

Long thành sắm lễ

Hương đăng hoa quả

Tiền vàng cánh sớ

Nhân ngày:

- Phút thiêng giao thừa đã tới

- Phút vang lừng đón buổi đầu xuân

Cầu mong vạn tương canh tân

12

Tam dương khai thác cung trần lễ nghi

Nguyệt tôn thần phù tri bảo hộ cầu anh linh tiên tổ lưu ân

Ban cho con cháu hạ trần

Anh linh khang thái, muôn phần tốt tươi

Thiều quang chiếu rọi sáng ngời

Đầu năm chín cuối mọi người đều an

Có đưỢc sức khỏe lâu bền

Tu tâm tích đức để lên danh phần

Bốn mùa thu, hạ, đông, xuân

Làm ăn phú quý bớt phần nguy nan

Những điều tai vạ trái ngang

ơn trời phũ hộ tiêu tan tức thi

Điều lành mang đến điều dữ mang đi

Chúng con sám hối bù tri cho con

Một lòng theo đạo sắt son

Sống trên dương thê con còn tu tâm

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

S a u k hi k h ấ n xong th ì đô"t vàng hương.

VÂN KHẤN LỄ GIAO THƯA TRONG NHÀ

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy:

■ Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật

- Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

13.

- Long mạch, Táo quân, chư vị Tôn thần

- Các cụ tô tiên nội, ngoại chư vị tiên linh.

Nay là phút giao thừa n ă m .......

Chúng con là:..................................................

Ngụ tại:..................................................

Phút thiêng giao thừa vừa tới, nay theo vận luật, tống cựu

nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ

chúng con thành tăm, sửa hiện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung

trần, dăng lên trước án, cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn

thần, đốt nén tăm hương, dốc lòng bái thinh.

Chúng con xin kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị

Đại Vương, Ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Phúc đức chính thần,

các ngài ngủ phương, Ngủ thổ, Long mạch Tài thần, các bản gia

Táo quăn và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin

giáng lăm trước án thụ hưởng lễ vật. Con lại kính mời các cụ tiên

linh Cao tằng tô khảo, Cao tằng tô tỷ, Bá thúc huynh đệ, Cô di tỷ

muội, nội ngoại tộc chư vị hương linh cúi xin giáng thế về linh

sàng hâm hưởng lễ vật.

Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ hậu chủ, y thảo

phụ mộc ở trong đất này.

Nhân tiết giao thừa, giáng lăm trước án chiêm ngưỡng tân

xuân, thụ hưởng lễ vật.

Nguyện cho tín chủ: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường.

Thời thời được chữ bỉnh an, gia đạo hưng long thịnh vượng.

Giãi tẩm lòng thành cúi xin chứng giám.

Cẩn cáo

VÁN KHẤN THẲN LINH VÀ Tổ TIÊN TRONG NHÀ

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nhờ thô công thô địa trong ngoài

14 r.VsS

Nay theo quy luật lâu dài

Đông qua xuân lại tái lai trở về

Lòng con cháu một hề tưởng niệm

Cùng cung thỉnh ông bà nội, ngoại

Tam tứ đại tổ tiên

Lễ nghi vật phẩm vàng tiền

Hương đông hoa quả dăng lên lòng thành

Chắp tay thỉnh cáo tiên linh

Cùng về hiến hưởng gia đinh vui xuân

Cúi xin bày tỏ lòng trần

Điều lành mang đến, điều dữ mang đi

Gia đinh yên ấm mọi bề an khang

Đầu năm chí cuối bình an

Có tài có lộc ơn ban đức đầy

Lòng con tu niệm từ đây

Cây kia có cội, sông kia có nguồn

Một lòng theo đạo sắt son

Sống trên dương thế con còn tu tâm

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

VÁN KHẤN TỔ TIÊN NGÀY MỒNG MỘT TẾT

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy:

- Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật

15

- Các cụ Tô khảo, Tô tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên

lính và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.

Nay theo tuế luật, ăm dương vận hành tới tuần Nguyên đán,

mồng một đầu xuân mưa móc thấm nhuần, đón mưng năm mới.

Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biến rộng, khôn

đem tât cỏ báo ba xuân. Do đó, chúng con cùng toàn the con cháu

trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng lên trước

án.

Kinh mời các cụ Cao tằng tô khảo, Cao tằng tổ tỷ, Bá thúc

huynh đệ, Cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại. Cúi xin thương

xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ tri con

cháu năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông.

Bốn mùa không hạn ách nào xám, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.

Tín chủ lại mời: các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này

cùng về hâm hưởng.

Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.

Cẩn cáo

VĂN KHẤN THẦN LINH TRONG NHÀ MỔNG MỘT TẾT

Nam mô A Dí Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy :

- Đức Đương Lai hạ sinh Di lặc tôn phật.

- Phật Trời, Hoàng Thiên Hậu Thổ.

- Chư vị Tòn Thần.

Hôm nay là ngày mồng một tháng giêng, nhằm ngày Tết

Nguyên Đàn đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu

tan, đón mừng Nguyên đán xuân thiên, mưa móc thảm nhuần,

muôn vật tưng bưng đổi mới. Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường

trinh.

Tín chủ con là ................................

Ngụ tạ i..............................................

16