Văn học sử Hàn Quốc : Từ cổ đại đến cuối thế kỷ XIX

J

KOMISOOK - Jl% G M IN - JUNG B YUNG SUL

'iL \ \ „ I

TƯ C O t->Ại đ ẽ n c u ô i the kỷ XIX

Hye Kyung - Lý Xuân Chung

biên dịch và chú giải

NHÀ XUÂT BÁN OAI HÇ>Ç

- QUÓC GIA HÀ NỘI

KOMISOOK - JUNGMIN - JUNG BYUNG SUL

(*(V0MÍNH HA))*

VÄH lịẹc sử

HÀN QUỐC

(Từ cổ đại đến cuối thế kỷ XIX)

Biên dịch và chú giải

Jeon Hye Kyung

Lý Xuân Chung

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC Qưốc GIA HÀ NỘI

SACH DUOC XUAT BAN V6l SlT GIUP DO

CUA VIEN BIEN DICH VAN HOC HAN QUOC

This book is published under the support

of the Korea Literature Translation Institute

MỤC LỤC

Lời nói dần 11

Lời người dịch 13

/. Lời tựa 13

1. Sự khởi đầu của văn học sử Hàn Quốc 15

2. Đặc điểm và khái quát lịch sử Hàn Quôc 16

3. Lý do không còn nhiều thư tịch cô và thực trạng tư liệu 19

4. Vãn tự ghi chép và văn học chữ Hàn 21

5. Văn học chữ Hán và văn học chữ Hàn 23

6. Tư tưởng ngoại lai và tư tưởng truyền thống 24

7. Truyền thống và vãn hoá Hàn Quốc với các nước xung quanh 26

7/. Các thần thoại dimg nước, công cuộc dựng nước của các vị thẩn 29

1. Lịch sử và thần thoại dựng nước 29

2. Thần thoại Tan Gun của cổ Cho Son 30

3. Thần thoại Chu Mông của Koguryo 32

4. Thần thoại Ôn-Chô (Ôn Tộ) của Pec Chê 34

5. Thần thoại Park-Hiếc-Kơ-Xê (Phác Hách Cư Thế) của Shilla 35

6. Thần thoại Kim-Su-Rô-wang (Kim Thủ Lộ vương) cua Ga Ya 36

///. Ca dao dân ca thời cổ đại, tử bài ca tập the đen thơ tì ư tinh

mang tính chất cá nhân 39

1. Quy chỉ ca (Bài ca đầu rùa) ^

3 ©rts3u^.

(JJăn ¡toe sử "Jijan Qjuoe

2. Công vô độ hà ca (Bài ca Chàng đừng qua sông) 42

3. Hoàng điểu ca (Bài ca Chim hoàng anh), bài ca trữ tình

mang tính chất cá nhân đầu tiên 44

IV. Sự du nhập của chữ Hán và văn học chữ Hán thời Ba vương quốc 47

48 1. Văn học chữ Hán của Koguryo

2. Văn học chữ Hán của Pec Chê ^

3. Văn học chữ Hán Shilla trước thời thống nhất Ba vương quôc 52

V. Hyang-ca, sự lãng mạn và bi ai của người Shilla ^

1. Sự hư cấu lãng mạn của các bài hyang-ca thể bốn câu ^

, 59 2. Mặt trái của xã hội Shilla trong Xử Dung ca

3. Hình ảnh buồn chứa chất trong bài ca về các Hoa-rang

64 4. Nhà sư Nguyệt Minh, tác giả hyang-ca tiêu biêu

VỊ. Văn học chữ Hán thời Slĩilla thống nhất

1. Kang-Su (Cường Thủ) và Sơl-Chông (Tiết Thông),

hai thiên tài của Shilla ^

2. Vãn hoá Phật giáo và tác phẩm Vãng ngũ Thiên Trúc quốc truyẹn

của Hyê-Chô (Tuệ Siêu) 71

3. Chuê-Chi-Uôn (Thôi Chí Viễn),

73 ỏng tổ của văn học chữ Hán Hàn Quốc

75 4. Vãn học chữ Hán của Parl-He (Bột Hải)

VII. Tam quốc di sự và Thù dị truyện - văn học truyện cổ tích, 77

những câu chuyện thích thú và thân kỳ

1. Yơn-Ô và Sê-Ô, câu chuyện liên quan đến thần thoại

dựng nước Nhật Bản ^

crtitẼIiỄ) 4

<J)ủu họe sử “Jüan Qjutíe

2. Câu chuyện vê Nữ vương Sơn-Tơc (Thiện Đức)

và địa vị của phụ nữ Shilla 80

3. Truyện tai nhà vua là tai con lừa 82

4. Truyện tử vì đạo của Yi-Cha-Tôn 83

5. Câu chuyên về Thổi Chí Viễn, sự mở đầu cúa văn học truyền kỳ 84

VIII. Văn học chữ Hán của Koryo thời kỳ đấu 86

1. Chế độ khoa cử mang lại sự thay đổi 87

2. Thành lập trường Quốc học và phát triển các trường tư 89

3. Chơng-Chi-Sang (Trịnh Tri Thường) và Kim-Bu-Sik

(Kim Phú Thức), đối thủ trên văn đàn 92

4. Sự thay thế và biến đổi trong giới phụ trách vãn học 95

5. Trúc Lâm cao hội và Lý Khuê Báo 97

IX. Văn học trong sách lịch sử và Liệt truyện -

Sự gập gữ giữa lịch sử và văn học 100

1. Tính văn học trong Liệt truyện của Tam quôc sư ký 100

2. Chàng Ôn-Tal (Ôn Đạt) ngốc nghếch và công chúa kiều diễm,

con gái vua Piêng-Kang 102

3. Phần Bản kỷ trong Tam quốc sử ký

và câu chuyện về vương tử Hô-Đông 104

4. Tam quỗc sử ký và Tam quốc di sự 105

5. Đông Minh vương thiên và Đê Vương vận ký,

lịch sử được thể hiện bằng vãn học 106

X Ca dao dàn ca Koryo, ước mơ và tình yêu của dân chúng 110

1. Nỗi đau ly biệt và niềm vui cùa tình yêu 112

2. Cuộc sống vất vả trong chiến loạn 115

(ĩỳăíL litìií sử '9õàn Qjuốa

XI. Phê bình văn học thời Koryo 118

1. Phá nhàn tập của Lý Nhân Lão 119

2. Bạch vân tiểu thuyết của Lý Khuê Báo 120

3. Bổ nhàn tập của Thôi Tư 122

4. Lịch ông bái thuyết của Lý Tế Hiền 124

5. Tác phẩm Đông nhân chi vã n của Thôi Hoắc (Chuê-He)

và việc xuất bản tuyển tập văn học cuối thời Koryo 126

XU. Ca dao thểkiêng-ky, quan niệm và hiện thực của tầng lớp thượng hiìi 128

1. Lòng tự hào của các văn nhân và Hàn lâm biệt khúc 129

2. Những bài ca thể hiện ý niệm Lý học 131

XHỈ. Đời sống của con người và sự vật 133

1. Thần thoại dựng nước Koryo và truyện Chac-Chê-Kơn 133

2. Truyện nhân vật tôn giáo và Quân Như truyện 136

3. Nhiều hình thức của những câu chuyện về con người 137

4. Khổng Phương truyện nhân cách hoá đồng tiền 138

5. Truyền kỳ Phật giáo và Vương lang phản hồn truyện 139

6. Thái Bình quảng ký và sự du nhập tác phẩm văn học

tự sự Trung Quốc 141

t

XIV. Phương hướng của văn học chữ Hán trong thời kỳ đầu

triều đại Cho Son 142

1. Việc biên soạn Đông văn tuyển và quan niệm văn học

thời kỳ đầu triều đại Cho Son 144

2. Dòng chảy của vãn học Quán các 146

3. Nhận thức vãn học của phái Sĩ lâm 130

4. Sự tồn tại của vãn học phương ngoại nhân 15 1

5. Tập truyện cười chứa đựng cả dâm đàm bái thuyết 133

c^£Ẽh!H 6 l ỉ r t ã ^

XV. Truyền kỳ và Kim Ngao tân thoại, sự xuất hiện tiểu thuyết 156

1. Kim Thời Tập và Kim Ngao tân thoại 156

2. Tiểu thuyết truyền kỳ sau Kim Ngao tân thoại 161

XVI. Sijô (thời điệu) và Kasa (ca từ), sự phát hiện vẻ đẹp thiền nhiên

và Đạo trong những bài ca vê sông hồ 163

1. Hình thức và thể loại của Sijô 164

2. Cơ sở ý niệm của Sijô và Đạo trong nhưng bai ca vê sông hô 167

3. Vãn học ca từ với hình thức cởi mở 171

4. Ca từ ca ngợi thiên nhiên sông hồ 172

XVII. Tùng Giang (Sông-Kang) và Cô Sơn (Kô-San),

những nghệ nhân luyện vcmg của tiêng Hàn Qitôc 176

1. Con người và cuộc sống của Tùng Giang Trinh Tnẹt 177

2. Thế giới tác phẩm trong ca từ của Tùng Giang 178

3. Con người và cuộc sống của Cô Sơn Doan Thiẹn Đạo 184

4. Sự thể hiện sinh động của Ngư phủ tứ thời tư 185

W ill. Phác thảo bức tranh văn học chữ Hán thời trung kỳ Cho Son 190

1. Phong cách thơ chữ Hán thời đầu Cho Son

và phái thơ Giang Tây của Hải Đông 190

2. Tam đường thi nhân và Văn đàn Môc-Rưng 182

3. Cổ vãn lại được sử dụng và bốn đại gia Hán van 194

XIX. Sự xuất hiện của tiểu thuyết chữ Hàn (Hangưt) 198

1. Tiết Công Toán truyện của Thái Thọ 199

2. Biên dịch và lưu hành rộng rãi Ngũ luân toan bl ky 200

3. Các hình thái của văn học tự sự thế ký XVI

và sự du nhập tiểu thuyêt đời Minh -91

<V a n họe. sử 7ÔÌUI Qttfíe

(J)ãn họa sử '7ôíta Qyttía

XX Các vấn đề ỉưu hành tiểu thuyết: sao chép, diễn dọc,

cho thuê sách và xuất bản 203

1. Đặc điểm tính trung gian của tiểu thuyết 203

2. Thời kỳ xuất bản mang tính chất thương mại của tiểu thuyết 204

3. Diễn tấu tập thể và người đọc tiểu thuyết 206

4. Cho thuê sách 208

XXI. Phụ mĩ và tiểu thuyết 211

1. Tiểu thuyết khuê phòng, tiểu thuyết Lạc Thiện trai bản

và tiểu thuyết dòng họ 212

2. Hai phạm trù của tiểu thuyết khuê phòng 214

3. Cuộc đời và tư tưởng của Tây Phô Kim Vạn Trọng 215

4. Cửu vân mộng 218

5. Tạ thị Nam chinh ký

6. Áp bức và giải thoát, hai mặt của tiểu thuyết khuê phòng 220

7. Chương Thiện cảm nghĩa lục 222

XXII. Tiêu thuyết anh hùng, cuộc đời anh hùng 226

1 ■ Sự khởi đầu của tiểu thuyết anh hùng 226

2. Triệu Hùng truyện, điển hình của tiểu thuyết anh hùng 228

3. Lâm Khánh Nghiệp truyện, tiểu thuyết anh hùng lịch sử 229

4. Tiểu thuyết nữ anh hùng và Phác thị truyện (Truyện họ phác) 232

5. Hồng Cát Đồng truyện 253

6. Thục Hương truyện 255 '

XXIII. Khuynh hướng mới của văn học chữ Hán thế kỷ XVIII 238

1 Thời đại thục dụng và phong trào thơ tả thực 239

2. Thơ chữ Hán Iheo phong cách Cho Son

và tuyên ngôn thơ Cho Son 241

(VáíL họe sử ICàn. Qttốe

3 Khung cảnh mới của tinh thần văn XUÔI, the van tieu pham 244

XXIV. Tình yêu mang tính dục vọng mãnh liệt

và nhân tình thể thái sinh dộng - Sa-sơl Sijô 247

1. Nụ cười của Sa-sơl Sijô 249

2. Thế giới mang tính bản năng của Sa-sơl Sijo 252

XXV. Chuyện kín trong cung cấm 2o6

1. Quý Sửu nhật ký, Hoàng hậu bị giam trong cung điện 256

2. Vương Hiển Vương hậu truyện, tiểu thuyết lịch sử 259

3. Nhàn trung lục, nhà vua giam giữ con 11 ai

vào rương đựng gạo cho đên c^et 260

XXVI. Pan-sỏ-ry, câu chuyện dược hát trên sàn diễn 264

1. Xuân Hương truyện, mối tình của kỹ nư -67

2. Thẩm Thanh truyện, người con gái có hicu

bị ném xuống biển 269

3. Hưng Phu truyện, người anh tham lam và ngựời em hiền lành 271

XXVII. Khả năng mới diu ca tử và sự mở rộng phạm VI 274

1. Thế giới tác phẩm của Phác Nhân Lão, sự thay đoi

của văn học ca từ “2-*

2. Ca từ khuê phòng chứa đựng niềm vui và

nỗi buồn của phụ 11Ũ

3. Sự miêu tả nhân tình thế thái trong ca tìf binh dan

XXk'IỈĨ. Thể giới tạp ca. nguồn gốc của ca dao dại c húng 286

1. Tính nhanh mạnh trong thể loại cùa tạp ca

(Z fả ft. h o e Jit" 'Z C a t i Q jf O e

2. Tính sinh động của ngôn ngữ trong tạp ca 290

3. Cách thể hiện tình cảm của tạp ca 292

XXIX. Sự giải thể thể loại văn học chữ Hán và nền văn minh mới 298

1. Thơ chữ Hán của Kim-Sat-Cat, nét trào phúng nỗi đau buồn 299

2. Sự tác động và giải thể của thơ chữ Hán thời khai hoá 302

t^GẼĨiẼD 10 Ịẩrlõ^i^i

LỜI NÓI ĐẦU

Đây là cuốn sách đã được chỉnh lý một cách d ễ hiểu từ các sách

văn học sử Hàn Quốc lâỳ trọng tâm là ba phún lịch sứ thơ ca. lịch

sử tiểu thuyết và lịch sử văn học chữ Hán. Đ ể phục vự cho ngưti

nước ngoài CỊuan tâm đến vân học Hàn Quoc, nỊ ia^ Ịa học cỗ

điển, chúng tối chỉnh lý theo dỏng lịch sử túc phẩm và các phấn chủ

yếu cho d ì hiểu. Chúng tôi cố gắng trình bày làm sao vừa dễ đọc

vừa cám thây hứng thú và mang chút ít tính học thuật Chúng tôi c ố

gắng mang hết khả nũng và có quan điềm nhất quán làgiúp cho dộc

giả hiểu một cách cơ bản vê mọi mặt cua van học sư an Quoc.

Cuốn sách này viết về lịch sử văn học Hàn Quốc từ thài dại thần

thoại cổ dại đến trước thể kỷ XX. Ở dây, chúng tôi đê cập den nội

dung của thơ ca cổ điển, tiểu thuyết cỏ diên vù văn học chữ Hán

khong bao gồm van học truyền miệng. Sau khi ba chúng tÔỊ tildo

luân vê mục luc toàn bộ cuốn sach, phan tho ca do giao sư

KOMISOOK viết, phần tiểu thuyết do giáo sư JUNG BYUNG su L

viết, vù phân văn học chữ Hán do giáo sư JUNG MIN viết Sai, khi

viết xong, chúng tỏi dã chỉnh lý lại theo thời kỳ lịch sứ dê bạn dọc có

thê xem một cách nhất quán mang tính toan the.

Chúng tôi cô' gắng sử dụng cấc thuật ngu sao cho de hieii, tì Cỉỉili

di quá sau vào tỉnh chat eluden môn, coi trọng quan diêm lịch sứ

hơn là giới thiệu cụ thê vẻ từng tac pliatn • ^ '11

, • , * v; yCtốt /tni với môi chương có Khác tính của thê loại, thái độ củct người ì iet c ' ' . .

, , ‘ J: , /. ; * w v/. tiểu thuyết, chú xêu giai thích nhau chút ít. Đỏi vói phần tho ca u/ tic i r ‘ '

/ / J J rẤlưrmọ tete phẩm vãn học chư Han quá cúc tác plìấm tiêu biêu. Do sô tượng un Ị ; „ V L

7 ■ / 7,A í i n airti thiêu tác phâm, chi khái quát thời nlỉieu nên chúng toi không gioi UULU I M '

dai vờ giai thích các dòng van học mang tin ĩ c cu tì ung.

rO íu t h tìe s u 'J C ítu O ft tie

I heo tu liệu cho biết, vău học Hàn Quác có lịch sử lâu dời hơn

mọt nghìn núm. Mòi một chương nhó trong cuốn sách nủv đêu dã

dược Allât bán thành một cuốn sách hoặc mây cuốn sách, vì thế, với

nọi dung lớn như vậy mà clu tóm lược trong mấ\' trang thì không

phái là việc dễ dàng. Theo phong cách riêng của từng người, trong

tung phân, cách viết có khác nhau. Nhưng liêu dộc giã dọc từng

phán thơ, tiêu thuyết vù văn học chữ Hán thì có thể hiểu dược sâu

sãc h(fn vê sự khác biệt của lịch sử thơ ca, lịch sử tiếu thuyết, lịch sử

vàn học chữ Hán.

Đê phục vụ cho người nước ngoài quan tâm dên lịch sử văn

học Hàn Quốc, cuốn sách nàv tuy dã lươc bó bớt một phần nội

dung mà lẽ ra pliái dê cập trong văn học sử, th ế nhưng, chỉ với

phán nội dung dược viết cũng diì cho người nước ngoài hiểu về

ihé loại lia dạng của văn học có diển Hùn Quốc, người Hàn Quốc

hình tượng hoá bằng cách Hito, theo chú dê nào và môi quan hệ

giữa văn học với thời dại ra sao.

1 ì thời gian gấp gáp nên chúng lôi rất tiếc dã không thế viết hay

h<m. Hy vọng ràng qua quá trình tiếp lục b ổ sung thì chất lượng

(lưựi nâng cao lên.

Tháng 9 năm 2004

CÁC TÁC GIẢ

r „jfifäl'l® 1 2 ŨHrlãầT^

LỜI NGƯỜI DỊCH

Hàn Quốc là một đất nước cớ lịch sir văn hoủ lãn đời, tuy chịu

inh hưởng sáu sức cùa răn hoả đại lục và một phán cuạ vận hoá

hiển nhưng vẫn có những nét riêng biệt và độc đáo ctíạ dãn lộc Hàn.

Những điểm dó được phàn ánh khá trung thực và tẽ nlụ trong văn

học Hàn Quốc.

Chúng lõi dã có dự dịnlt viết một cách khát quát vẽ văn học sứ

Hàn Quốc thì VIta dịp Viện Biền dịch vãn học Hàn Quốc có một

cuồn sách vãn học sứ Hàn Quốc dành cho ngưùi nựóc n g f b vt lM

chúng tôi chi' đảm nhiệm công việc dịch sang tiettg Vtẹl dí’ gioi thiẹit

với độc giả Việt Nam.

Trong quá trình biên dịch, chúng tót nhận thú, có mấy diểm

Cần lưu V sau:

Một là, văn học cổ Việt Nam và Hàn Quốc đều có cì^ ữ Hỷ n'

văn học chữ Hán let một bộ phận của văn học moi nưoc, Vĩt u , t

bao đảm tíỉìh chính xúc đối với tên các tac pham van học c

chúng tôi đều dịch nguyên văn âm Hán Việt ì 01 giai nghía.

Hai là, về nhân danh, dịa danh và tên các triệu dại’’’, chnng

tòi phiên âm Hàn Quốc. Nếu là nhân vật noi tieng uíl ^

xuvên dươc nhắc t(fi trong sách thì chúng tôi plnen ca at

d ể dộc guỉ có thể hiểu được ỷ nghĩa, còn nếu nhân danh, địa c anh

chỉ có tiếng Hàn thì chỉ phiên âm Hàn Quoc.

„ , , , ., . „ ■ * , ”?. ,.,-r han những vấn dề, chúng tỏi cỏn Ba là, đê giúp độc giả hiên io Hơn a ' '

„,75,1 dai lích sứ..., tức phân chú chú gidi một sô thuật ngữ, sự kiện ì a n

giải ill do chúng tôi thực hiện.

<'Dan htw sju' 'Jöiut Qjutre

Van hoc Han Quoc rät da dang vä phong plni. Cac tac gia rat

mong muon va co gang viet sao cho ngUcri nude ngocti dS hieu, co

dien la van de rät lem mä viet cö dong thi "khöng phdi chuyen di".

Vi vay, de dich cho düng, giitp doc gia hieu düng, hieu ro van de

cüng rät kho. Cluing toi da rät tap trung vä co gang rät nhieu, nhung

däy dö khöng the khöng cö nhüng sai söt, mong doc gia chan tinh

chi bäo de Ian xuät ban sail duefe tot hefn.

Sau cüng, xin cdm an Vien Bien dich van hoc Han Quoc da

giiip da cluing töi ve mat tai clunh vä cüng xin cdm an Nhä xuät ban

Dai hoc Quö'c gia Hä Npi da xuät ban cuon sdeh nay.

Seoul, miia he 2005

CAC DICH GIA