Vận dụng tư tưởng Sư phạm tích hợp trong dạy học một số kiến thức về chất khí và cơ sở của nhiệt động lực học (Vật lý 10 - cơ bản) nhằm phát tri

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------- @  ---------------

ĐINH XUÂN GIANG

VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG SƯ PHẠM TÍCH HỢP

TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ “CHẤT KHÍ” VÀ

“CƠ SỞ CỦA NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC”(VẬT LÝ 10 – CƠ BẢN)

NHẰM PHÁT TRIỂN HỨNG THÚ VÀ NĂNG LỰC VẬN DỤNG

KIẾN THỨC CỦA HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN – 2009

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

-------------- @  ---------------

ĐINH XUÂN GIANG

VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG SƯ PHẠM TÍCH HỢP

TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ “CHẤT KHÍ” VÀ

“CƠ SỞ CỦA NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC”(VẬT LÝ 10 – CƠ BẢN)

NHẰM PHÁT TRIỂN HỨNG THÚ VÀ NĂNG LỰC VẬN DỤNG

KIẾN THỨC CỦA HỌC SINH

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VẬT LÝ

MÃ SỐ : 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS NGUYỄN VĂN KHẢI

THÁI NGUYÊN – 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

---------------------

ĐINH XUÂN GIANG

VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG SƯ PHẠM TÍCH HỢP

TRONG DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC VỀ “CHẤT KHÍ” VÀ

“CƠ SỞ CỦA NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC”

( VẬT LÝ 10 – CƠ BẢN ) NHẰM PHÁT TRIỂN HỨNG THÚ

VÀ NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC

CỦA HỌC SINH

Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY VẬT LÝ

Mã số: 60.14.10

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Công trình được hoàn thành tại

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN VĂN KHẢI

Phản biện 1: ..................................................................

Phản biện 2: ................................................................

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn họp tại:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Tháng 11 năm 2009

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

Thư viện Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

THAI NGUYEN UNIVERSITY

COLLEGE OF EDUCATION

DINH XUAN GIANG

APPLYING INTEGRAL PEDAGOGY IN TEACHING SOME KNOWLEDGE

ABOUT "GAS" AND "THE BASIS OF THERMODYNAMICS” (PHYSICS 10

- BASIC) TO DEVELOP STUDENT’S INTEREST AND CAPABILITY TO

USE KNOWLEDGE

MASTER THESIS IN EDUCATION

Speciality: Theory and Methods of teaching Physics

Code of speciality: 60.14.10

Scientìfic Instructor: Assoc. Prof. Dr NGUYEN VAN KHAI

Thai Nguyen - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các Thày, cô giáo trong khoa Sau

đại học, khoa vật lý trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo

những điều kiện tốt nhất giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên

cứu tại khoa. Tôi xin chân thành cảm ơn Thày giáo hướng dẫn PGS.TS

Nguyễn Văn Khải - Đại học sư phạm Thái nguyên đã tận tình chỉ dẫn và đóng

góp những ý kiến quý báu giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cảm ơn sâu sắc tới lãnh đạo Sở GD&ĐT Thái nguyên, Ban giám hiệu,

các thày cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp ở các trường dạy thực nghiệm sư

phạm đã tạo điều kiện và nhiệt tình đóng góp ý kiến giúp đỡ tôi trong quá

trình thực nghiệm và hoàn thành khoá học.

Thái nguyên, tháng … Năm 2009

Đinh Xuân Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Mục lục …………………………………………………………………… 2

Danh mục các chữ viết tắt trong luận văn ………………………………... 5

Danh mục các bảng, biểu và đồ thị ……………………………………….. 6

Mở đầu ……………………………………………………………………. 7

Chương I : Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng tư tưởng

sư phạm tích hợp để phát triển hứng thú và năng lực vận dụng kiến thức

của học sinh

1.1. Tổng quan …………………………………………………………... 11

1.1.1. Khái niệm tích hợp và dạy học tích hợp…………………................ 11

1.1.2.Tình hình nghiên cứu và vận dụng dạy học tích hợp………………. 12

1.2. Mục tiêu và các khái niệm cơ bản của dạy học tích hợp ……............ 17

1.2.1.Mục tiêu của dạy học tích hợp ……………………………….......... 17

1.2.2. Các đặc trưng cơ bản của dạy học tích hợp…………………......... 18

1.2.3. Các khái niệm cơ bản của dạy học tích hợp ………………............ 18

1.3. Dạy học tích hợp với việc phát triển hứng thú và năng lực vận dụng

kiến thức của học sinh……………………………………………………. 23

1.3.1. Hứng thú và hứng thú học tập ở người học ………………………... 23

1.3.2. Năng lực và năng lực vận dụng kiến thức của học sinh …………… 25

1.3.3. Hứng thú và năng lực vận dụng kiến thức của học sinh đối với

chất lượng dạy học………………………………………………….......... 26

1.3.4. Phát triển hứng thú và năng lực vận dụng kiến thức của học sinh ... 27

1.3.5. Dạy học tích hợp và việc phát triển hứng thú, năng lực vận dụng

kiến thức của học sinh trong dạy học vật lý…………................................ 29

1.3.6. Các biện pháp vận dụng dạy học tích hợp để phát triển hứng thú

Và năng lực vận dụng kiến thức vật lý của học sinh ……………………. 31

1.4. Thực trạng dạy học các kiến thức về “ Chất khí” và “ Cơ sở của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

nhiệt động lực học” ở trường phổ thông ………………………………….. 39

1.4.1.Mục đích và Phương pháp điều tra …………………......................... 39

1.4.2. Thực trạng học các kiến thức về “ Chất khí” và “ Cơ sở của nhiệt

động lực học” của học sinh ……………………………………………… . 40

1.4.3. Thực trạng dạy các kiến thức về “ Chất khí” và “ Cơ sở của nhiệt

động lực học” - Vật lý 10 cơ bản ………………………………………… 42

Kết luận chương I ………………………………………………………... 45

Chương II : Xây dựng tiến trình dạy học tích hợp một số bài về “ Chất khí”

và “ Cơ sở của nhiệt động lực học” nhằm phát triển hứng thú và năng

lực vận dụng kiến thức của học sinh

2.1. Chương trình, SGK vật lý 10 – cơ bản và nội dung kiến thức chương

“ Chất khí” và “ Cơ sở của nhiệt động lực học” ……………………….. 47

2.1.1. Chương trình SGK vật lý 10 – cơ bản …………………………….. 47

2.1.2.Vị trí, vai trò kiến thức về “Chất khí” và “Cơ sở của nhiệt

động lực học” …………………………………………………………….. 49

2.1.3. Nội dung kiến thức cơ bản chương “ Chất khí” và “ Cơ sở của

nhiệt động lực học” sách giáo khoa vật lý 10 cơ bản …………………… 51

2.2. Xây dựng tiến trình dạy học tích hợp một số bài học chương “ Chất khí”

và “ Cơ sở của nhiệt động lực học”……………………………………….. 51

2.2.1. Xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp cho một bài học cụ thể ............ 51

2.2.2. Xây dựng tiến trình dạy học tích hợp cho một số bài học chương

“ Chất khí” và “ Cơ sở của nhiệt động lực học” …………………. …… 56

Bài 1: Cấu tạo chất. Thuyết động học phân tử chất khí ………………….. 56

Bài 2: Nội năng và sự biến đổi nội năng ………………………………….. 64

Bài 3 : Các nguyên lý của nhiệt động lực học ……………………………. 72

Kết luận chương II ……………………………………………………….... 85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Chương III. Thực nghiệm sư phạm

3.1. Mục đích, nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm……………………… 86

3.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm sư phạm………………….. 87

3.3.Phương pháp đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm ………………. 89

3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm …………………………………… 90

3.5. Kết quả và xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm ……………………. 95

3.6. Đánh giá chung về thực nghiệm sư phạm …………………………... 107

Kết luận chương III ……………………………………………………... 109

Kết luận chung ………………………………………………………..... 110

Tài liệu tham khảo …………………………………………………….... 112

Phụ lục …………………………………………………………………... 115

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

Dạy học tích cực …………………………………………..DHTC

Dạy học tích hợp …………………………………………..DHTH

Công nghệ thông tin ……………………………………….CNTT

Đối chứng ………………………………………………….ĐC

Giáo dục kỹ thuật tổng hợp ……………………………….GDKTTH

Giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp……………. GDKTTH&HN

Giáo dục hướng nghiệp ……………………………………GDHN

Giáo dục môi trường ………………………………………GDMT

Giáo dục tư tưởng ……………………………………… ..GDTT

Giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng …………….. GDTGQVBC

Giáo viên ………………………………………………….GV

Học sinh …………………………………………………..HS

Kỹ thuật tổng hợp …………………………………………KTTH

Nhà xuất bản ………………………………………………NXB

Khoa sư phạm tích hợp ……………………………………KSPTH

Phương pháp dạy học ……………………………………..PPDH

Phương tiện dạy học ………………………………………PTDH

Sách giáo khoa …………………………………………….SGK

Sư phạm tích hợp ………………………………………….SPTH

Tư tưởng sư phạm tích hợp ……………………………….TTSPTH

Trung học phổ thông ………………………………………THPT

Thực nghiệm ………………………………………………TN

Thực nghiệm sư phạm …………………………………….TNSP

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU VÀ ĐỒ THỊ

Bảng 1.1. Hứng thú và mức độ tích cực của học sinh ………………… 40

Bảng 1.2 . Cách thức học tập, khả năng nhận thức của học sinh …… 41

Bảng 1.3. Phương pháp và phương tiện dạy học ……………………… 43

Bảng 3.1. Đặc điểm chất lượng học tập bộ môn của lớp TN , ĐC ….. 87

Bảng 3.2. Hứng thú và mức độ tích cực của HS sau khi TNSP ….......... 97

Bảng 3.3. Cách thức học tập, khả năng nhận thức của HS sau TNSP....... 97

Bảng 3.4. Kết quả kiểm tra lần 1 ……………………………………… 98

Bảng 3.5. Xếp loại bài kiểm tra số 1 ………………………………… 99

Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 1 ………………………………… 99

Bảng 3.6. Phân phối tần suất kết quả bài kiểm tra số 1…………… 100

Đồ thị đường phân phối tần suất bài kiểm tra số 1 ………………… 100

Bảng 3.7. Kết quả kiểm tra lần 2 …………………………………… 101

Bảng 3.8. Xếp loại bài kiểm tra số 2 ………………………………… 102

Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 2 ………………………………… 102

Bảng 3.9. Phân phối tần suất kết quả bài kiểm tra số 2………… 103

Đồ thị đường phân phối tần suất bài kiểm tra số 2 ……………… 103

Bảng 3.10. Kết quả kiểm tra lần 3 ………………………………… 104

Bảng 3.11. Xếp loại bài kiểm tra số 3 ……………………………… 105

Biểu đồ xếp loại bài kiểm tra số 3 …………………………………… 105

Bảng 3.12. Phân phối tần suất kết quả bài kiểm tra số 3………… 106

Đồ thị đường phân phối tần suất bài kiểm tra số 3 ……………… 106

Bảng 3.13. Thống kê kết quả của 3 lần kiểm tra ………………… 107

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong những năm gần đây, việc đổi mới công tác giáo dục diễn ra rất sôi

động trên thế giới và ở nước ta. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất

nước ta đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới đồng bộ cả mục đích, nội dung,

phương pháp và phương tiện dạy học. Trên cơ sở phát huy thành tựu của nền

giáo dục trong nước và tiếp thu những thành tựu mới của khoa học giáo dục

thế giới, phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta sao cho có tính hiệu quả và

khả thi.

Định hướng trên được đưa ra trong Luật giáo dục năm 2005 là [1] “ Mục tiêu

của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí

tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân,

tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt nam Xã hội

chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân…” .

Các hoạt động dạy- học ở nhà trường phổ thông hiện nay chiếm vị trí đặc

biệt quan trọng trong việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách của

học sinh - những người lao động mới xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Hệ thống

các môn học, các hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông hiện nay rất

phong phú và đa dạng. Nâng cao chất lượng dạy học là nhiệm vụ trọng tâm

của các nhà trường hiện nay, để nâng cao chất lượng dạy học thì việc phát

triển ở HS hứng thú và năng lực vận dụng kiến thức là vô cùng cần

thiết.Trong luật giáo dục đã chỉ rõ [1]:

“ …Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác,

chủ động sáng tạo của học sinh ; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn

luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn ; tác động đến tình cảm, đem

lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh…”.