Vận dụng pp dạy học khám phá có hướng dẫn trong dạy học bất đẳng thức ở trường thpt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––

ĐẶNG KHẮC QUANG

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

KHÁM PHÁ CÓ HƢỚNG DẪN TRONG DẠY HỌC

BẤT ĐẲNG THỨC Ở TRƢỜNG THPT

Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Toán

Mã số: 60.14.10

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thái Nguyên - 2009

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI:

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. Bùi Văn Nghị

Ngƣời phản biện:

Phản biện 1: Nguyễn Anh Tuấn

Phản biện 2: Cao Thị Hà

Luận văn sẽ đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn

Họp tại trƣờng Đại học sƣ phạm – Đại học Thái Nguyên

Vào hồi 15 giờ, ngày 25 tháng 10 năm 2009

Có thể tìm hiểu luận văn tại

Thƣ viện trƣờng Đại học Sƣ phạm – Đại học Thái Nguyên

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

THAI NGUYEN UNIVERSITY

THAI NGUYEN TEACHER TRAINING COLLEGE

––––––––––––––––––––––––––––

DANG KHAC QUANG

APPLYING TEACHING METHOD OF DISCOVERY

WITH GUIDING IN TEACHING INEQUALITY

AT HIGH SCHOOL

Limited speciality: Argument and Teaching Method

Code: 60.14.10

SUM UP EDUCATIONAL AND SCIENTIAL M.A. ESSAY

THAI NGUYEN - 2009

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

–––––––––––––––––––––––––

ĐẶNG KHẮC QUANG

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

KHÁM PHÁ CÓ HƢỚNG DẪN TRONG DẠY HỌC

BẤT ĐẲNG THỨC Ở TRƢỜNG THPT

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

THÁI NGUYÊN - 2009

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

––––––––––––––––––––

ĐẶNG KHẮC QUANG

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

KHÁM PHÁ CÓ HƢỚNG DẪN TRONG DẠY HỌC

BẤT ĐẲNG THỨC Ở TRƢỜNG THPT

Chuyên ngành: LL&PP DẠY HỌC TOÁN

Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI VĂN NGHỊ

THÁI NGUYÊN - 2009

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 3

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU Trang

1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 1

2. Giả thuyết khoa học..................................................................................... 3

3. Mục đích nghiên cứu................................................................................... 3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................. 3

5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 4

6. Cấu trúc luận văn......................................................................................... 4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN......................................... 6

1.1. Dạy học bằng các hoạt động khám phá có hướng dẫn............................. 6

1.1.1. Khái quát............................................................................................... 6

1.1.2. Tổ chức các hoạt động học tập khám phá............................................. 7

1.1.3. Điều kiện thực hiện............................................................................... 8

1.2. Các hoạt động và hoạt động thành phần.................................................. 9

1.2.1. Khái quát............................................................................................... 9

1.2.2. Phát hiện những hoạt động tương thích với nội dung......................... 12

1.2.3. Phân tích các hoạt động thành các hoạt động thành phần................... 13

1.2.4. Lựa chọn hoạt động dựa vào mục đích............................................... 14

1.3. Các quy trình giải một bài toán theo bốn bước của Polya..................... 15

1.4. Thực tiễn việc dạy học nội dung bất đẳng thức ở trường phổ thông..... 20

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 4

Kết luận chƣơng 1....................................................................................... 22

Chƣơng 2. VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC KHÁM PHÁ CÓ

HƢỚNG DẪN TRONG DẠY HỌC BẤT ĐẲNG THỨC Ở

TRƢỜNG THPT.................................................................... 23

2.1. Khám phá vận dụng bất đẳng thức đã biết............................................. 23

2.2. Khám phá hàm số trong chứng minh bất đẳng thức.............................. 34

2.3. Khám phá ẩn phụ trong chứng minh bất đẳng thức............................... 51

2.4. Khám phá bất đẳng thức theo nhiều phương diện................................. 64

2.5. Khám phá các sai lầm trong lời giải và sửa chữa.................................. 75

Kết luận chƣơng 2....................................................................................... 84

Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM................................................ 86

3.1. Mục đích, tổ chức, nội dung thực nghiệm sư phạm............................... 86

3.2.Các giáo án thực nghiệm sư phạm.......................................................... 87

3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm.............................................................. 103

Kết luận chƣơng 3..................................................................................... 105

KẾT LUẬN................................................................................................ 106

Tài liệu tham khảo

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 5

Lời cảm ơn

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS - TS Bùi Văn Nghị, đã

tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn:

- Phòng đào tạo sau đại học trường ĐHSP Thái Nguyên, Khoa Toán

trường ĐHSP Thái Nguyên.

- Các thầy giáo ở Viện Toán học Việt Nam, trường ĐHSP Hà Nội,

trường ĐHSP Thái Nguyên, đã hướng dẫn chúng tôi học tập trong suốt quá

trình học tập và nghiên cứu.

- Ban giám hiệu và các bạn đồng nghiệp ở tổ toán trường THPT Lạng

Giang số 2 - Bắc Giang đã tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành đề tài

của mình.

- Bạn bè và gia đình đã động viên tôi trong suốt quá trình học tập và

làm luận văn.

Thái nguyên, tháng 10 năm 2009

Học viên

Đặng Khắc Quang

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 6

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

[?] : Câu hỏi và bài tập kiểm tra

[!] : Dự đoán câu trả lời hoặc cách xử lý của học sinh

BĐT : Bất đẳng thức

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

NXB : Nhà xuất bản

PPDH : Phương pháp dạy học

THPT : Trung học phổ thông

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 7

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Luật giáo dục nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 đã

quy định: "Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ

động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê

học tập và ý chí vươn lên" (chương I, điều 4).

"Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác,

chủ động, tư duy sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp

học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức

vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập của

học sinh" (chương I, điều 24).

Những quy định trên phản ánh nhu cầu đổi mới phương pháp giáo dục để

giải quyết mâu thuẫn giữa yêu cầu đào tạo con người mới với thực trạng lạc

hậu nói chung của phương pháp giáo dục ở nước ta hiện nay. Mâu thuẫn này

đã làm nảy sinh và thúc đẩy một cuộc vận động đổi mới phương pháp dạy học

ở tất cả các cấp trong ngành giáo dục với định hướng đổi mới PPDH là:

PPDH cần hướng vào việc tổ chức cho người học học tập trong hoạt động và

bằng hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo. Định hướng này có

thể gọi tắt là học tập trong hoạt động và bằng hoạt động, hay ngắn gọn hơn là

hoạt động hoá người học [6].

Đổi mới phương pháp dạy học môn toán theo hướng tích cực hoá hoạt

động học tập của học sinh, nhằm khơi dậy và phát triển khả năng tự học, hình

thành cho học sinh tư duy tích cực độc lập, sáng tạo, rèn luyện kỹ năng vận

www.VNMATH.com

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn 8

dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng

thú học tập cho học sinh.

Có thể kể ra một số phương hướng đổi mới phương pháp dạy học môn

toán ở trường phổ thông hiện nay là:

- Phát triển tư duy và rèn luyện các hoạt động trí tuệ.

- Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

- Sử dụng đa phương tiện để giải quyết vấn đề, minh họa cho học sinh

tìm tòi từ tình huống, nghiên cứu, phát hiện vấn đề …

- Bồi dưỡng phương pháp tự học, phương pháp đọc sách.

- Đổi mới phương pháp đánh giá, kết hợp đánh giá của thầy, với tự

đánh giá của trò.

- Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập tương tác: hoạt động

theo nhóm…

- Tăng cường các hoạt động hỗ trợ: tự học, chuyên đề, hội thảo, báo cáo

thực hành.

- Rèn luyện phong cách hòa nhập với cộng đồng.

Nhìn chung tư tưởng chủ đạo của phương pháp đổi mới là: tập trung vào

các hoạt động của trò; trò tự nghiên cứu, tìm tòi, khám phá; tăng cường giao

lưu trao đổi giữa trò và trò.

Các định hướng này phù hợp với quan điểm tâm lý học cho rằng hoạt

động có ảnh hưởng trực tiếp tới sự hình thành và phát triển nhân cách, phù

hợp với luận điểm cơ bản của giáo dục học Macxit: Con người phát triển

trong hoạt động và học tập diễn ra trong hoạt động.

Vấn đề dạy học khám phá có hướng dẫn dựa trên các hoạt động của học

sinh do giáo viên tạo ra trên lớp, đã được khá nhiều thầy giáo quan tâm

www.VNMATH.com