Vận dụng khung sinh kế bền vững của cơ quan phát triển quốc tế Vương quốc Anh (DFID) trong nghiên cứu nhóm lao động yếu thế ở Việt Nam hiện nay

Taåp chñ Nghiïn cûáu khoa hoåc cöng àoaân 63

Söë 5 thaáng 8/2016

KINH NGHIÏ ÅM - THÛ ÅC TIÏ ÎN

Toám tùæt: Cho túái thêåp niïn àêìu cuãa thïë kyã 21,

trong khi caác phûúng phaáp chuã yïëu àùåt muåc tiïu vïì

phaát triïín kinh tïë trong caác chûúng trònh xoáa àoái

giaãm ngheâo toã ra khöng hiïåu quaã thò tiïëp cêån sinh kïë

bïìn vûäng, viïåc sûã duång khung phên tñch sinh kïë bïìn

vûäng cuãa cú quan phaát triïín quöëc tïë Vûúng quöëc

Anh (DFID) àûúåc àaánh giaá nhû möåt phûúng phaáp

quan troång trong viïåc giaãi quyïët vêën àïì vïì phaát triïín

xaä höåi cuãa nhiïìu chñnh phuã, trong àoá coá Viïåt Nam.

Àiïìu naây thûåc sûå coá yá nghôa, nhêët laâ àöëi vúái caác

nhoám lao àöång yïëu thïë, nhoám xaä höåi dïî bõ töín thûúng

trong böëi caãnh cêìn phaãi xêy dûång caác giaãi phaáp àïí

duy trò vaâ àaãm baão sinh kïë bïìn vûäng cho caác nhoám

àùåc thuâ naây.

1. Möåt söë tiïëp cêån vïì sinh kïë

Cho àïën nay, khaái niïåm sinh kïë vêîn àang àûúåc

tiïëp tuåc thaão luêån, phaát triïín vúái nhiïìu àõnh nghôa,

caách giaãi thñch khaác nhau, vaâ caã nhûäng phï phaán ài

keâm. Àaánh giaá möåt caách töíng thïí thò sûå khaác nhau

àoá taåo ra caã khoá khùn lêîn thuêån lúåi cho viïåc aáp

duång khaái niïåm naây vaâo caác nghiïn cûáu cuå thïí. Vïì

mùåt thuêån lúåi, sûå àa daång vaâ phong phuá vïì àõnh

nghôa vaâ caách giaãi thñch cho thêëy sinh kïë coá thïí

àûúåc aáp duång vaâo nhiïìu lônh vûåc nghiïn cûáu khaác

nhau. Chùèng haån, trong baáo caáo Bruntland,

(WCED,1987) àûa ra khaái niïåm vïì an ninh sinh kïë

bïìn vûäng (sustainable livelihood security). Theo baáo

caáo naây, Sinh kïë (livelihood) àûúåc hiïíu laâ coá caác

nguöìn dûå trûä vïì lûúng thûåc vaâ tiïìn baåc àïí àaáp ûáng

caác nhu cêìu cú baãn. An ninh (security) àûúåc hiïíu laâ

súã hûäu hoùåc tiïëp cêån caác nguöìn lûåc vaâ hoaåt àöång

taåo thu nhêåp àïí buâ àùæp ruãi ro, laâm giaãm caác àöåt

biïën cuäng nhû ûáng phoá kõp thúâi vúái nhûäng bêët

thûúâng xaãy ra. Bïìn vûäng (sustainable) àïì cêåp àïën

khaã nùng duy trò hoùåc tùng cûúâng nùng suêët trong

daâi haån. Do àoá, möåt höå gia àònh coá thïí àaåt àûúåc an

ninh sinh kïë bïìn vûäng bùçng nhiïìu caách: súã hûäu àêët

àai, cêy tröìng vaâ vêåt nuöi; coá quyïìn àûúåc chùn thaã,

àaánh bùæt, sùn bùæn hoùåc haái lûúåm; coá cöng viïåc öín

àõnh vúái mûác thu thêåp àuã trang traãi caác nhu cêìu cuãa

cuöåc söëng,... Theo WCED, sinh kïë bïìn vûäng laâ möåt

khaái niïåm löìng gheáp vaâ àûúåc coi laâ phûúng tiïån àïí

àaåt àûúåc 2 muåc tiïu: cöng bùçng, bïìn vûäng.

Tuy nhiïn, khaái niïåm vïì sinh kïë thûúâng xuyïn

àûúåc sûã duång vaâ trñch dêîn trong caác nghiïn cûáu sau

naây àïìu dûåa trïn yá tûúãng vïì sinh kïë cuãa Chambers

vaâ Conway (1992), trong àoá, sinh kïë, theo caách hiïíu

àún giaãn nhêët, laâ phûúng tiïån àïí kiïëm söëng. Möåt

àõnh nghôa àêìy àuã hún cuãa Chambers vaâ Conway vïì

sinh kïë laâ: “sinh kïë bao göìm khaã nùng, nguöìn lûåc vaâ

caác hoaåt àöång cêìn thiïët laâm phûúng tiïån söëng cuãa

con ngûúâi”. Möåt sinh kïë laâ bïìn vûäng “khi noá coá thïí

giaãi quyïët àûúåc hoùåc coá khaã nùng phuåc höìi tûâ nhûäng

cùng thùèng vaâ àöåt biïën, duy trò hoùåc tùng cûúâng khaã

nùng vaâ nguöìn lûåc; taåo ra caác cú höåi sinh kïë bïìn

vûäng cho thïë hïå tûúng lai vaâ mang laåi lúåi ñch roâng

cho caác sinh kïë khaác úã caã cêëp àõa phûúng vaâ cêëp

toaân cêìu, trong ngùæn haån vaâ daâi haån” (Chambers vaâ

Conway, 1992). Sinh kïë coá thïí àûúåc nghiïn cûáu úã

caác cêëp àöå khaác nhau nhû caá nhên, höå gia àònh,

thön, vuâng... nhûng phöí biïën nhêët laâ cêëp höå gia àònh.

Theo quan àiïím cuãa Chambers vaâ Conway, sinh kïë

bïìn vûäng laâ möåt khaái niïåm löìng gheáp cuãa 3 yïëu töë

cú baãn laâ: khaã nùng, cöng bùçng vaâ bïìn vûäng (Cham￾bers, 1992).

Dûåa trïn khaái niïåm vïì sinh kïë bïìn vûäng cuãa Cham￾bers vaâ Conway (1992), Scoones (1998) àõnh nghôa

sinh kïë bao göìm khaã nùng, nguöìn lûåc (caác nguöìn

lûåc vêåt chêët vaâ nguöìn lûåc xaä höåi) vaâ caác hoaåt àöång

cêìn thiïët laâm phûúng tiïån söëng cuãa con ngûúâi. Möåt

sinh kïë àûúåc coi laâ bïìn vûäng khi noá coá thïí giaãi quyïët

àûúåc hoùåc coá khaã nùng phuåc höìi tûâ nhûäng cùng

VÊÅN DUÅNG KHUNG SINH KÏË BÏÌN VÛÄNG CUÃA CÚ QUAN PHAÁT TRIÏÍN QUÖËC TÏË

VÛÚNG QUÖËC ANH (DFID) TRONG NGHIÏN CÛÁU NHOÁM LAO ÀÖÅNG YÏËU THÏË

ÚÃ VIÏÅT NAM HIÏÅN NAY

 TS. NGUYÏÎN ÀÛÁC HÛÄU

* Trûúâng Àaåi hoåc Cöng àoaân