“vấn đề tiềm năng tiết kiệm năng lượng nâng cao hiệu quả sử dụng lò gas nhằm tăng khả năng cạnh

Lêi më ®Çu

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:

TiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i ®· thÓ hiÖn râ N¨ng lîng lµ ®éng lùc cña qu¸

tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kh«ng ngõng n¨ng cao chÊt lîng cuéc sèng, nhu cÇu vÒ

n¨ng lîng ®· vµ ®ang t¨ng trëng víi tèc ®é cao. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, mét

vÊn ®Ò lín cã tÝnh quèc gia vµ toµn cÇu ®ang ®Æt ra ngµy mét gay g¾t. Víi tèc ®é

khai th¸c nh hiÖn nay vµ nhanh h¬n, liÖu tr¸i ®Êt cã ®ñ tiÒm n¨ng ®Ó ®¶m b¶o nhu

cÇu vÒ n¨ng lîng, m«i trêng sÏ thay ®æi tíi ®©u?

Ngµy nay mäi quèc gia ®Òu thõa nhËn, ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn tu©n thñ

nguyªn t¾c ph¸t triÓn hµi hoµ gi÷a ba yÕu tè: Kinh tÕ- N¨ng Lîng-M«i trêng.

Thùc tÕ khñng ho¶ng n¨ng lîng 1973-74 vµ 1980-79 vµ gÇn ®©y nhÊt lµ cuéc chiÕn

ë Irac ®· x¶y ra víi qui m« lín, ¶nh hëng toµn cÇu. Khñng ho¶ng n¨ng lîng ®· t¸c

®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c níc nhËp n¨ng lîng, trong ®ã c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chÞu

¶nh hëng nÆng nÒ.

Do NiÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nªn nhu cÇu n¨ng lîng

ngµy mét t¨ng. Theo dù b¸o, nhu cÇu n¨ng lîng s¬ cÊp sÏ t¨ng lªn 37 triÖu tÊn quy

®æi vµo n¨m 2010 vµ 70 triÖu tÊn vµo n¨m 2020. Theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn

gia, khèi lîng khÝ nhµ kÝnh do viÖc tiªu thô n¨ng lîng th¶i ra lµ 50 triÖu tÊn CO2

n¨m 2000 sÏ t¨ng lªn 117 triÖu tÊn vµo n¨m 2010 vµ 230 triÖu tÊn vµo n¨m 2020.

Nh vËy, sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiªu thô n¨ng lîng, « nhiÏm m«i trêng vµ ®Æc

biÖt khèi lîng kh× ph¸t th¶i nhµ kÝnh-t¸c nh©n chñ yÕu g©y biÕn dæi khÝ hËu toµn

cÇu-sÏ t¨ng lªn nhanh chãng.

ChÝnh v× vËy, viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm vµ sö dông hiÖu qu¶

n¨ng lîng cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, gãp phÇn gi¶m tèc ®é t¨ng nhu cÇu vÒ

n¨ng lîng, vµ ®ång thêi gi¶m lîng kh× ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh tõ viÖc tiªu thô n¨ng

lîng, ®ãng gãp tÝch cùc vµo viÖc b¶o vÖ m«i trêng toµn cÇu. NhËn thøc râ vÒ tÇm

quan träng cña vÊn ®Ò nµy, nh÷ng n¨m võa qua vÊn ®Ò qu¶n lý nhu cÇu vµ tiÕt

kiÖm n¨ng lîng ®· ®îc chó ý ë hÇu kh¾p c¸c níc, vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn lîc quèc

gia. ViÖc sö dông n¨ng lîng thÝch øng víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ, hiÖu

qu¶ sö dông n¨ng lîng ngµy cµng ®îc n©ng cao. Mét ®¬n vÞ n¨ng lîng ®îc sö

dông ®em l¹i gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi ngµy cµng t¨ng.

ë níc ta nhu cÇu n¨ng lîng ®ang t¨ng nhanh, nhng hiÖu qu¶ sö dông cßn rÊt thÊp,

cßn nhiÒu l·ng phÝ.

Dù ¸n tiÕt kiÖm n¨ng lîng ®îc h×nh thµnh lµ mét néi dung cã tÝnh thêi sù rÊt thiÕt

thùc nh»m ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm n¨ng lîng, x©y dùng c¬ së khoa häc cho

chÝnh s¸ch tiÕt kiÖm n¨ng lîng vµ b¶o vÖ m«i trêng, ®ång thêi ®Ò xuÊt ®Þnh híng

thu hót vèn ®Çu t c¸c dù ¸n vÒ tiÕt kiÖm vµ b¶o tån n¨ng lîng.

Môc ®Ých vµ ý nghÜa nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ: “vÊn ®Ò tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm

n¨ng lîng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lß gas nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh

gèm sø trong lµng nghÒ gèm sø B¸t Trµng” lµng nghÒ dÖt may...Th«ng qua nh÷ng

t liÖu kh¶o s¸t thèng kª, ®o ®¹c vµ thu thËp th«ng tin vÒ t×nh h×nh tiªu thô n¨ng l￾îng cña c¸c lo¹i lß nung gèm sø (lß Hép, lß Gas) tõ c¸c c«ng ty vµ hé gia ®×nh

(trÝch ë phÇn phô lôc), c¸c kÕt qu¶ kiÓm to¸n ë ®©y thùc hiÖn trong khu«n khæ dù

¸n, c¸c néi dung liªn quan, chóng em ®· cè g¾ng nghiªn cøu ph©n tÝch tõ ph¬ng

ph¸p luËn, ph©n lo¹i lß nung gèm sø, c«ng nghÖ sö dông, x©y dùng biÓu ®å nung

vµ quy tr×nh vËn hµnh ®ång thêi tÝnh to¸n vµ lîng ho¸ tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm n¨ng l￾1

îng nung ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ - kü thuËt, t vÊn vµ hç trî cho c¸c gia

®×nh, c¸c c«ng ty vÒ tiÕt kiÖm n¨ng lîng c¸c lo¹i lß nung t¹i lµng nghÒ hiÖn nay.

Tõ ®ã, gióp cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt gèm sø nhËn d¹ng c¬ héi tiÕt kiÖm

n¨ng lîng, c¸c c«ng nghÖ thÝch hîp, c¸c rµo c¶n lµm h¹n chÕ viÖc th©m nhËp cña

c«ng nghÖ míi vµ ®Ò ra c¸c ®Ò xuÊt vÒ c¬ chÕ, gi¶i ph¸p vµ c¸c biÖn ph¸p tiÕn

hµnh sÏ ®îc c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, c¸c tæ chøc xem xÐt vµ ® Çu t ¸p dông

réng r·i ë lµng nghÒ B¸t Trµng.

C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi:

LuËn v¨n ph©n tÝch nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tÕ tõ c¸c hé s¶n xuÊt gèm

sø ®Ó t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ vÒ tæ chøc, tµi chÝnh, nguån

nh©n lùc, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, n©ng cao hiÖu qu¶

kinh tÕ, tõng bíc n©ng cao søc c¹nh tranh s¶n phÈm gèm sø trong níc còng nh ë

trong khu vùc, sö dông c¸c nguån tµi nguyªn, nguån nh©n lùc cñ lµng nghÒ truyÒn

thèng trong héi nhËp kinh tÕ.

Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o

PGS .TS TrÇn V¨n B×nh ®· gióp ®ì chóng em hoµn thµnh tèt ®ît thùc tËp nµy.

Bªn c¹nh ®ã chóng em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh

cña HiÖp héi gèm sø B¸t Trµng vµ C«ng ty chuyªn thiÕt kÕ, x©y l¾p lß Lª §øc

Träng -Lª V¨n Luy.

Tuy nhiªn víi sè lîng t liÖu lín nhng tÝnh to¸n ®ång bé kh«ng cao, viÖc tæng hîp

vµ tÝnh to¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n, chóng em hy väng sÏ hoµn thiÖn h¬n trong c¸c b￾íc tiÕp theo cña dù ¸n vµ mong ®îc c¸c ThÇy, C« gãp ý.

Bè côc cña luËn ¸n:

LuËn ¸n bao gåm phÇn më ®Çu, n¨m ch¬ng vµ kÕt luËn-kiÕn nghÞ

Lêi më ®Çu

Ch ¬ng I: C¬ së lý thuyÕt vÒ tiÕt tiÕt kiÖm n¨ng lîng vµ sö dông hiÖu qu¶

n¨ng lîng

Ch ¬ng II: Giíi thiÖu chung vÒ lµng nghÒ B¸t Trµng

Ch ¬ng III: Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông n¨ng lîng, m«i trêng t¹i

B¸t trµng

Ch ¬ng IV: Ph©n tÝch vai trß n¨ng lîng ¶nh hëng tíi søc c¹nh tranh cña

gèm sø B¸t Trµng.

Ch ¬ng V: Mét sè ®Ò xuÊt tiÕt kiÖm n¨ng lîng n©ng cao søc c¹nh tranh cña

gèm sø B¸t Trµng.

2

Ch¬ngI: C¬ së lý thuyÕt vÒ tiÕt kiÖm vµ sö dông

hiÖu qu¶ n¨ng lîng.

I. C¸c d¹ng nhiªn liÖu n¨ng lîng ®îc sö dông.

1.1 Mét sè ®Æc ®iÓm n¨ng lîng thÕ giíi vµ khu vùc

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ßi hái ngµy cµng nhiÒu n¨ng lîng

nªn ®· kÐo theo sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt trong viÖc th¨m dß, khai th¸c c¸c

nguån n¨ng lîng kh¸c nhau víi khèi lîng lín, c¸c lo¹i n¨ng lîng truyÒn thèng ®îc

a chuéng tríc ®©y dÇn ®îc thay thÕ c¸c nguån n¨ng lîng míi t×m ®îc. VÝ dô tríc

n¨m 1860 n¨ng lîng chñ yÕu lµ cñi gç, dïng ®èt lß s¶n xuÊt h¬i níc ®Ó ch¹y m¸y

h¬i níc. C¸c lo¹i n¨ng lîng kh¸c nh søc giã,b¸nh xe níc, søc kÐo sóc vËt vµ søc

ngêi cßn chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong c¸n c©n n¨ng lîng. Cho ®Õn n¨m 1830

ngêi ta vÉn cha biÕt ®Õn than ®¸, nªn n¨ng lîng cñi gç chiÕm ®Õn 85% trong tæng

sè n¨ng lîng tiªu thô. §Õn n¨m 1860 than ®¸ ®· b¾t dÇu ®îc sö dông nªn tû lÖ cñi

gç gi¶m dÇn, tû lÖ dïng than ®¸ ngµy cµng t¨ng cho ®Õn n¨m 1900. tõ n¨m 1880

ngêi ta ®· ph¸t hiÖn ®îc khÝ ®èt tù nhiªn, nªn lo¹i nhiªn liÖu nµy b¾t ®Çu ®îc dïng

vµ dÇn thay thÕ cho than ®¸. Sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña KHKT con ngêi ®·

t×m ra nh÷ng nguån n¨ng lîng míi n¨ng lîng mÆt trêi, NL nguyªn tö h¹t nh©n,...

Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ gÇn ®©y nhÊt, tæng dù tr÷ tµi nguyªn dÇu má cña thÕ

giíi tÝnh ®Õn th¸ng 1/1997 lµ 1000 tû thïng, víi møc khai th¸c nh hiÖn nay cã thÓ

khai th¸c 43 n¨m. Tæng dù tr÷ khÝ thiªn nhiªn lµ 140.000 tû m3

, ®¶m b¶o khai th¸c

kho¶ng 65 n¨m. Trong khi ®ã, tæng dù tr÷ tµi nguyªn than ®¸ kho¶ng 1000 tû tÊn

cã thÓ d¶m b¶o khai th¸c kho¶ng 230 n¨m. tr÷ lîng Uranium ®îc ®¸nh gi¸ lµ 4,51

triÖu tÊn cã thÓ ®¶m b¶o sö dông lµ 73 n¨m, nÕu dïng lß t¸i sinh th× nhiªn liÖu h¹t

nh©n cã thÓ ®¶m b¶o nhu cÇu n¨ng lîng cho nh©n lo¹i trong nhiÒu thÕ kû.

DÇu ph©n bè chñ yÕu ë Trung §«ng: 66,4% vµ Trung, Nam Mü: 12,6%.

KhÝ ph©n bè chñ yÕu ë Trung §«ng: 32,9%, c¸c níc SNG, §«ng ¢u: 30,6% vµ

B¾c Mü: 24,2%.

Tæng nhu cÇu n¨ng lîng s¬ cÊp cña thÕ giíi n¨m 1995 lµ 8,2 tû TOE, trong

®ã dÇu má chiÕm 39,6%, than: 27,2%, n¨ng lîng h¹t nh©n:7,2% vµ thuû ®iÖn:

2,7%. Sù ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña nguån tµi nguyªn n¨ng lîng vµ møc ®é

ph¸t triÓn nhu cÇu n¨ng lîng kh¸c nhau cña c¸c níc trªn thÕ giíi ®· t¹o ra mét thÞ

trêng n¨ng lîng ngµy cµng s«i ®éng trªn quy m« toµn cÇu. Do than cã tr÷ lîng lín,

gi¸ thµnh khai th¸c t¬ng ®èi rÎ, cïng víi c«ng nghÖ s¹ch, ngêi ta kú väng than vÇn

lµ nguån n¨ng lîng s¬ cÊp æn ®Þnh cho nhu cÇu dµi h¹n cña thÕ giíi. Nhu cÇu khÝ

®èt sÏ t¨ng trëng nhanh do u viÖt cña nã vÒ m«i trêng vµ vÒ vèn ®Çu t. KhÝ ®èt ®îc

sö dông cho nhiÒu ngµnh, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt ®iÖn vµ c«ng nghiÖp. §èi víi dÇu do

sù biÕn ®éng bÊt thêng vÒ gi¸ vµ do t¸c h¹i vÒ m«i trêng nhiÒu h¬n so víi khÝ ®èt

nªn nhu cÇu tiªu thô t¨ng chËm h¬n so víi khÝ ®èt. Ngoµi ra dÇu má cßn ®îc dù

kiÕn ®îc dïng nhiÒu h¬n lµm nguyªn liÖu.

Tû träng thuû n¨ng trong nhu cÇu n¨ng lîng s¬ cÊp cña thÕ giíi sÏ t¨ng Ýt,

trong khi tû träng cña c¸c nguån NL t¸i t¹o kh¸c (kh«ng kÓ NL sinh khèi) nh giã,

sãng, mÆt trêi vµ ®Þa nhiÖt sÏ t¨ng nhanh.

Sö dông n¨ng lîng cña thÕ giíi nãi chung ngµy cµng hiÖu qu¶, thÓ hiÖn kh¸

râ qua chØ tiªu tæng hîp: cêng ®é n¨ng lîng ®èi víi GDP. Nhê nh÷ng tiÕn bé c«ng

3

nghÖ, biÖn ph¸p tiÕt kiÖm n¨ng lîng, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, C§NL gi¶m nhanh ë

c¸c níc ph¸t triÓn, hiÖn nay ë møc 0,18 dÕn 0,34 kgOE/USD. C¸c níc ®ang ph¸t

triÓn, do thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, C§NL ®ang t¨ng lªn, nhng so víi

giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu cña c¸c níc ®· ph¸t triÓn th× C§NL cña c¸c níc ®ang

ph¸t triÓn hiÖn nay thÊp h¬n nhiÒu.

ASEAN lµ khu vùc cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng vµ trong thËp kû qua cã nhÞp

t¨ng trëng kinh tÕ nhanh nhÊt thÕ giíi: 6%/n¨m. Víi kho¶ng 500 triÖu d©n tæng

GDP cña ASEAN n¨m 1997 ®¹t 726 tû USD. Tæng khai th¸c n¨ng lîng s¬ cÊp cña

c¸c níc ASEAN ®¹t 309 triÖu TOE n¨m 1996. møc t¨ng trëng b×nh qu©n hµng

n¨m lµ 6%. Tiªu thô n¨ng lîng cuèi cïng cña ASEAN trong thËp kû qua t¨ng

9,3%/n¨m. møc tiªu thô trong n¨m 1996 lµ 144,7 triÖu TOE, trong ®ã c«ng nghiÖp

:37%, dÞch vô th¬ng m¹i vµ gia dông: 23% vµ GTVT 40%>nÕu c©n ®èi xuÊt, nhËp

khÈu n¨ng lîng chung cña c¸c níc ASEAN th× khu vùc nµy lµ khu vùc xuÊt khÈu

n¨ng lîng. Tuy nhiªn nÕu chØ xÐt ®Õn xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm dÇu th×

ASEAN lµ khu vùc nhËp khÈu dÇu. MÆc dï cã nhiÒu nguån n¨ng lîng, nhng c¸c n￾íc ASEAN vÉn nhËp khÈu dÇu th« tõ Trung §«ng vµ nhËp than tõ óc. NhËp khÈu

c¸c s¶n phÈm dÇu trong khu vùc hÇu hÕt ®îc cung cÊp tõ Xin-ga-bo, níc gi÷ vai

trß bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm dÇu cña ASEAN.

ASEAN lµ mét khu vùc cung cÊp khÝ ho¸ láng lín nhÊt thÕ giíi. N¨m 1998

ASEAN xuÊt khÈu 63,3 tû m3

(kho¶ng 53 triÖu tÊn) khÝ ho¸ láng. Tû träng khÝ ho¸

láng xuÊt khÈu c¸c níc ASEAN chiÕm 61,3% thÞ trêng LPG cñ thÕ giíi vµ b»ng

79,5% thÞ trêng khu vùc ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng.

VÒ ®iÖn n¨ng hiÖn nay cha cã sù xuÊt, nhËp khÈu víi quy m« lín mµ míi

chØ ë d¹ng tho¶ thuËn trao ®æi bu«n b¸n nhá gi÷a Th¸i Lan víi Ma-lai-xi-a, Th¸i

Lan víi Lµo. Lµo mua ®iÖn cña Th¸i Lan vµ ViÖt Nam b»ng líi ®iÖn 35-22 KV.

1.2 T×nh h×nh khai th¸c vµ sö dông n¨ng lîng ViÖt Nam giai ®o¹n 1986-2000.

Khai th¸c n¨ng lîng

DÇu vµ khÝ ®èt

S¶n lîng khai th¸c dÇu th« trong nh÷ng n¨m 1986-1999 cã møc t¨ng trëng

nh¶y vät: n¨m 1986 míi s¶n xuÊt ®îc 40 ngµn tÊn dÇu th«, ®Õn n¨m 1999 lµ 15

triÖu tÊn, n¨m 2000 lµ 16,27 triÖu tÊn. Nhµ m¸y läc dÇu dung QuÊt ®ang ®îc x©y

dùng vµ sÏ vËn hµnh vµo kho¶ng 2004 víi c«ng suÊt 6,5 triÖu tÊn/n¨m. §êng èng

dÉn khÝ ®èt tõ má B¹ch Hæ vµo bê ®· cung cÊp 1400 triÖu m3

vµo n¨m 1999 cho

c¸c nhµ m¸y ®iÖn Bµ Rþa, Phó Mü vµ s¶n xuÊt LPG t¹i Dinh Cè. HiÖn nay s¶n l￾îng khÝ ®¹t ë møc 5 triÖu m3

/ngµy.

Than

S¶n lîng khai th¸c n¨m 1998 ®¹t 11,7 triÖu tÊn, n¨m 2000 ®¹t 10,85 tr tÊn,

xuÊt khÈu gÇn 3 tr tÊn. HiÖn tæng c«ng suÊt thiÕt kÕ c¸c má than ViÖt Nam kho¶ng

13 triÖu tÊn/n¨m.

4

§iÖn

HÖ thèng ®iÖn ViÖt Nam hiÖn ®· ®îc hîp nhÊt toµn quèc. Tèc ®é t¨ng trëng

s¶n lîng ®iÖn b×nh qu©n giai ®o¹n 10 n¨m (1986-1995) lµ h¬n 11%, riªng 3 n¨m

1994-1996 ®¹t gÇn 17%, n¨m 1998 khi kinh tÕ t¨ng chËm l¹i, ®iÖn s¶n xuÊt vÉn

t¨ng 13,1%. §Õn n¨m 2000 s¶n xuÊt ®iÖn ®¹t gÇn 27 tû Kwh. Tæng c«ng suÊt c¸c

nguån ®iÖn kho¶ng 6 triÖu Kww, trong ®ã nguån thuû ®iÖn chiÕm 55%.

Tiªu thô n¨ng lîng

Tæng tiªu thô NLCC ®Õn n¨m 1999 gÇn 10,9 triÖu TOE, nhÞp t¨ng trëng

b×nh qu©n giai ®o¹n 1985-1990 lµ 0,5% triÖu tÊn than, giai ®o¹n 1991-1995 lµ

9,7%, 1996-1999 lµ 8,6%/n¨m.

N¨m 1999, trong níc tiªu thô h¬n 5,8 triÖu tÊn than, trong ®ã 1,9 triÖu tÊn

cho s¶n xuÊt ®iÖn, cho c«ng nghiÖp 2,95 triÖu tÊn (52%).

Tiªu thô c¸c s¶n phÈm dÇu trong níc t¨ng nhanh. Tõ møc 1,6 triÖu tÊn n¨m

1985 lªn ®Õn 5,2 triÖu tÊn n¨m 1995 vµ trªn 6,6 triÖu tÊn n¨m 1999, trong ®ã tû

träng dÇu diesel lµ lín nhÊt (66,5%), sau ®ã lµ c«ng nghiÖp (14,7%). Tiªu thô LPG

t¨ng nhanh, n¨m 1993 chØ 6 ngµn tÊn, n¨m 2000 nhµ m¸y LPG Dinh cè s¶n xuÊt

266 ng×n tÊn cha ®¸p øng nhu cÇu. H¬n 85% LPG ®îc dïng cho ®un nÊu trong gia

®×nh vµ dÞch vô.

Tuy nhiªn, hiÖu suÊt trong hÖ thèng NL thÊp, mét sè c¬ së s¶n xuÊt theo

c«ng nghÖ l¹c hËu, hiÖu suÊt c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn than kho¶ng 25%, nhiÖt ®iÖn

khÝ 34%, lß h¬i c«ng nghiÖp kho¶ng 60%-70%, tæn thÊt khai th¸c than hÇm lß tíi

35-40%. HÖ thèng truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn thiÕu c©n xøng, tû träng líi ph©n

phèi thÊp so víi líi truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn thiÕu c©n xøng, tæn thÊt lín (n¨m

1998 tæn thÊt ®iÖn ë hai kh©u nµy kho¶ng 16%) vµ thêi gian vËn hµnh qu¸ l©u.

Mét sè chØ tiªu n¨ng lîng th¬ng m¹i trªn ®Çu ngêi nh sau:

1986 1995 1999

• NL s¬ cÊp-kgOE/ng.n¨m: 90,3 129,2 202

• Tæng tiªu thô NLCC-kgOE/ng.n¨m: 64,8 107,5 140

• §iÖn s¶n xuÊt-KWh/ng.n¨m : 91,7 196.0 309

C¸c d¹ng n¨ng lîng kh¸c:NLSC gåm cñi gç, than gç, phô phÕ phÈm n«ng

nghiÖp, ë níc ta d¹ng n¨ng lîng nµy cßn chiÕm tû träng tíi trªn 50% tæng tiªu

thô NLCC.NLM$TT nh n¨ng lîng mÆt trêi, n¨ng lîng giã, n¨ng lîng c¸c s«ng

suèi. N¨ng lîng ®Þa nhiÖt...chØ míi sö dông thö nghiÖm.

Cêng ®é n¨ng lîng th¬ng m¹i cuèi cïng cña GDP cã ®îc c¶i thiÖn n¨m

1999 íc tÝnh lµ 0,383kgOE/USD. Gi¸ trÞ nµy ë mét sè quèc gia ASEAN n¨m 1996

nh sau: Th¸i lan:0,239;In-®«-nª-xi-a:0,244 vµ Ma-lai-xi-a:0,255 kgOE/USD. Tuy

nhiªn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông n¨ng lîng trong s¶n xuÊt cÇn xem xÐt cêng ®é

n¨ng lîng theo ngµnh. Cêng ®é n¨ng lîng trong n«ng l©m ng nghiÖp ViÖt Nam

1995 lµ 0,125, cho thÊy tr×nh ®é c¬ giíi ho¸ trong n«ng nghiÖp níc ta cßn rÊt thÊp

ph¶i sö dông n¨ng lîng c¬ b¾p lµ chÝnh, cêng ®é n¨ng lîng trong c«ng nghiÖp ViÖt

Nam n¨m 1995 lµ 0,776, cao h¬n th¸i Lan vµ Ma-lai-xi-a kho¶ng 2,5lÇn, chøng tá

sö dông n¨ng lîng trong c«ng nghiÖp hiÖu qu¶ thÊp, lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm.

1.3 T×nh h×nh tiªu thô n¨ng lîng trong c«ng nghiÖp.

C«ng nghiÖp lµ mét ngµnh kinh tÕ lín, trong ®ã bao gåm nhiÒu chuyªn

ngµnh víi c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt rÊt kh¸c nhau, do tÝnh ®a d¹ng vÒ c«ng nghÖ s¶n

xuÊt dÉn tíi viÖc sö dông nhiªn liÖu n¨ng lîng ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i rÊt kh¸c

5

nhau bao gåm tõ cñi, than cñi, than ®¸, dÇu c¸c lo¹i (FO, DO...), khÝ tù nhiªn, khÝ

ho¸ than, ®iÖn n¨ng. Tuy vËy sö dông cuèi cïng cã thÓ ®a vÒ hai d¹ng chÝnh lµ

nhiÖt n¨ng (nãng l¹nh) vµ ®iÖn n¨ng, t¬ng øng lµ c¸c thiÕt bÞ nhiÖt vµ thiÕt bÞ ®iÖn.

C¸c thiÕt bÞ nµy thùc hiÖn viÖc cÊp nhiÖt cho c¸c qu¸ tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm hoÆc

t¹o c¬ n¨ng cho m¸y c«ng t¸c.

Qu¸ tr×nh sö dông nhiÖt th«ng thêng lµ ®èt nhiªn liÖu trùc tiÕp biÕn nhiªn

liÖu thµnh nhiÖt n¨ng trong c¸c thiÕt bÞ nh nåi h¬i, lß nung, lß sÊy, lß rÌn,...®Ó phôc

vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng, sinh h¬i, chÕ biÕn c¸c vËt liÖu vµ s¶n phÈm

tiªu dïng nh xi m¨ng, thÐp giÊy sîi v¶i, ho¸ chÊt sµnh sø, g¹ch ngãi, thùc phÈm...

MÆt kh¸c còng cã thÓ sö dông nhiÖt tõ ®iÖn n¨ng nh c«ng nghÖ lß luyÖn

nh«m, thiÕc...®iÖn ph©n s¶n xuÊt mét sè vËt chÊt kh¸c.

+ Qu¸ tr×nh sö dông nguån nhiÖt ®é cao trªn 10000C nh c¸c qu¸ tr×nh luyÖn

thÐp, ®ång, nÊu thuû tinh, nung gèm sø, lß h¬i lín, tuèc bin khÝ...

+ Qu¸ tr×nh sö dông nguån nhiÖt ®é trung b×nh nh c¸c qu¸ tr×nh nung, lß h¬i

cì nhá, nhiÖt ®é tõ 800-10000C.

+ Qu¸ tr×nh sö dông nguån nhiÖt ®é thÊp nh c¸c qu¸ tr×nh sÊy, sëi, nhiÖt ®é

chØ vµi tr¨m ®é C

c¸c qu¸ tr×nh sö dông l¹nh còng ®îc ph©n thµnh 3 cÊp ®iÒu hoµ, th«ng giã 15-

200C, lµm l¹nh b¶o qu¶n -5-50C, qu¸ tr×nh l¹nh s©u -10-200C

§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh sö dông nhiÖt tÊt yÕu ph¶i quan t©m c¸c vÊn

®Ò sau:

+ Sö dông chu tr×nh vµ m«i chÊt thÝch hîp

+ B¶o «n gi¶m tæn thÊt nhiÖt ra m«i trêng xung quanh

+ Thu håi nhiÖt th¶i.

Qu¸ tr×nh sö dông ®iÖn n¨ng trong c«ng nghiÖp chñ yÕu lµ biÕn ®æi ®iÖn

thµnh c¬ n¨ng trong hÖ thèng truyÒn ®éng sö dông c¸c lo¹i ®éng c¬ ®iÖn, theo

thèng kª thêng chiÕm tíi 70% tiªu thô ®iÖn trong c«ng nghiÖp bao gåm c¸c qu¸

tr×nh nh b¬m, qu¹t, m¸y nÐn, c¸c thiÕt bÞ vËn chuyÓn, c¸c m¸y c«ng cô, rul«, m¸y

nghiÒn, m¸y Ðp còng nh c¸c chuyÓn ®éng kh¸c.

Mét qu¸ tr×nh sö dông ®iÖn n¨ng tÊt yÕu kh¸c trong c«ng nghiÖp lµ biÕn

®iÖn n¨ng thµnh quang n¨ng chiÕu s¸ng cho c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tuú thuéc tõng

lo¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt yªu cÇu chiÕu s¸ng kh¸c nhau.

HiÖn nay cã hai lo¹i ®Ìn chñ yÕu lµ ®Ìn sîi ®èt vµ ®Ìn huúnh quang (cò vµ

c¶i tiÕn), ®Ìn sîi ®èt tèn n¨ng lîng, ®ang cã xu thÕ thay thÕ dÇn b»ng ®Ìn huúnh

quang c¶i tiÕn thêng gäi lµ ®Ìn ComPact.

6

Ful

oil

Coal

((H×nh:1 HÖ thèng s¶n xuÊt vµ tiªu thô n¨ng lîng trong c«ng nghiÖp)

II. C¬ së lý thuyÕt vµ vÊn ®Ò tiÕt kiÖm n¨ng lîng.

2.1.C¬ së lý thuyÕt

2.1.1 N¨ng lîng :

 Kh¸i niÖm : N¨ng lîng lµ mét d¹ng cña vËt chÊt cã kh¶ n¨ng sinh c«ng, ¸nh

s¸ng, nhiÖt. N¨ng lîng gåm n¨ng lîng s¬ cÊp, n¨ng lîng thø cÊp, n¨ng lîng

cuèi cïng vµ n¨ng lîng h÷u Ých.

+ N¨ng lîng s¬ cÊp lµ n¨ng lîng Ýt nhÊt ®· tr¶i qua 1 qu¸ tr×nh biÕn ®æi (qua

xö lý) nh: Thuû ®iªn, ®iÖn nguyªn tö, gasolin..

+ N¨ng lîng cuèi cïng lµ n¨ng lîng tÝnh cho kh©u sö dông cuèi cïng t¹i hé

tiªu thô tån t¹i díi 4 d¹ng nhiÖt n¨ng, quang n¨ng, c¬ n¨ng, ho¸ n¨ng.

+ N¨ng lîng h÷u Ých lµ n¨ng lîng thùc sù ®îc sö dông t¹i hé tiªu thô kh«ng

bao gåm tæn thÊt cña qu¸ tr×nh truyÒn t¶i ph©n phèi.

N¨ng lîng lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, cã mét vÞ trÝ ngµy cµng quan träng

®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña quèc gia.

+ TiÕt kiÖm n¨ng lîng ngµy nay ®îc hiÓu mét c¸ch tæng qu¸t lµ sö dông

hiÖu qu¶ tµi nguyªn n¨ng lîng, g¾n liÒn víi b¶o vÖ m«i trêng. TiÒm n¨ng tiÕt kiÖm

n¨ng lîng ®îc lîng ho¸ b»ng c¸ch so s¸nh n¨ng lîng sö dông víi n¨ng lîng dù

kiÕn sö dông theo kÕ ho¹ch cã thÓ ®¹t ®îc dùa trªn c¬ së hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p

qu¶n lý vµ c«ng nghÖ víi c¸c møc ®Çu t kh¸c nhau.

2.I.2 KiÓm to¸n n¨ng lîng :

Víi vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng nh vËy nªn cÇn cã sù b¶o tån sö dông cã hiÖu qu¶

nguån n¨ng lîng quÝ gi¸ ®ã.

§Ó sö dông cã hiÖu qu¶ n¨ng lîng cÇn cã sù gi¸m s¸t qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö

dông n¨ng lîng nh»m lµm gi¶m tèi ®a lîng n¨ng lîng bÞ l·ng phÝ. Muèn vËy cÇn

ph¶i cã qu¸ tr×nh kiÓm to¸n n¨ng lîng :

• Môc tiªu cña kiÓm to¸n n¨ng lîng:

- T×m sù tiÕt kiÖm n¨ng lîng thùc tÕ

- T¹o ra nh÷ng th«ng tin quan träng, ý tëng míi

- §Þnh râ hiÖu qu¶ chi phÝ cña dù ¸n

- TËp hîp lý lÏ dÔ dµng ®Ó ®¹t ®îc sù chÊp thuËn

- Ph¸t triÓn ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nh©n viªn

• Nh÷ng bíc chÝnh cña kiÓm to¸n n¨ng lîng:

- Thu thËp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu

- §iÒu tra vµ ph©n tÝch d÷ liÖu

- §iÒu tra hiÖn trêng (c¸c bé phËn sö dông n¨ng lîng, x©y dùng

tõng bé phËn TKNL, ®Æt bé quan s¸t n¬i cã kh¶ n¨ng TK & x¸c ®Þnh

n¨ng lîng l·ng phÝ, th¶o luËn vËn hµnh trùc tiÕp vÒ vÊn ®Ò sö dông

n¨ng lîng)

7

- ChuÈn bÞ 1 b¶n b¸o c¸o chÝnh x¸c

- Tr×nh bµy kÕt qu¶ lªn l·nh ®¹o, lªn kÕ ho¹ch hoµn tÊt dù ¸n

+ Mét sè hÖ sè biÕn ®æi ®¬n vÞ th«ng dông (giíi thiÖu trong phÇn phô lôc)

2.1.3 C¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ dù ¸n tiÕt kiÖm n¨ng lîng :

2.1.3.1 Tiªu chuÈn 1 : Hoµn vèn ®¬n

Hoµn vèn ®¬n=Tæng vèn ®Çu t / TiÕt kiÖm n¨ng lîng

Ph¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n vµ dÔ sö dông dïng cho: ®¸nh gi¸ s¬ khëi c¸c dù

¸n. c¸c c«ng ty quyÕt ®Þnh lµ môc tiªu chÝnh vµ c¸c dù ¸n thêng ®îc chÊp nhËn

nÕu vèn ®Çu t thÝch hîp.

2.I.3.2 Tiªu chuÈn 2 : Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn

Tuy nhiªn, chØ tiªu nµy kh«ng xÐt ®Õn gi¸ trÞ ®ång tiÒn theo thêi gian

∑

=

+

n

i

tietkiemnangluong

Tongvondautu NPV

(1 )

, i:l·i suÊt, n: tuæi thä thiÕt bÞ dù ¸n

2.I.3.3 Tiªu chuÈn 3 : TrÞ sè tiÕt kiÖm n¨ng lîng

TrÞ sè tiÕt kiÖm n¨ng lîng lo¹i i trong ngµnh (hé tiªu thô) j ë giai ®o¹n kh¶o

s¸t t ®îc tÝnh:

( )

tp

ij

tr

ij ij ij ∆E = S e −e

Tæng tiÕt kiÖm n¨ng lù¬ng cña c¸c lo¹i n¨ng lîng sö dông trong c¸c ngµnh j

ë giai ®o¹n kh¶o s¸t.

( )

1 1

tp

ij

tr

ij ij

n

i

m

j

ij ∆E = ∑∑ S e − e

= =

Trong ®ã:

Sij: khèi lîng s¶n phÈm ngµnh j dïng n¨ng lîng i t¹i giai ®o¹n t

:

tr

eij SuÊt tiªu hao n¨ng lîng thùc tÕ(r) i c¸c ngµnh j giai ®o¹n t

:

tp

ij e SuÊt tiªu hao n¨ng lîng dù kiÕn kÕ ho¹ch (p)

viÖc x¸c ®Þnh trÞ sè tiÕt kiÖm n¨ng lîng thùc tÕ kh¸ phøc t¹p bëi ∆Eij phô thuéc

nhiÒu yÕu tè:

Thùc tr¹ng t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ thÓ hiÖn qua c¸c trÞ sè suÊt tiªu hao

n¨ng lîng thùc tÕ.

Dù b¸o s¶n phÈm c¸c ngµnh thay ®æi thiÕt bÞ c«ng nghÖ vµ ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng

s¶n xuÊt t¬ng lai

TrÞ sè tiÕt kiÖm x¸c ®Þnh ®îc chØ lµ gÇn ®óng, møc ®é chÝnh x¸c phô thuèc

hµng lo¹t yÕu tè nh ®· nªu trªn.

III.Sö dông n¨ng lîng hîp lý hiÖu qu¶.

Quan ®iÓm

• TiÕt kiÖm n¨ng lîng lµ quèc s¸ch

• Nguån n¨ng lîng tiÕt kiÖm ®îc lµ ngu«ng n¨ng lîng s¹ch vµ l©u dµi

• TiÕt kiÖm n¨ng lîng chÝnh lµ thiÕt thùc b¶o vÖ tµi nguyªn m«i trêng.

TiÕt kiÖm n¨ng lîng cã ý nghÜa quan träng vÒ nhiÒu mÆt: gãp phÇn h¹n chÕ

sù t¨ng Entropi hÖ th«ng nghÜa lµ gãp phÇn thiÕt lËp sù c©n b»ng vµ b¶o tån n¨ng l￾îng. Kh«ng ph¶i x©y dùng thªm c«ng tr×nh s¶n xuÊt n¨ng lîng, gi¶m khai th¸c

n¨ng lîng s¬ cÊp, gi¶m « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ, níc, gi¶m diÖn tÝch bÞ

chiÕm dông, gi¶m ph¸ ho¹i ®Þa h×nh, c¶nh quanv.v...TiÒm n¨ng tiÕt kiÖm n¨ng l￾8

îng ë mäi ngµnh ë níc ta cßn kh¸ lín, cã thÓ tiÕt kiÖm ®îc 5-10% nhu cÇu n¨ng l￾îng.

§iÒu khiÓn sù ®èt ch¸y: Sù ®èt ch¸y- sù t¬ng xøng chÝnh x¸c gi÷a nhiªn

liÖu vµ khèi lîng kh«ng khÝ nh»m môc ®Ých sau:

-NhiÖt n¨ng ®a vµo thÝch ®¸ng

-Baá vÖ nh©n viªn vËn hµnh

-Cùc tiÓu ho¸ « nhiÔm

-Cùc tiÓu ho¸ sö dông nhiªn liÖu

H×nh thøc ®iÒu khiÓn ®¬n gi¶n nhÊt lµ ®iÒu khiÓn theo tiªu chuÈn kh«ng /

khÝ nhiªn liÖu sao cho kh«ng khÝ t¬ng xøng víi nhiªn liÖu nung cÊp vµo theo tû lÖ

nhÊt ®Þnh. C¸c c¬ chÕ ®iÒu khiÓn toµn diÖn h¬n cã thÓ thùc hiÖn ®îc víi sù t×nh

®Õn:

- C«ng suÊt thiÕt bÞ vµ sù gi¶m nhá cÇn thiÕt

- Nhu cÇu thay ®æi dù kiÕn

- C¸c møc ®é thùc hiÖn

- Chi phÝ

- C¸c qui ®Þnh vÒ « nhiÔm

- Sù phèi hîp an toµn

HÖ thèng kiÓm tra ®iÒu chØnh lîng «xy cã thÓ ®îc sö dông víi hÖ ®iÒu khiÓn

lß vµ ®îc sö dông ®iÒu chØnh liªn tôc tû lÖ kh«ng khÝ cung cÊp ®Ó dù cho lîng

kh«ng khÝ d thõa ë møc tèi thiÓu.

3.1 C¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p chÝnh ®Ó ®¹t ®îc tiÕt kiÖm

C¸c chÝnh s¸ch

X©y dùng nÒ nÕp qu¶n lý sö dông n¨ng lîng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao

víi hiÖu suÊt tiªu thô n¨ng lîng ngµy cµng thÊp.

Ban hµnh quy chÕ tµi chÝnh, lËp quü tiÕt kiÖm n¨ng lîng ®Ó hç trî, khuyÕn

khÝch cho c«ng t¸c th«ng tin, ®µo t¹o, nghiªn cøu, nhËp khÈu, chuyÓn giao c«ng

nghÖ, còng nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n tiÕt kiÖm n¨ng lîng.

Ph©n lo¹i vµ chØ ®Þnh qu¶n lý cã träng ®iÓm c¸c hé tiªu thô n¨ng lîng, thùc

hiÖn biªn chÕ chuyªn tr¸ch vÒ qu¶n lý n¨ng lîng ®èi víi hé tiªu thô lín cã møc

tiªu thô ®iÖn trªn 500 KW hoÆc tiªu thô nhiªn liÖu trªn 500 TOE/n¨m.

Nhµ níc chñ tr× vµ tæ chøc phèi hîp ch¬ng tr×nh TKNL víi c¸c ch¬ng tr×nh

kh¸c nh ch¬ng tr×nh b¶o vÖ m«i trêng, nh»m tranh thñ hç trî quèc tÕ trong khu«n

khæ c¬ chÕ ph¸t triÓn chÝnh s¸ch vµ ®ång thùc hiÖn.

Phôc håi vµ n©ng cÊp c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã nh»m ®¹t c¸c chØ tiªu kü thuËt

thiÕt kÕ, thay thÕ tõng bé phËn hoÆc toµn bé nh»m tõng bíc ®¹t tr×nh ®é hiÖn ®¹i.

C¸c biÖn ph¸p

N©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c vµ sö dông n¨ng lîng b»ng c¸ch øng dông

c«ng nghÖ tiªn tiÕn cã hiÖu suÊt cao vµ s¹ch vÒ m«i trêng bao gåm:

C¸c c«ng nghÖ cã hÖ sè thu håi tµi nguyªn cao (trong khai th¸c than, dÇu khÝ...)

C¸c c«ng nghÖ s¹ch, c«ng nghÖ ®ång s¶n xuÊt nhiÖt-®iÖn, sö dông l¹i nhiÖt th¶i.

Sö dông m«i chÊt (vËt liÖu) mang n¨ng lîng thÝch hîp

Sö dông chu tr×nh vµ th«ng sè hîp lý

H¹n chÕ mÊt m¸t nhiÖt ra m«i trêng cã thÓ tr¸nh ®îc

Thu håi n¨ng lîng th¶i tõ c¸c qu¸ tr×nh, hay quay vßng n¨ng lîng b»ng c¸ch ph©n

cÊp sö dông:

9