Vấn đề thời gian trong phật giáo và vật lý học hiện đại

TRIET HOC, SO 1 (236), THANG 1-2011

TRAO DOI Y KIEN

VAN Dl THOI GIAN TRONG PHflT GIAO

VA VAT LV HOC HI€N DAI

• • • •

NGUYEN THI TOAN (*>

Thai gian la vdn de luon thu hut sU quan tam nghien cdu cua nhieu nha triet hoc vd khoa

hoc tU nhien trong lich sii tU ttfdng nhan loai. Trong bdi viet nay, tdc gid da phdn tich mot cdch

khdi qudt quan niem cua Phdt gido vd vdt ly hoc hien dqi ve thdi gian. Theo tdc gid, cdch day

xdp xi 2600 nam, Phdt gido da co cdi nhin khd sdu sac, doc ddo ve thdi gian, trong do co nhieu

diem tUdng dong ky la vdi nhiing kien giai khoa hoc vi thdi gian ciia vat ly hqc hien dqi. Tuy

nhien, giiia chung cung co nhieu diem di Met.

"Con ngUdi Id mdt sinh vdt duy nhdt

biet minh phdi chet". Ld i cua mot trie t

gia phan anh noi am anh, day dtit cua

con nguoi ve sti song va cai chet, cung

la nhhng am anh, day dut ve thdi gian.

Thdi gian tro i qua vo hin h nhiing de la i

dau an sau dam trong cac bien co' lich

sh, trong cac thanh qua. cua nhan loai.

Cau hoi ve thdi gian van ha'p dan con

ngtidi qua moi thdi dai. Bdi the, cac nha

trie t hoc, vat ly hoc thtidng danh mot v i

t r i nha't dinh cho van de thdi gian trong

cac cong trin h nghien ctiu cua minh.

Cach day gan 2.600 nam, Phat giao da

co mot cai nhi n kha sau sac, doc dao ve

thdi gian, trong do co nhieu diem ttidng

dong k y la vdi quan niem ve thdi gian

cua vat ly hoc hien dai. Vdi tin h than

"cau ddng tdn di", viec tim hieu quan

niem ve thdi gian trong Phat giao va

vat ly hoc hien dai la de hieu them ve

nhting ttidng ddng, di biet trong hai nen

van hoa Ddng - Tay nham xay dting

mdt nen van hoa nhan van, kha i phdng

va dung thdng trong thdi dai toan cau

hoa ngay nay.

1. Qua n nie m ve tho i gia n tron g

Pha t giao

T ti gan 2000 nam TCN, ngtidi An Do

da. danh mdt phan tam tr i cua minh cho

van de thdi gian. Trong kin h Veda - bo

kin h cd nha't cua A n Do va nhan loai,

thdi gian la v i than Rudra huy diet sii

sdng, ben canh than Pham Thien sang

tao sti sd'ng, than Visnu bao ve sti song.

Bdi the, am anh ve thdi gian va khat

vong viidt thoat sti am anh ay, cung cd

nghia la khat vong viidt thoat cai chet,

kiep luan hdi, ndi khd dau nhan the

ludn thtidng trtic trong tam hdn ngtidi

A n . Tuy nhien, cai nhi n ve thdi gian

cua ho khong gid'ng vdi cai nhi n ve thdi

gian cua ngtidi phtidng Tay. Ngtidi An

khong do sti van ddng cua sti vat trong

ddng chay cua thdi gian tt i qua khti den

ttidng lai bang nien dai chmh xac.

Trong sh sach A n Dd, thdi gian cua cac

bien cd' thtidng chi dtidc tin h ang chiing.

(*) Tien si, Trtfdng Dai hoc Su pham Ha Noi.

44