Vấn đề giữ gìn và phát huy di sản văn hóa ở Thừa Thiên Huế hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN THỊ HỒNG MINH

vÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa

ë thõa thiªn huÕ hiÖn nay

Chuyên ngành : CNDVBC & CNDVLS

Mã số : 62 22 80 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN HÙNG HẬU

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập.

Các kết quả số liệu nêu trong luận án là trung thực, có

nguồn gốc rõ ràng, chính xác của các cơ quan chức năng đã

công bố. Những kết luận khoa học của luận án là mới và chưa

có tác giả công bố trong bất cứ công trình khoa học nào.

Tác giả luận án

Trần Thị Hồng Minh

MỤC LỤC

Trang

MMỞ ĐẦU 1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

ĐẾN ĐỀ TÀI VẤN ĐỀ GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY DI SẢN

VĂN HÓA Ở THỪA THIÊN HUẾ HIỆN NAY 5

1.1. Các công trình nghiên cứu tổng quát về văn hóa, di sản văn hóa

và vấn đề giữ gìn, phát huy di sản văn hóa dân tộc 5

1.2. Các công trình nghiên cứu trực tiếp đến việc giữ gìn và phát huy

di sản văn hóa ở Thừa Thiên Huế hiện nay 13

Chƣơng 2: GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 22

2.1. Văn hóa, di sản văn hóa và vấn đề giữ gìn phát huy di sản văn

hóa ở Việt Nam hiện nay 22

2.2. Vị trí và vai trò của di sản văn hóa đối với sự phát triển kinh tế -

xã hội 45

2.3. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới trong việc giữ

gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa 52

Chƣơng 3: GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HOÁ Ở THỪA

THIÊN HUẾ HIỆN NAY- THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ VẤN

ĐỀ ĐẶT RA 70

3.1. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc giữ gìn và phát huy di sản

văn hóa ở Thừa Thiên Huế hiện nay 70

3.2. Thực trạng của vấn đề giữ gìn và phát huy di sản văn hóa ở Thừa

Thiên Huế hiện nay 79

3.3. Những vấn đề đặt ra đối với việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa

ở Thừa Thiên Huế hiện nay 106

Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN ĐỂ

NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC GIỮ GÌN, PHÁT HUY DI

SẢN VĂN HÓA Ở THỪA THIÊN HUẾ TRONG GIAI ĐOẠN

HIỆN NAY 118

4.1. Phương hướng cơ bản, tầm nhìn để nâng cao hiệu quả của việc

giữ gìn và phát huy di sản văn hóa ở Thừa Thiên Huế hiện nay 118

4.2. Những giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả của việc giữ gìn

và phát huy các di sản văn hóa ở Thừa Thiên Huế hiện nay 124

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 147

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152

PHỤ LỤC 162

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

DSVH : Di sản văn hóa

KTTT : Kinh tế thị trường

UBND : Ủy ban nhân dân

TTBTDTCĐ : Trung tâm bảo tồn di tích cố đô

TTH : Thừa Thiên Huế

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN

Trang

Bảng 3.1: Tổng số khách du lịch của tỉnh Thừa Thiên Huế phát triển

hơn trong những năm gần đây 101

Bảng 3.2: Doanh thu của tỉnh Thừa Thiên Huế từ 2006-2012 101

Bảng 3.3: Lượt khách và doanh thu của nhà hát Duyệt Thị Đường và

Minh Khiêm Đường từ 2003 đến 2009 104

Biểu đồ 3.1: Doanh thu vé tham quan từ năm 1996- 2011 102

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng, bất kỳ dân tộc nào cũng có quá

trình lịch sử phát triển riêng của mình, đồng thời sản sinh ra giá trị văn hóa

dân tộc và chính giá trị văn hóa đó đã làm nên diện mạo, cốt cách riêng của

mỗi dân tộc để tạo nên sự phong phú đa dạng của nền văn hóa chung của

nhân loại. Thực tế ngày càng khẳng định vai trò to lớn của DSVH dân tộc đối

với quá trình phát triển của xã hội. Một quốc gia không thể phát triển bền

vững nếu thiếu một nền tảng văn hóa nội sinh, nếu các giá trị DSVH bị mai

một hoặc không được giữ gìn, phát huy đúng đắn, có hiệu quả.

Hiện nay, công tác giữ gìn và phát huy DSVH ở nước ta đã thu được

những thành tựu rất đáng khích lệ. Cho đến nay, ở Việt Nam đã có khoảng

3.000 di tích lịch sử, văn hoá và danh lam thắng cảnh được xếp hạng DSVH

quốc gia; 120 bảo tàng các loại ở hầu khắp các tỉnh, thành phố trong toàn

quốc. Nhiều DSVH phi vật thể đã và đang được phát hiện, nghiên cứu giữ gìn

và phát huy tác dụng. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng

tại Đại hội X, Đảng ta đã nêu rõ quyết tâm:

Tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa

Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và

đồng bộ hơn với phát triển kinh tế - xã hội, làm cho văn hoá thấm

sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội

Tiếp tục đầu tư cho việc bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử cách

mạng, kháng chiến, các DSVH vật thể và phi vật thể của dân tộc,

các giá trị văn hoá, nghệ thuật, ngôn ngữ, thuần phong mỹ tục của

cộng đồng các dân tộc. Bảo tồn và phát huy văn hoá, văn nghệ dân

gian. Kết hợp hài hoà việc bảo vệ, phát huy các DSVH với các hoạt

động phát triển kinh tế, du lịch [32, tr.106].

Ngày nay, TTH là trung tâm văn hóa - du lịch quốc gia và quốc tế hấp

dẫn, đã được Tổ chức UNESCO công nhận hai DSVH của nhân loại. Nơi đây

2

hiện đang lưu giữ trong lòng nhiều DSVH vật thể và phi vật thể chứa đựng

giá trị biểu trưng cho trí tuệ và tâm hồn của dân tộc Việt Nam. Ngay sau

ngày Việt Nam thống nhất, Thủ tướng Phạm Văn Đồng khi vào thăm Huế

đã mừng rỡ cho rằng: "Giải phóng xong, Việt Nam may ra còn có Huế để

đối ngoại về văn hóa" [35, tr4]. Trong nhiều năm qua, với sự quan tâm của

Đảng và Nhà nước, cùng sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là sự

tham gia đầy nhiệt huyết của các cấp chính quyền địa phương, cán bộ,

Đảng viên và nhân dân TTH, công tác trùng tu, giữ gìn và phát huy các

DSVH ở TTH đã có những chuyển biến lớn lao và đạt nhiều thành tựu to

lớn. Nhiều di tích lịch sử văn hóa có giá trị tiêu biểu đã được khôi phục;

cảnh quan thiên nhiên được giữ gìn và tôn tạo; các DSVH phi vật thể và

ngành nghề truyền thống cũng được nghiên cứu, phục dựng và phát huy giá

trị. Nhìn chung, DSVH ở TTH đã vượt qua giai đoạn khó khăn và đang

chuyển dần vào giai đoạn ổn định phát triển theo hướng bền vững. Những

giá trị DSVH vật thể và phi vật thể tưởng chừng bị mai một đã dần dần

sống lại trong sinh hoạt cộng đồng, trong nếp nghĩ và việc làm người dân

cố đô Huế, góp phần mở rộng giao lưu và hội nhập trong đời sống văn hóa

của dân tộc Việt Nam với các nước trong khu vực và thế giới.

Tuy nhiên, do hậu quả nặng nề của chiến tranh và do thiên tai tàn phá,

nhiều di tích văn hóa ở TTH vẫn thường xuyên bị đe dọa. Những nỗ lực trong

công tác trùng tu, bảo vệ vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của một quần thể di

tích có quy mô lớn, đa dạng, phức tạp và chưa tương xứng với tiềm năng văn

hóa vốn có của tỉnh TTT. Không gian hoang phế ở các khu di tích còn lớn,

một số công trình văn hóa nghệ thuật tiêu biểu cho bộ mặt hoàng cung Huế

vẫn chưa khôi phục, môi trường văn hóa và cảnh quan thiên nhiên, hệ thống

nhà vườn vẫn còn bị xâm phạm; kho tàng văn hóa phi vật thể: ca múa nhạc

cung đình, các lễ hội dân gian, các ngành nghề truyền thống vẫn chưa được

khai thác triệt để và đầu tư hiệu quả. Vai trò chủ thể của nhân dân TTH trong

việc giữ gìn và phát huy DSVH cũng chưa được khẳng định.

3

Vậy làm thế nào để khắc phục tình trạng nói trên, để các giá trị DSVH

của TTH tiếp tục được phát huy có hiệu quả, góp phần xây dựng TTH trở

thành một tỉnh vững về chính trị, giàu về kinh tế, đẹp về văn hóa, tôi quyết

định chọn đề tài: “Vấn đề giữ gìn và phát huy di sản văn hóa ở Thừa Thiên

Huế hiện nay" để làm luận án tiến sĩ của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục đích

Mục đích nghiên cứu của luận án là làm rõ những vấn đề lý luận và thực

tiễn của vấn đề giữ gìn và phát huy DSVH; phân tích, đánh giá thực trạng giữ

gìn và phát huy DSVH ở TTH hiện nay; từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm

nâng cao hiệu quả của việc giữ gìn và phát huy các DSVH tại địa phương này

hiện nay.

2.2. Nhiệm vụ

Để thực hiện mục đích trên luận án có nhiệm vụ:

- Làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề giữ gìn và phát huy DSVH ở nước ta

hiện nay. Đặc biệt làm rõ các khái niệm liên quan đến luận án như: văn hóa,

DSVH, giữ gìn và phát huy DSVH.

- Nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về giữ gìn

và phát huy DSVH. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

nói chung và tỉnh TTH nói riêng.

- Phân tích thực trạng, một số vấn đề đặt ra của việc giữ gìn, phát huy

DSVH ở TTH hiện nay. Trên cơ sở đó, luận án đưa ra các quan điểm làm cơ

sở và một số giải pháp kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của việc giữ gìn và

phát huy DSVH tại địa phương trong thời gian tới.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu hoạt động giữ gìn và phát huy DSVH ở tỉnh TTH

dưới góc độ triết học. Chủ yếu nghiên cứu thực trạng giữ gìn và phát huy

DSVH ở TTH trên những nét tiêu biểu gắn liền với quần thể di tích Cố đô

Huế do TTBTDTCĐ Huế quản lý.

4

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Về không gian: Qua quá trình điền dã thực tế, kế thừa từ các kết quả

nghiên cứu của các công trình đi trước, tác giả luận án lựa chọn và tập trung

khảo sát chủ yếu các DSVH ở TTH gắn liền với quần thể di tích cố đô Huế.

Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng giữ gìn và phát huy các giá trị DSVH ở

TTH với trọng tâm số liệu được giới hạn trong khoảng thời gian từ 1996 đến năm

2013, các giải pháp đưa ra cho thời kỳ đến năm 2020.

4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án

- Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng

Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối chủ trương của Đảng, chính sách

của Nhà nước Việt Nam về văn hóa, DSVH, giữ gìn và phát huy DSVH. Cơ

sở thực tiễn của luận án là phân tích kinh nghiệm của một số nước và đánh giá

thực trạng giữ gìn và phát huy DSVH ở tỉnh TTH.

- Trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ

nghĩa Mác - Lênin, luận án sử dụng các phương pháp cụ thể: Phương pháp

phân tích- tổng hợp, phương pháp thu thập và xử lý thông tin. Đồng thời có sự

kế thừa các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án.

5. Những đóng góp về khoa học của luận án

- Làm rõ thực trạng giữ gìn và phát huy DSVH ở tỉnh TTH với những nét

đặc thù riêng có của một tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm miền trung bao gồm:

những kết qủa đạt được, hạn chế, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra.

- Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả của vấn đề giữ

gìn và phát huy DSVH ở tỉnh TTH trong thời gian tới.

6. Kết cấu luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài luận

án gồm 4 chương, 10 tiết.

5

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

VẤN ĐỀ GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA

Ở THỪA THIÊN HUẾ HIỆN NAY

Trong thời gian gần đây, vấn đề giữ gìn và phát huy DSVH được nhiều

nhà khoa học quan tâm và đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học có

giá trị, đã công bố rộng rãi dưới dạng sách tham khảo, bài báo cáo khoa

học…Để đảm bảo tính kế thừa và khẳng định những đóng góp của luận án,

luận án chia các công trình nghiên cứu khoa học theo 2 nhóm vấn đề: nhóm

công trình nghiên cứu tổng quát về văn hóa, DSVH và vấn đề giữ gìn phát

huy DSVH dân tộc; nhóm công trình nghiên cứu trực tiếp đến vấn đề giữ gìn

và phát huy DSVH ở TTH. Trên cơ sở sự phân định đó, luận án tiến hành

chọn lọc có thực hiện tổng quan những công trình nghiên cứu khoa học liên

quan đến luận án như sau:

1.1. CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TỔNG QUÁT VỀ VĂN HÓA, DI

SẢN VĂN HÓA VÀ VẤN ĐỀ GIỮ GÌN, PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA DÂN TỘC

- Trong cuốn “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc

dân tộc” [34], các tác giả xuất phát từ sự tiếp cận văn hóa, các yếu tố cấu

thành nền văn hóa, những tiền đề lý luận và thực tiễn hoạt động văn hóa hơn

nữa thế kỷ qua do Đảng ta lãnh đạo, đã phản ánh rõ những nét chính yếu về tính

tiên tiến của nền văn hóa mà nhân dân ta đang xây dựng, về bản sắc văn hóa dân

tộc. Qua hoạt động thực tiễn và tham khảo kinh nghiệm xử lý vấn đề văn hóa ở

một số nước trên thế giới, cuốn sách ghi nhận rõ nét về thực trạng văn hóa Việt

Nam, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để xây dựng nền văn hóa Việt Nam

đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Từ đó, đưa ra những định hướng chiến lược

cơ bản cho sự nghiệp xây dựng nền văn hóa “tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”,

để trở thành nền tảng tinh thần xã hội trên con đường thực hiện mục tiêu: “Dân

giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.

- Cuốn sách “Một số vấn đề về bảo tồn và phát triển DSVH dân tộc”

[139] gồm 3 chương và phần phụ lục đề cập đến những vấn đề lý luận về

6

DSVH dân tộc; về vai trò, chức năng của DSVH đối với việc lựa chọn mô

hình phát triển văn hóa dân tộc. Căn cứ vào những đòi hỏi thực tiễn của cuộc

sống để tiến hành phân loại và bước đầu mô tả thực trạng vốn DSVH dân tộc.

Làm nổi rõ những mặt tồn tại, những nguyên nhân đã và đang gây nên sự

xuống cấp vốn DSVH trong thời gian qua. Từ đó, đưa ra những kiến nghị,

biện pháp cụ thể và giới thiệu kinh nghiệm của Nhật Bản về giữ gìn và phát

huy DSVH.

Những nội dung của cuốn sách liên quan đến đề tài luận án:

- Khái niệm DSVH là tổng thể những tài sản văn hóa truyền thống trong

hệ thống giá trị của nó, được chủ thể nhận biết và đưa vào sử dụng nhằm đáp

ứng những nhu cầu của hiện tại. Đóng vai trò then chốt ở đây là những khái

niệm “nhận biết” và sử dụng; bên ngoài mối quan hệ với chủ thể, không tồn

tại khái niệm DSVH theo nghĩa đích thực của nó.

- Chính sách về bảo tồn và phát triển DSVH dân tộc của nước ta trong

thời gian qua thông qua các kỳ đại hội của Đảng.

- Một số bài học kinh nghiệm từ việc bảo tồn và phát huy DSVH tại

Nhật Bản: Luôn coi bảo tồn và khai thác tài sản văn hóa là một vấn đề quan

trọng được quy định trong các văn bản pháp luật, chính sách. Thể hiện việc

bảo tồn các DSVH được nhấn mạnh trong nhận thức của mỗi người dân và

thể hiện chức năng, vai trò của di sản trong qúa trình phát triển của đất nước

Nhật Bản theo hướng bền vững. Từ những nhận thức trên, Nhật Bản đã thực

hiện hóa DSVH trong đời sống thực tiễn bằng một loạt biện pháp cụ thể như:

Tổ chức bộ máy hành chính và ngân sách hoạt động, khai thác các giá trị văn

hóa trên cơ sở đưa chúng thâm nhập vào đời sống hiện đại của cộng đồng…

Tuy nhiên, cuốn sách này chỉ nghiên cứu giá trị DSVH nói chung mà chưa

đi sâu nghiên cứu về vấn đề giữ gìn và phát huy DSVH ở một số thành phố có

nhiều tài sản văn hóa đáp ứng nhu cầu hội nhập và phát triển như TTH. Những

gợi ý đối với việc giữ gìn và phát huy DSVH dân tộc ở Việt Nam nêu trên mới ở

tầm vĩ mô và ở phương diện lý luận chung, chưa đưa ra một cách cụ thể gắn với

một loại hình DSVH nào, nhất là đối với TTH, một thành phố đang lưu giữ rất

7

nhiều tài sản văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, tác giả luận án xem đây là một công

trình khoa học có thể kế thừa để làm những căn cứ tìm ra các giải pháp thích hợp

nhằm giữ gìn và phát huy DSVH ở TTH.

- Cuốn sách “Văn hóa mục tiêu và động lực của sự phát triển xã hội”, ”

[54] đã nghiên cứu bản chất của văn hóa nhằm chứng minh văn hóa vừa là

mục tiêu phấn đấu vươn lên của xã hội loài người vừa là động lực mạnh mẽ

có ý nghĩa quyết định trong việc thúc đẩy quá trình phát triển xã hội theo

hướng nhân văn; từ đó vận dụng nguyên tắc về mối quan hệ thống nhất giữa

mục tiêu và động lực của văn hóa (văn hóa- phát triển- tiến bộ) vào quá trình

xây dựng và phát triển xã hội Việt Nam hiện nay.

Nội dung của cuốn sách liên quan đến đề tài chủ yếu nằm ở chương I,

trong đó tác giả có thể tiếp cận quan niệm triết học mát xít về văn hóa để làm

cơ sở lý luận của luận án.

- Trong cuốn “Phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011-2020 những

vấn đề phương pháp luận” [37] là kết quả nghiên cứu bước đầu của đề tài

khoa học cấp Nhà nước Phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011- 2020, mã

số KX04- 13/06 do tác giả làm chủ nhiệm. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn 25 năm

xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam “tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”,

các bài viết trong cuốn sách đã phân tích, đánh gía thực trạng văn hóa Việt Nam

và thực trạng lãnh đạo, quản lý văn hóa của Đảng, Nhà nước ta; chỉ rõ mối quan

hệ giữa văn hóa và các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội; xây dựng văn hóa

chính trị; đề xuất mục tiêu, quan điểm, định hướng và các giải pháp có tính

chất đột phá để phát triển văn hóa dân tộc trong thập kỷ tới.

Những nội dung của cuốn sách này liên quan trực tiếp đến đề tài luận án

tập trung chủ yếu ở các bài viết: Khái niệm văn hóa và sự phát triển của văn

hóa (GS.TS Đỗ Huy); Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng

và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc (PGS.TS

Phạm Đức Duy). Tác giả luận án có thể kế thừa các nội dung sau:

- Cách tiếp cận khái niệm văn hóa theo nhiều cách khác nhau, đặc biệt

cuốn sách khẳng định phương pháp tiếp cận mácxít về văn hóa là cách tiếp

8

cận về hình thái kinh tế - xã hội, do đó: “Văn hóa gắn bó chặt chẽ với sự vận

động của các phương thức sản xuất”, “nguyên tắc tiếp cận đầu tiên với văn

hóa là phải tìm thấy mối quan hệ giữa tự nhiên và văn hóa” [37, tr.22].

- Các quan điểm chỉ đạo của Đảng cộng sản Việt Nam như văn hóa là

nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự

phát triển kinh tế - xã hội; nền văn hóa mà chúng ta xây dựng là nền văn hóa

tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; nền văn hóa Việt Nam là nền văn hóa thống

nhất mà đa dạng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam; đồng thời chỉ ra một

trong những nhiệm vụ quan trọng là cần giữ gìn và phát huy các DSVH:

DSVH là cơ sở để liên kết cộng đồng, là nền tảng để sáng tạo ra các giá

trị văn hóa mới, là tiền đề để mở rộng giao lưu văn hóa với các dân tộc khác

trên thế giới. DSVH không chỉ nhằm thỏa mãn nhu cầu tinh thần của nhân

dân, góp phần khẳng định niềm tự hào dân tộc mà còn là nguồn lực để phát

triển kinh tế - xã hội” [37, tr.177].

- Cuốn “Bảo tồn, phát huy giá trị DSVH vật thể Thăng Long - Hà Nội”

[8] đã làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn kinh nghiệm bảo tồn, phát huy giá trị của

DSVH vật thể Thăng Long - Hà Nội, tiếp thu những quan điểm mới về quản

lý di sản một số nước trên thế giới để vận dụng vào công tác bảo tồn, phát huy

các giá trị di sản vật thể Thăng Long - Hà Nội; xuất phát từ thực trạng DSVH

vật thể Thăng Long - Hà Nội làm rõ giá trị của nó trong thời kỳ công nghiệp

hóa- hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Trên cơ sở chỉ ra những nguy

cơ, thách thức của công cuộc bảo tồn DSVH, cuốn sách đã đề xuất các giải

pháp nhằm phát huy hiệu quả của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di

sản vật thể Thăng Long - Hà Nội. Sách gồm 5 chương và những nội dung của

cuốn sách liên quan trực tiếp đến đề tài luận án tập trung chủ yếu ở chương 2

và chương 5. Từ kết quả nghiên cứu của cuốn sách, tác giả có thể chọn lọc, kế

thừa và phát triển trong quá trình viết luận án là:

- Các văn bản của Đảng ta về công tác bảo tồn và phát huy các giá trị

DSVH, đặc biệt một mốc đánh dấu quan trọng về định hướng của Đảng đó là

Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 của Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa

9

VIII) viết: “DSVH là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt lõi của

bản sắc dân tộc, cơ sở để sáng tạo những giá trị mới và giao lưu văn hóa”.

- Thông qua các nhóm giải pháp về: Nâng cao năng lực quản lý DSVH;

cơ chế chính sách kinh tế - tài chính; luật pháp; huy động sự tham gia của

cộng đồng; nâng cao nhận thức của người dân, cán bộ trong và ngoài ngành

văn hóa, thể thao và du lịch về giá trị của di sản và việc bảo tồn và phát huy

giá trị của di sản; xây dựng lưu trữ tài liệu, thông tin; hợp tác quốc tế… tác

giả luận án có thể áp dụng vào chính thực tiễn của công tác bảo tồn và phát

huy các giá trị DSVH ở TTH hiện nay.

- Ở cuốn “Bảo tồn, phát huy giá trị DSVH phi vật thể ở Thăng Long - Hà

Nội” [107], tác giả luận án có thể kế thừa có chọn lọc phần cơ sở lý luận về

bảo tồn và phát huy các giá trị DSVH như: Khái niệm văn hóa; văn hóa vật

thể và văn hóa phi vật thể; bảo tồn và phát huy DSVH phi vật thể, mối quan

hệ giữa DSVH vật thể và DSVH phi vật thể, quan điểm của UNESCO, Đảng

và Nhà nước ta về bảo tồn và phát huy DSVH phi vật thể đồng thời nêu kinh

nghiệm một số nước trong công tác này. Luận án quán triệt quan điểm: “Bảo

tồn cần phải đi kèm với khai thác, phát huy giá trị DSVH trong đời

sống…Bảo tồn cần phải quan tâm đến đặc điểm xã hội trong từng thời điểm

cụ thể để có những điều chỉnh phù hợp với thời đại” [107, tr.237]. Một trong

những biện pháp hữu hiệu để giữ gìn và phát huy DSVH là cần đẩy mạnh

công tác tuyên truyền giáo dục ý thức tự giác, trách nhiệm của người dân

tham gia vào công tác này.

- Cuốn “Thành tựu trong xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam 25

năm đổi mới (1986- 2010)” [38] là tập hợp các bài viết có chọn lọc của các

chuyên gia nghiên cứu về văn hóa. Xuất phát từ sự tiếp cận văn hóa, những

yếu tốc cấu thành nền văn hóa, những tiền đề lý luận và thực tiễn hoạt động

văn hóa do Đảng ta lãnh đạo, nội dung cuốn sách phản ánh thực trạng văn hóa

Việt Nam qua 25 năm đổi mới, chỉ ra những thành tựu quan trọng, đồng thời

vạch ra những mặt yếu kém, hạn chế, qua đó đề xuất một số giải pháp cơ bản

và kiến nghị xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam trong những năm tiếp

10

theo vừa đáp ứng những đòi hỏi bức xúc tinh thần của xã hội ta trên con

đường: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.

Bài viết trong cuốn sách liên quan trực tiếp tới đề tài luận án: Thực trạng bảo

tồn và phát huy DSVH dân tộc và bài học kinh nghiệm(Th.s Vũ Công Hội), tác

giả luận án kế thừa được khái niệm DSVH và vai trò của DSVH trong đời sống xã

hội, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về việc bảo tồn và phát huy DSVH dân

tộc và đặc biệt là những ưu điểm, nhược điểm, nguyên nhân và bài học kinh

nghiệm, những vấn đề đặt ra trong việc bảo tồn và phát huy DSVH dân tộc.

- Trong cuốn “Giữ gìn bản sắc dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn

cầu hóa hiện nay” [42] đã khằng định, vấn đề bản sắc dân tộc và việc giữ gìn

bản sắc dân tộc là mối quan tâm của nhiều quốc gia trong bối cảnh toàn cầu

hóa. Vì một trong những thách thức mà toàn cầu hóa đặt ra đối với sự phát

triển của các nước là sự nhạt nhòa, mai một bản sắc dân tộc. Đòi hỏi mỗi quốc

gia phải có những phương thức xử lý để không những đưa đất nước phát triển

đi lên, hội nhập cùng thế giới và phát huy được sức mạnh vốn có của mình,

đưa bản sắc dân tộc thành động lực nội sinh thúc đẩy dân tộc phát triển.

Trong cuốn sách, tác giả khẳng định: “Dân tộc Việt Nam phải giữ gìn…

bản sắc dân tộc một cách sáng tạo, linh hoạt; phải kết tinh lại và nâng lên tầm

cao mới mọi đặc điểm tích cực của dân tộc và những đặc điểm tích cực mới

của thế giới” [42, tr.69]. Với cách nhìn nhận này, tác giả luận án có thể tiếp

thu vào công tác giữ gìn và phát huy DSVH ở TTH, vì suy cho đến cùng,

DSVH là biểu hiện rõ nét bản sắc văn hóa dân tộc. Hay nói cách khác, giữ gìn

DSVH là giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

- Cuốn“Một số vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng, phát triển văn hóa

Việt Nam” [61] là kết quả nghiên cứu của hai tác giả tổng hợp qua các bài viết

được đăng tải trên các tạp chí về lý luận và thực tiễn xây dựng, phát triển văn

hóa Việt Nam trong quá trình đổi mới, hội nhập quốc tế dưới sự chỉ đạo của

Đảng: “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,

phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần sâu sắc tinh thần

nhân văn, dân chủ tiến bộ; làm cho văn hóa gắn kết chặt chẽ và thấm nhuần