Vấn đề áp dụng Bộ luật dân sự trong điều chỉnh quan hệ hợp đồng thương mại

VÊn ®Ò chung vÒ hîp ®ång th−¬ng m¹i

t¹p chÝ luËt häc sè 11/2008 19

TS. NguyÔn ViÕt Tý *

1. Mối quan hệ giữa pháp luật hợp đồng

dân sự và pháp luật hợp đồng thương mại

- cơ sở lí luận cho việc áp dụng Bộ luật dân

sự trong điều chỉnh hợp đồng thương mại

Hợp đồng là hình thức pháp lí thích hợp

nhất thể hiện bản chất của các giao dịch liên

quan đến tài sản. Quan hệ kinh tế và giao

dịch dân sự liên quan đến tài sản có chung

hình thức pháp lí là hợp đồng. Hợp đồng dù

thể hiện dưới hình thức nào, bởi ngôn ngữ

nào cũng phản ánh bản chất là sự thoả thuận,

sự thống nhất ý chí của các bên nhằm làm

phát sinh, thay đổi và chấm dứt các quyền và

nghĩa vụ pháp lí. Xuất phát từ vai trò quan

trọng của hợp đồng mà nhiều nước trên thế

giới đã ban hành luật hợp đồng, trong đó xác

định rõ các nguyên tắc, điều kiện, thủ tục

chung nhất cho các loại hợp đồng và xây

dựng điều lệ cụ thể cho từng loại hợp đồng

trên cơ sở luật hợp đồng chung.

Ở Việt Nam trước đây, hợp đồng dân sự

được quy định trong Bộ luật dân sự còn hợp

đồng thương mại (hợp đồng kinh tế theo cách

gọi trước đây) lại được quy định trong Pháp

lệnh hợp đồng kinh tế và các văn bản hướng

dẫn thi hành. Hai văn bản này được áp dụng

đối với hai loại hợp đồng khác nhau: Một cho

hợp đồng dân sự và một cho hợp đồng thương

mại (hợp đồng kinh tế). Tuy nhiên, trong nền

kinh tế thị trường rất khó phân biệt giữa hợp

đồng thương mại và hợp đồng dân sự. Bởi lẽ,

cả hai loại hợp đồng này có nhiều điểm giống

nhau về bản chất, tức là đều phản ánh các quan

hệ tài sản mang tính chất hàng hoá tiền tệ, nội

dung đều là những hành vi mua bán và trao đổi

các lợi ích vật chất, chủ thể của chúng đều là

pháp nhân, cá nhân và các chủ thể khác. Trên

thực tế, việc áp dụng luật hợp đồng đã gặp

không ít khó khăn và đã từng có những vụ việc

mà dựa vào pháp luật hiện hành mỗi cơ quan

có thẩm quyền xử lí theo mỗi cách.(1)

Bộ luật dân sự năm 2005 được ban hành,

thay thế Bộ luật dân sự năm 1995 và Pháp lệnh

hợp đồng kinh tế ngày 29/9/1989 (văn bản

quan trọng nhất của hệ thống pháp luật hợp

đồng kinh tế lúc bấy giờ).(2) Việc điều chỉnh

quan hệ hợp đồng ở nước ta được thống nhất

trong hệ thống pháp luật hợp đồng. Nói như

vậy không có nghĩa là không có những quy

định riêng dành cho các hợp đồng trong lĩnh

vực thương mại. Hiện nay, các quy định về

hợp đồng không chỉ được quy định trong Bộ

luật dân sự mà còn được ghi nhận trong các

văn bản pháp luật chuyên ngành như: Luật

xây dựng năm 2003, Luật kinh doanh bảo

hiểm năm 2003, Luật đấu thầu năm 2005,

Luật giao dịch điện tử năm 2005 v.v.. Đặc biệt,

trong Luật thương mại 2005 cùng với việc ghi

nhận nội dung các hoạt động thương mại cụ

thể, hợp đồng - hình thức biểu hiện của các

hành vi đó cũng được pháp luật quy định.

Như vậy, có thể nhận thấy trong hệ

thống pháp luật về hợp đồng, những quy

* Giảng viên chính Khoa pháp luật kinh tế

Trường Đại học Luật Hà Nội