Vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN HỒNG THÁI

VAI TRÕ NHÀ NƢỚC

TRONG QUẢN LÝ THỊ TRƢỜNG HÀNG HÓA

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số : 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Công Toàn

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

ĐOAN

tại Việt Nam.

.

Tác giả

Nguyễn Hồng Thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu,

Phòng Đào tạo, Khoa Sau Đại học, cùng các thầy, cô giáo trong trường Đại

học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi

điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Đặc biệt xin chân thành cảm ơn TS. Phạm Công Toàn đã trực tiếp

hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh đạo Sở Công thương Thái

Nguyên, lãnh đạo Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Thái Nguyên đã tạo mọi

điều kiện giúp đỡ cho tôi hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn cơ quan, gia đình, bạn bè, đồng

nghiệp động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Hồng Thái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ....................................................... vii

DANH MỤC BẢNG.....................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 2

3. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 2

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................... 2

5. Đóng góp khoa học của đề tài................................................................... 2

6. Bố cục của luận văn .................................................................................. 3

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÕ CỦA

NHÀ NƢỚC TRONG QUẢN LÝ THỊ TRƢỜNG HÀNG HÓA ............... 4

1.1. Những lý luận cơ bản về thị trường hàng hóa............................................ 4

1.1.1. Những khái niệm cơ bản ..................................................................... 4

1.1.2. Những vấn đề cơ bản quản lý thị trường hàng hóa........................... 15

1.1.3. Những yếu tố ảnh hưởng tới vai trò nhà nước trong quản lý thị

trường hàng hóa .......................................................................................... 35

1.2. Các bài học kinh nghiệm về vai trò nhà nước về quản lý thị trường

hàng hóa.......................................................................................................... 40

1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý nhà nước trong quản lý thị trường hàng

hóa ở một số địa phương của Việt Nam ..................................................... 40

1.2.2. Bài học kinh nghiệm về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường

hàng hóa có thể áp dụng đối với tỉnh Thái Nguyên.................................... 45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VỀ QUẢN LÝ THỊ

TRƢỜNG HÀNG HÓA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI

NGUYÊN GẮN VỚI VAI TRÕ CỦA NHÀ NƢỚC.................. 47

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 47

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 47

2.1.1. Phương pháp thu thập tài liệu số liệu................................................ 47

2.1.2. Phương pháp xử lý tài liệu, số liệu .................................................. 49

2.1.3. Phương pháp phân tích thông tin ...................................................... 49

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 52

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG VAI TRÕ CỦA NHÀ NƢỚC TRONG

QUẢN LÝ THỊ TRƢỜNG HÀNG HÓA TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH THÁI NGUYÊN .......................................................... 53

3.1. Những đặc điểm về thị trường hàng hóa tỉnh Thái Nguyên .................... 53

3.1.1. Khái quát về kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên................................ 53

3.1.2. Khái quát về đơn vị quản lý thị trường hàng hóa tỉnh Thái Nguyên54

3.2. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa trên địa

bàn tỉnh Thái Nguyên........................................................................................ 61

3.2.1. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

nói chung trên địa bàn................................................................................. 61

3.2.2. Thực trạng vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa thể

hiện trong các văn bản pháp quy của tỉnh đã ban hành .............................. 63

3.2.3. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác phát hiện, thanh tra, kiểm tra các hành vi vi phạm .......... 65

3.2.4. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác xử lý các loại vi phạm ...................................................... 72

3.2.5. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng

hóa đối với công tác phối hợp với các ngành, cơ quan chức năng

khác để xử lý .............................................................................................. 78

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2.6. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác phối hợp phòng chống dịch và vì chất lượng vệ sinh an

toàn thực phẩm............................................................................................. 81

3.2.7. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng

hóa đối với công tác kiểm tra, kiểm soát về giá, bình ổn giá, kiềm chế

lạm phát ...................................................................................................... 82

3.3. Kết quả khảo sát ý kiến chuyên gia về công tác quản lý thị trường hàng

hóa trên địa bàn tỉnh........................................................................................ 82

3.3.1. Về sự quan tâm đối với thị trường hàng hóa .................................... 85

3.3.2. Về gian lận thương mại..................................................................... 87

3.3.3. Về sự phù hợp của văn bản quản lý .................................................. 88

3.3.4. Về thủ đoạn của các đối tượng vi phạm............................................ 88

3.4. Đánh giá chung về tình hình quản lý thị trường hàng hóa....................... 89

3.4.1. Những mặt đã đạt.............................................................................. 89

3.4.2. Những khó khăn, tồn tại và nguyên nhân ......................................... 91

Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÕ CỦA NHÀ

NƢỚC TRONG QUẢN LÝ THỊ TRƢỜNG HÀNG HÓA

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN ĐẾN NĂM 2015,

TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2020....................................................... 95

4.1. Định hướng tăng cường vai trò quản lý Nhà nước trong quản lý thị

trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ............................................. 95

4.1.1. Dự báo diễn biến về thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ..... 95

4.1.2. Quan điểm và định hướng tăng cường vai trò quản lý Nhà nước

trong quản lý thị trường trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đến năm 2015,

tầm nhìn năm 2020...................................................................................... 97

4.2. Một số giải pháp tăng cường vai trò quản lý Nhà nước trong quản lý thị

trường trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đến năm 2015, tầm nhìn năm 2020........ 98

4.2.1. Giải pháp chung ................................................................................ 98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

4.2.2. Giải pháp cụ thể .............................................................................. 100

4.3. Kiến nghị................................................................................................ 104

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước và Chính phủ ........................................... 105

4.3.2. Kiến nghị với cơ quan Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng,

Hiệp hội bảo vệ thương hiệu..................................................................... 105

KẾT LUẬN .................................................................................................. 106

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 107

PHỤ LỤC..................................................................................................... 110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

BHXH : Bảo hiểm xã hội

BHYT : Bảo hiểm y tế

NSNN : Ngân sách nhà nước

QLTT : Quản lý thị trường

SHTT : Sở hữu trí tuệ

UBND : Ủy ban nhân dân

VPHC : Vi phạm hành chính

VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm

TM - DL : Thương mại – Du lịch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Dung lượng mẫu phỏng vấn ........................................................... 48

Bảng 3.1. Biên chế tổ chức lực lượng Chi cục QLTT tỉnh Thái Nguyên....... 57

Bảng 3.2. Trình độ chuyên môn của công chức Chi cục QLTT tỉnh Thái

Nguyên năm 2012........................................................................... 59

Bảng 3.3. Trang, thiết bị quản lý của Chi cục Quản lý thị trường tỉnh

Thái Nguyên .................................................................................. 60

Bảng 3.4. Văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện quản lý thị trường hàng

hóa của tỉnh Thái Nguyên............................................................... 63

Bảng 3.5. Thực trạng về vai trò nhà nước trong công tác phát hiện, thanh

tra, kiểm tra thị trường hàng hóa .................................................... 66

Bảng 3.6. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác xử lý các loại vi phạm của Chi cục QLTT tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................... 74

Bảng 3.7. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác xử lý các loại vi phạm của Chi cục QLTT tỉnh

Thái Nguyên.................................................................................... 77

Bảng 3.8. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa

đối với công tác phối hợp các ngành, cơ quan chức năng khác để

xử lý ................................................................................................ 79

Bảng 3.9. Sự phối hợp, tham gia của Chi cục QLTT tỉnh .............................. 81

Bảng 3.10. Công tác kiểm tra, kiểm soát về giá, bình ổn giá của Chi

cục QLTT..............................................................................82

Bảng 3.11. Bảng tổng hợp kết quả phỏng vấn ................................................ 83

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH

SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Mô hình tổ chức quản lý Nhà nước về thị trường hiện nay........... 18

Sơ đồ 3.1. Tổ chức bộ máy quản lý của Chi cục Quản lý thị trường ............. 54

HÌNH

Hình 3.1. Thực trạng về vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng

hóa đối với công tác xử lý các loại vi phạm của Chi cục QLTT

tỉnh Thái Nguyên ........................................................................... 78

Hình 3.2. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về sự quan tâm đến thị trường

hàng hóa ......................................................................................................85

Hình 3.3. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về sự phức tạp của thị trường hàng hóa..86

Hình 3.4. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về chế tài áp dụng xử lý vi phạm....86

Hình 3.5. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về hiệu lực của các chế tài..................86

Hình 3.6. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về nhân tố ảnh hưởng tới quản lý nhà

nước đối với thị trường hàng hóa ...........................................................87

Hình 3.7. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về gian lận thương mại........................88

Hình 3.8. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về sự phù hợp các văn bản quản lý...88

Hình 3.9. Tổng hợp kết quả phỏng vấn về thủ đoạn của các đối tượng vi phạm.....89

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sau Việt Nam gia nhập WTO, đặt ra ra những thời cơ thuận lợi và

nhiều thách thức trong quá trình hội nhập toàn diện về kinh tế. Thách thức

có thể nói là lớn nhất và mang tính thời sự, đó là hoạt động thương mại, đặc

biệt vấn đề hàng hóa. Hoạt động này trên nhiều phương diện khác nhau như:

Vận chuyển, kinh doanh hàng lậu, hàng giả, gian lận thương mại, chiếm đoạt

tiền hoàn thuế, buôn bán hóa đơn bất hợp pháp… diễn ra ngày càng gia tăng

cả về số lượng, đối tượng trên phạm vi rộng lớn, thủ đoạn ngày càng tinh vi,

phức tạp với nhiều phương thức, phương tiện hoạt động khác nhau. Những

hoạt động này gây hậu quả nghiêm trọng, ngày càng khó kiểm soát, làm cho

môi trường sản xuất, kinh doanh hàng hóa cạnh tranh không lành mạnh, ảnh

hưởng lớn tới sự phát triển kinh tế, xã hội. Trong tình hình đó đặt ra vai trò

của Nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa ngày càng phải tăng cường

trên các mặt: phương thức, phương pháp, công cụ quản lý, hạn chế những

bất cập. Quá trình quản lý được thông qua những căn cứ có tính pháp quy:

Luật, Nghị định, Thông tư...Nhằm ổn định nền kinh tế, tăng thu ngân sách

cho Nhà nước, tạo sự công bằng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho

các doanh nghiệp, góp phần giữ vững an ninh trật tự xã hội, bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng về sản phẩm hàng hóa đảm bảo chất lượng, sức khỏe và lối

sống lành mạnh.

Thị trường hàng hóa tỉnh Thái Nguyên là một bộ phận không tách rời

với thị trường hàng hóa chung của cả nước. Chính vì vậy, tôi lựa chọn đề tài:

“Vai trò nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên” làm luận văn Thạc sỹ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Sau khi phân tích thực trạng, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm nâng

cao vai trò quản lý Nhà nước trong quản lý thị trường hàng hóa trên địa bàn

tỉnh Thái nguyên.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò Nhà nước trong

quản lý thị trường hàng hóa.

- Phân tích đánh giá thực trạng thực hiện vai trò nhà nước trong quản lý

thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất các giải pháp nâng cao vai trò Nhà nước trong quản lý đối với

thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

3. Nội dung nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu nội dung thể hiện vai trò nhà nước trong

quản lý thị trường hàng hóa ở các mặt: Hoạt động quản lý, kiểm tra, kiểm soát

và sự phối hợp với các cơ quan liên quan.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Các hoạt động quản lý thị trường hàng hóa với

vai trò của Nhà nước.

- Phạm vi nghiên cứu: Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên từ năm 2008 - 2012.

5. Đóng góp khoa học của đề tài

Đề tài góp phần làm rõ hơn lý luận về vai trò nhà nước trong quản lý

thị trường hàng hóa. Thông qua kết quả nghiên cứu về thực trạng vai trò nhà

nước đối với quản lý thị trường hàng hóa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, luận

văn đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao vai trò nhà nước trong quản lý thị

trường hàng hóa trong một địa bàn cụ thể. Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo

đối với lãnh đạo Chi cục QLTT tỉnh Thái Nguyên, Sở Công thương để đề ra

những chính sách, kế hoạch phù hợp trong công tác quản lý thị trường hàng

hóa trên địa bàn tỉnh.