Vai trò cổ đông chiến lược đối với lợi nhuận ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Luận văn thạc sỹ i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn này “Vai trò cổ đông chiến lược đối với lợi nhuận các

ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan

rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được

sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm, nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn

này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày … tháng 05 năm 2015.

Lê Đỗ Hoàng Phúc

Luận văn thạc sỹ iii

TÓM TẮT

Tìm kiếm cổ đông chiến lược là một trong những vấn đề quan trọng luôn được

đưa ra bàn luận trong các cuộc họp Hội đồng cổ đông qua các năm của các ngân

hàng TMCP Việt Nam nhằm mục đích gia tăng nguồn vốn, nâng cao năng lực quản

lý, cải thiện chính sách quản trị rủi ro, cải tổ ngân hàng... Nghiên cứu này muốn tìm

hiểu vai trò và các yếu tố chính của cổ đông chiến lược tác động đến lợi nhuận của

các ngân hàng TMCP Việt Nam như thế nào? Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp

của 18 ngân hàng TMCP Việt Nam với tổng số 144 quan sát trong giai đoạn 2006 –

2013. Thông tin được thu thập từ báo cáo tài chính hợp nhất đã được kiểm toán, báo

cáo thường niên và thông tin hồ sơ doanh nghiệp được công bố trên các website của

ngân hàng, CĐCL và vietstock.vn. Phương pháp nghiên cứu là phương pháp định

lượng, sử dụng mô hình hồi quy GLS với dữ liệu bảng (Data panel). Biến phụ thuộc

là lợi nhuận ngân hàng, được đại diện bởi tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

bình quân (ROE). Biến giải thích gồm: Tổng tài sản CĐCL (ASS), tỷ suất lợi nhuận

trên vốn chủ sở hữu bình quân CĐCL (ROES), tỷ lệ vốn góp CĐCL (EQU), CĐCL

nước ngoài (TYPE1) và CĐCL trong nước (TYPE2), thời gian làm CĐCL (TIM).

Ngoài ra, đề tài còn nghiên cứu các đặc điểm và đặc trưng tài chính ngân hàng tác

động đến lợi nhuận ngân hàng TMCP Việt Nam ra sao? Các biến giải thích bao

gồm: Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (LOA), tỷ lệ nợ xấu (NPL), tỷ lệ vốn chủ sở

hữu (EOA), tỷ lệ trạng thái tiền mặt (LIQ), tổng tài sản ngân hàng (ASSB), tỷ lệ chi

phí hoạt động (EFF) và tuổi ngân hàng (AGE).

Kết quả nghiên cứu cho thấy CĐCL có tác động tích cực đến lợi nhuận của

các ngân hàng TMCP Việt Nam khi tổng tài sản CĐCL (ASS), tỷ lệ lợi nhuận trên

vốn chủ sở hữu bình quân CĐCL (ROES), tỷ lệ góp vốn CĐCL (EQU), thời gian

làm CĐCL (TIM) có mối quan hệ cùng chiều và có ý nghĩa thống kê với ROE ngân

hàng, trong đó CĐCL trong nước (TYPE2) tác động mạnh hơn CĐCL nước ngoài

(TYPE1). Đối với các yếu tố đặc trưng tài chính và đặc điểm ngân hàng, ngoại trừ

tỷ lệ trạng thái tiền mặt (LIQ) không có ý nghĩa thống kê, các yếu tố khác đều có ý

nghĩa thống kê với ROE. Trong đó, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản (LOA), tỷ lệ nợ

xấu (NPL), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (EOA), tỷ lệ chi phí hoạt động

(EFF) và tuổi ngân hàng (AGE) có mối quan hệ ngược chiều với ROE. Riêng tổng

Luận văn thạc sỹ iv

tài sản (ASSB) có mối quan hệ cùng chiều với ROE ngân hàng.

Luận văn thạc sỹ v

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................................ii

TÓM TẮT......................................................................................................................... iii

MỤC LỤC...........................................................................................................................v

DANH MỤC BẢNG BIỂU............................................................................................ viii

DANH MỤC VIẾT TẮT..................................................................................................ix

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..................................................................1

1.1 Đặt vấn đề nghiên cứu và lý do nghiên cứu....................................................1

1.2 Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................4

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................5

1.4 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................5

1.5 Phạm vi nghiên cứu ..........................................................................................6

1.6 Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu ...............................................................6

1.7 Ý nghĩa và ứng dụng của đề tài .......................................................................7

1.8 Bố cục của luận văn ..........................................................................................7

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .................................................................................9

2.1 Hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM....................................................9

2.2 Cổ đông chiến lược............................................................................................10

2.2.1 Khái niệm cổ đông...................................................................................10

2.2.2 Cổ đông chiến lược .................................................................................12

2.2.3 Cổ đông chiến lược nước ngoài của NHTMCP Việt Nam ......................13

2.2.4 Cổ đông chiến lược trong nước của NHTMCP Việt Nam.......................15

2.3 Các yếu tố chính của cổ đông chiến lược tác động đến lợi nhuận của

NHTMCP Việt Nam................................................................................................17

2.3.1 Quy mô của CĐCL (Tổng tài sản-ASS)...................................................18

2.3.2 Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu bình quân của CĐCL (ROES)...19

2.3.3 Giá trị vốn góp của CĐCL vào một ngân hàng (EQU) ..........................20

2.3.4 Loại cổ đông chiến lược (TYPE1 và TYPE2)..........................................20

2.3.5 Thời gian gắn bó của CĐCL đối với một ngân hàng (TIM) ...................21

2.4 Đặc trưng tài chính và đặc điểm NHTMCP Việt Nam..................................22

Luận văn thạc sỹ vi

2.4.1 Quy mô và chất lượng tín dụng của NHTM ............................................22

2.4.2 Thanh khoản của ngân hàng ...................................................................23

2.4.3 Quy mô ngân hàng (Tổng tài sản – Assets).............................................25

2.4.4 Hiệu quả quản lý chi phí (tỷ lệ chi phí hoạt động trên tổng thu nhập)...26

2.4.5 Đặc điểm ngân hàng (tuổi ngân hàng - Age)..........................................27

2.5 Các nghiên cứu trước về tác động của cổ đông chiến lược, đặc trưng tài

chính và đặc điểm ngân hàng đối với lợi nhuận của ngân hàng.........................27

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...........................................................32

3.1 Quy trình nghiên cứu........................................................................................32

3.2 Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ...................................................................32

3.2.1 Mô hình nghiên cứu.................................................................................32

3.2.2 Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................36

3.3 Mẫu nghiên cứu.................................................................................................37

3.4 Phương pháp nghiên cứu..................................................................................38

CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...............................................39

4.1 Thống kê mô tả các biến ...................................................................................39

4.2 Ma trận hệ số tương quan các cặp biến ..........................................................42

4.3 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến của các biến độc lập VIF...................44

4.4 Kiểm định lựa chọn mô hình nghiên cứu........................................................44

4.4.1 Kiểm định lựa chọn giữa FEM (Fixed Effects Model) và REM (Random

Effects Model) ...........................................................................................................44

4.4.2 Kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi White. .......................46

4.4.3 Kiểm định hiện tượng tự tương quan Wooldridge ..................................46

4.4.4 Kết quả hồi quy bằng phương pháp ước lượng GLS ..............................47

4.5 Thảo luận kết quả nghiên cứu .........................................................................49

4.5.1 Các yếu tố về CĐCL................................................................................49

4.5.2 Các yếu tố về đặc trưng tài chính và đặc điểm ngân hàng .....................52

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................59

5.1 Kết luận ..............................................................................................................59

5.2 Kiến nghị............................................................................................................60

5.3 Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu sau............................................61

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................63

Luận văn thạc sỹ vii

A. TIẾNG ANH .......................................................................................................63

B. TIẾNG VIỆT ......................................................................................................66

PHỤ LỤC..........................................................................................................................68

PHỤ LỤC A. DANH SÁCH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÓ CỔ

ĐÔNG CHIẾN LƯỢC.....................................................................................................68

PHỤ LỤC B. DANH SÁCH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÓ CỔ

ĐÔNG CHIẾN LƯỢC NƯỚC NGOÀI.........................................................................69

PHỤ LỤC C. DANH SÁCH CÁC NGÂN HÀNG THÀNH LẬP MỚI, CỔ PHẦN

HOÁ, HỢP NHẤT, SÁP NHẬP TRONG GIAI ĐOẠN 2006 ĐẾN 2013 ...................70

PHỤ LỤC D. DANH SÁCH 18 NGÂN HÀNG ĐƯỢC LỰA CHỌN NGHIÊN CỨU72

PHỤ LỤC E. KIỂM ĐỊNH HIỆN TƯỢNG ĐA CỘNG TUYẾN CỦA CÁC BIẾN

ĐỘC LẬP..........................................................................................................................73

PHỤ LỤC F. KIỂM ĐỊNH HAUSMAN........................................................................74

PHỤ LỤC G. KIỂM ĐỊNH HIỆN TƯƠNG PHƯƠNG SAI SAI SỐ THAY ĐỔI

WHITE..............................................................................................................................76

PHỤ LỤC H. KẾT QUẢ HỒI QUY BIẾN PHỤ THUỘC ROE.................................80

Luận văn thạc sỹ viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Trang

Bảng 3.1 Mô tả các biến phụ thuộc và kiểm soát ………………………………. .34

Bảng 3.2 Danh sách CĐCL nước ngoài năm tài chính khác thời điểm 31/12 …...39

Bảng 4.1 Thống kê mô tả các biến..........................................................................41

Bảng 4.2 Ma trận hệ số tương quan ........................................................................45

Bảng 4.3 Kết quả kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến các biến độc lập VIF .......46

Bảng 4.4 Kết quả kiểm định Hausman ...................................................................47

Bảng 4.5 Kết quả kiểm định hiện tượng phương sai sai số thay đổi White............48

Bảng 4.6 Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan Wooldridge......................49

Bảng 4.7 Kết quả hồi quy bằng phương pháp ước lượng GLS...............................49

Bảng 4.8 Kết quả kiểm định giả thuyết...................................................................50