v12

vî nhÆt

Kim L©n

A- Môc tiªu bài häc

1

TiÕn sÜ NguyÔn Träng Hoµng (chñ biªn)

Ths Lª Minh Khuª- Ths Lª §¨ng Lé- Ths NguyÔn Hoµi Nam

THIÕT KÕ BµI SO¹N

NG÷ V¡N LíP 12

TËP II

- Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng

khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.

- Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống

và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ ngay

trên bờ vực thẳm của cái chết.

- Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình

huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại.

B- Ph¬ng ph¸p và ph¬ng tiÖn d¹y häc

1. Phương pháp dạy học:

- Phương pháp thuyết trình kết hợp với phát vấn theo tiến trình quy nạp.

- Để quá trình nắm bắt thông tin hiệu quả GV cần yêu cầu HS làm việc tích cực:

tự đọc ở nhà và tóm tắt trước nội dung bài học theo yêu cầu của hệ thống câu hỏi

hướng dẫn trong SGK.

- Có thể tổ chức cho HS thảo luận trên lớp, trao đổi và thống nhất những nội dung

cần nắm bắt của văn bản.

2. Phương tiện dạy học:

SGK, GA, Phiếu học tập ...

C- Néi dung, tiÕn tr×nh lªn líp

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m

hiÓu chung

GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn

TiÓu dÉn (SGK) vµ nªu nh÷ng

nÐt chÝnh vÒ:

1) Nhµ v¨n Kim L©n.

2) XuÊt xø truyÖn ng¾n Vî

nhÆt 3) Bèi c¶nh x· héi cña

truyÖn.

HS dùa vµo phÇn TiÓu dÉn vµ

nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n

®Ó tr×nh bµy.

GV su tÇm thªm mét sè t liÖu,

tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu cho HS

hiÓu thªm vÒ bèi c¶nh x· héi

ViÖt Nam n¨m 1945.

I. T×m hiÓu chung

1. Kim L©n (1920- 2007)

Tªn khai sinh: NguyÔn V¨n Tµi.

Quª: lµng Phï Lu, x· T©n Hång, huyÖn Tiªn

S¬n, tØnh B¾c Ninh.

Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt

n¨m 2001.

T¸c phÈm chÝnh: Nªn vî nªn chång (1955),

Con chã xÊu xÝ (1962).

Lim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ

thuËt cña «ng thêng lµ khung c¶nh n«ng th«n,

h×nh tîng ngêi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng

trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n

quª. Kim L©n lµ nhµ v¨n mét lßng mét d¹ ®i vÒ

víi "®Êt", víi "ngêi", víi "thuÇn hËu nguyªn

thñy" cña cuéc sèng n«ng th«n.

2. XuÊt xø truyÖn.

Vî nhÆt lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c in trong tËp

truyÖn Con chã xÊu xÝ (1962).

3. Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn.

Ph¸t xÝt NhËt b¾t nh©n d©n ta nhæ lóa trång ®ay

nªn th¸ng 3 n¨m 1945, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®·

diÔn ra. ChØ trong vßng vµi th¸ng, tõ Qu¶ng TrÞ

®Õn B¾c K×, h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi.

2

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc￾hiÓu v¨n b¶n

1. HS ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm

II. §äc- hiÓu

1. §äc- tãm t¾t.

+ §äc diÔn c¶m mét sè ®o¹n tiªu biÓu.

+ Tãm t¾t diÔn biÕn cèt truyÖn víi nh÷ng chi

tiÕt chÝnh.

2. Dùa vµo néi dung truyÖn,

h·y gi¶i thÝch nhan ®Ò Vî

nhÆt.

GV gîi ý. HS th¶o luËn vµ

tr×nh bµy. GV nhËn xÐt vµ

nhÊn m¹nh mét sè ý c¬ b¶n.

2. T×m hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt.

+ Nhan ®Ò Vî nhÆt th©u tãm gi¸ trÞ néi dung t t￾ëng t¸c phÈm. "NhÆt" ®i víi nh÷ng thø kh«ng ra

g×. Th©n phËn con ngêi bÞ rÎ róng nh c¸i r¬m, c¸i

r¸c, cã thÓ "nhÆt" ë bÊt k× ®©u, bÊt k× lóc nµo. Ng￾êi ta hái vî, cíi vî, cßn ë ®©y Trµng "nhÆt" vî. §ã

tùc chÊt lµ sù khèn cïng cña hoµn c¶nh.

+ Nhng "vî" l¹i lµ sù tr©n träng. Ngêi vî cã vÞ

trÝ trung t©m x©y dùng tæ Êm. Trong t¸c phÈm, gia

®×nh Trµng tõ khi cã ngêi vî nhÆt, mäi ngêi trë

nªn g¾n bã, qu©y quÇn, ch¨m lo, thu vÐn cho tæ

Êm cña m×nh.

+ Nh vËy, nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m

c¶nh cña ngêi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé

sù cu mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh h￾íng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ngêi

trong c¶nh khèn cïng.

3. GV nªu vÊn ®Ò: Nhµ v¨n ®·

x©y dùng t×nh huèng truyÖn

nh thÕ nµo? T×nh huèng ®ã cã

nh÷ng ý nghÜa g×?

HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy, bæ

sung. GV gîi ý, nhËn xÐt vµ

nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

3. T×m hiÓu t×nh huèng truyÖn.

+ Trµng lµ mét nh©n vËt cã ngo¹i h×nh xÊu. §·

thÕ cßn dë ngêi. Lêi ¨n tiÕng nãi cña Trµng còng

céc c»n, th« kÖch nh chÝnh ngo¹i h×nh cña anh ta.

Gia c¶nh cña Trµng còng rÊt ¸i ng¹i. Nguy c¬ "Õ

vî" ®· râ. §· vËy l¹i gÆp n¨m ®ãi khñng khiÕp,

c¸i chÕt lu«n lu«n ®eo b¸m. Trong lóc kh«ng mét

ai (kÓ c¶ Trµng) nghÜ ®Õn chuyÖn vî con cña anh

ta th× ®ét nhiªn Trµng cã vî. Trong hoµn c¶nh ®ã,

Trµng "nhÆt" ®îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n

còng ®ång thêi lµ nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy

m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt. V× vËy, viÖc Trµng

cã vî lµ mét nghÞch c¶nh Ðo le, vui buån lÉn lén,

cêi ra níc m¾t.

+ D©n xãm ngô c ng¹c nhiªn, cïng bµn t¸n,

ph¸n ®o¸n råi cïng nghÜ: "biÕt cã nu«i næi nhau

sèng qua ®îc c¸i th× nµy kh«ng?", cïng nÝn lÆng.

+ Bµ cô Tø, mÑ Trµng l¹i cµng ng¹c nhiªn h¬n.

Bµ l·o ch¼ng hiÓu g×, råi "cói ®Çu nÝn lÆng" víi

nçi lo riªng mµ rÊt chung: "BiÕt chóng nã cã nu«i

næi nhau sèng qua ®îc c¬n ®ãi kh¸t nµy kh«ng?"

+ B¶n th©n Trµng còng bÊt ngê víi chÝnh h¹nh

phóc cña m×nh: "Nh×n thÞ ngåi ngay gi÷a nhµ ®Õn

3

b©y giê h¾n vÉn cßn ngê ngî". ThËm chÝ s¸ng

h«m sau Trµng vÉn cha hÕt bµng hoµng.

+ T×nh huèng truyÖn mµ Kim L©n x©y dùng võa

bÊt ngê l¹i võa hîp lÝ. Qua ®ã, t¸c phÈm thÓ hiÖn

râ gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o vµ gi¸ trÞ nghÖ

thuËt.

- Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t

xÝt qua bøc tranh x¸m xÞt vÒ th¶m c¶nh chÕt ®ãi.

NhÆt vî lµ c¸i khèn cïng cña cuéc sèng. C¸i ®ãi

quay qu¾t dån ®uæi ®Õn møc ngêi ®µn bµ chñ ®éng

gîi ý ®ßi ¨n. ChØ v× ®ãi qu¸ mµ ngêi ®µn bµ téi

nghiÖp nµy ¨n lu«n vµ "¨n liÒn mét chÆp 4 b¸t

b¸nh ®óc". ChØ cÇn vµi lêi nöa ®ïa nöa thËt thÞ ®·

chÊp nhËn theo kh«ng Trµng. Gi¸ trÞ con ngêi bÞ

phñ nhËn khi chØ v× cïng ®êng ®ãi kh¸t mµ ph¶i

trë nªn tr¬ trÏn, liÒu lÜnh, bÊt chÊp c¶ e thÑn. C¸i

®ãi ®· bãp mÐo c¶ nh©n c¸ch con ngêi.

- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, cu mang ®ïm

bäc nhau, kh¸t väng híng tíi sù sèng vµ h¹nh

phóc.

§iÒu mµ Lim L©n muèn nãi lµ: trong bèi c¶nh

bi th¶m, gi¸ trÞ nh©n b¶n kh«ng mÊt ®i, con ngêi

vÉn cø muèn ®îc lµ con ngêi, muèn ®îc nªn ngêi

vµ muèn cuéc ®êi thõa nhËn hä nh nh÷ng con ng￾êi. Trµng lÊy vî lµ ®Ó tiÕp tôc sù sèng, ®Ó sinh con

®Î c¸i, ®Ó híng ®Õn t¬ng lai. Ngêi ®µn bµ ®i theo

Trµng còng ®Ó ch¹y trèn c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®Ó híng

®Õn sù sèng. Bµ cô Tø, mét bµ l·o nhng l¹i lu«n

nãi ®Õn chuyÖn t¬ng lai, chuyÖn sung síng vÒ sau,

nhen lªn niÒm hi väng cho d©u con. §ã chÝnh lµ

søc sèng bÊt diÖt cña Vî nhÆt.

§Æc biÖt t×nh ngêi, lßng nh©n ¸i, sù cu mang

®ïm bäc cña nh÷ng con ngêi nghÌo ®ãi lµ søc

m¹nh ®Ó hä vît lªn c¸i chÕt.

- Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: T×nh huèng truyÖn khiÕn

diÔn biÕn ph¸t triÓn dÔ dµng vµ lµm næi bËt ®îc

nh÷ng c¶nh ®êi, nh÷ng th©n phËn ®ång thêi næi

bËt chñ ®Ò t tëng t¸c phÈm.

4. GV lÇn lît nªu c¸c vÊn ®Ò.

Sau mçi vÊn ®Ò, HS suy nghÜ

vµ ph¸t biÓu tù do, tranh luËn.

GV ®Þnh híng, nhËn xÐt vµ

nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

a) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ

4. T×m hiÓu vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n

vËt.

a) Nh©n vËt Trµng:

+ Trµng lµ nh©n vËt cã bÒ ngoµi th«, xÊu, th©n

phËn l¹i nghÌo hÌn, m¾c tËt hay võa ®i võa nãi

mét m×nh,…

+ Trµng "nhÆt" ®îc vî trong hoµn c¶nh ®ãi kh¸t.

4

diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n

vËt Trµng (lóc quyÕt ®Þnh ®Ó

ngêi ®µn bµ theo vÒ, trªn ®êng

vÒ xãm ngô c, buæi s¸ng ®Çu

tiªn cã vî).

"ChËc, kÖ", c¸i tÆc lìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù

liÒu lÜnh mµ lµ mét sù cu mang, mét tÊm lßng

nh©n hËu kh«ng thÓ chèi tõ. QuyÕt ®Þnh cã vÎ gi¶n

®¬n nhng chøa ®ùng nhiÒu t×nh th¬ng cña con ng￾êi trong c¶nh khèn cïng.

+ TÊt c¶ biÕn ®æi tõ gi©y phót Êy. Trªn ®êng vÒ

xãm ngô c, Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi nh mäi

ngµy mµ "phën ph¬", "vªnh vªnh ra ®iÒu". Trong

phót chèc, Trµng quªn tÊt c¶ t¨m tèi, "chØ cßn t×nh

nghÜa víi ngêi ®µn bµ ®i bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu

cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi.

+ Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî, Trµng biÕn ®æi h¼n:

"H¾n thÊy b©y giê h¾n míi nªn ngêi". Trµng thÊy

tr¸ch nhiÖm vµ biÕt g¾n bã víi tæ Êm cña m×nh.

b) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ

ngêi vî nhÆt (t thÕ, bíc ®i,

tiÕng nãi, t©m tr¹ng,…).

b) Ngêi vî nhÆt:

+ ThÞ theo Trµng tríc hÕt lµ v× miÕng ¨n (ch¹y

trèn c¸i ®ãi).

+ Nhng trªn ®êng theo Trµng vÒ, c¸i vÎ "cong

cín" biÕn mÊt, chØ cßn ngêi phô n÷ xÊu hæ, ngîng

ngõng vµ còng ®Çy n÷ tÝnh (®i sau Trµng ba bèn

bíc, c¸i nãn r¸ch che nghiªng, ngåi mím ë mÐp

giêng,…). T©m tr¹ng lo ©u, b¨n kho¨n, håi hép

khi bíc ch©n vÒ "lµm d©u ngµ ngêi".

+ Buæi sím mai, chÞ ta dËy sím, quÐt tíc, dän

dÑp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ngêi vî biÕt lo toan,

thu vÐn cho cuéc sèng gia ®×nh, h×nh ¶nh cña mét

ngêi "vî hiÒn d©u th¶o".

Ngêi phô n÷ xuÊt hiÖn kh«ng tªn, kh«ng tuæi,

kh«ng quª nh "r¬i" vµo gi÷a thiªn truyÖn ®Ó Trµng

"nhÆt" lµm vî. Tõ chç nh©n c¸ch bÞ bãp mÐo v× c¸i

®ãi, thiªn chøc, bæn phËn lµm vî, lµm d©u ®îc

®¸nh thøc khi ngêi phô n÷ nµy quyÕt ®Þnh g¾n

sinh m¹ng m×nh víi Trµng. ChÝnh chÞ còng ®· lµm

cho niÒm hi väng cña mäi ngêi trçi dËy khi kÓ

chuyÖn ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn ngêi ta ®i ph¸

kho thãc NhËt.

c) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ

diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt

bµ cô Tø- mÑ Trµng (lóc míi

vÒ, buæi sím mai, b÷a c¬m

®Çu tiªn).

c) Bµ cô Tø:

+ T©m tr¹ng bµ cô Tø: mõng, vui, xãt, tñi, "võa

ai o¸n võa xãt th¬ng cho sè kiÕp ®øa con m×nh".

§èi víi ngêi ®µn bµ th× "lßng bµ ®Çy xãt th¬ng".

NÐn vµo lßng tÊt c¶, bµ dang tay ®ãn ngêi ®µn bµ

xa l¹ lµm con d©u m×nh: "õ, th«i th× c¸c con ph¶i

duyªn, ph¶i sè víi nhau, u còng mõng lßng".

+ B÷a c¬m ®Çu tiªn ®ãn nµng d©u míi, bµ cô

Tø ®· nhen nhãm cho c¸c con niÒm tin, niÒm hi

5

väng: "tao tÝnh khi nµo cã tiÒn mua lÊy con gµ vÒ

nu«i, ch¶ mÊy mµ cã ®µn gµ cho xem".

Bµ cô Tø lµ hiÖn th©n cña nçi khæ con ngêi. Ng￾êi mÑ Êy ®· nh×n cuéc h«n nh©n Ðo le cña con

th«ng qua toµn bé nçi ®au khæ cña cuéc ®êi bµ. Bµ

lo l¾ng tríc thùc tÕ qu¸ nghiÖt ng·. Bµ mõng mét

nçi mõng s©u xa. Tõ ng¹c nhiªn ®Õn xãt th¬ng nh￾ng trªn hÕt vÉn lµ t×nh yªu th¬ng. Còng chÝnh bµ

cô lµ ngêi nãi nhiÒu nhÊt vÒ t¬ng lai, mét t¬ng lai

rÊt cô thÓ thiÕt thùc víi nh÷ng gµ, lîn, ruéng, vên,

… mét t¬ng lai khiÕn c¸c con tin tëng bëi nã

kh«ng qu¸ xa vêi. Kim L©n ®· kh¸m ph¸ ra mét

nÐt ®éc ®¸o khi ®Ó cho mét bµ cô cËp kÒ miÖng lç

nãi nhiÒu víi ®«i trÎ vÒ ngµy mai.

5. GV nªu vÊn ®Ò: NhËn xÐt vÒ

nghÖ thuËt viÕt truyÖn cña

Kim L©n (c¸ch kÓ chuyÖn,

c¸ch dùng c¶nh, ®èi tho¹i,

nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ ng©n

vËt, ng«n ng÷,…)

HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi theo

nh÷ng gîi ý, ®Þnh híng cña

GV.

5. T×m hiÓu mét sè nÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt.

+ C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, l«i cuèn, hÊp dÉn.

+ Dùng c¶nh ch©n thËt, g©y Ên tîng: c¶nh chÕt

®ãi, c¶nh b÷a c¬m ngµy ®ãi,…

+ Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ nhng béc lé tù

nhiªn, ch©n thËt.

+ Ng«n ng÷ n«ng th«n nhuÇn nhÞ, tù nhiªn.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng

kÕt

III. Tæng kÕt

GV yªu cÇu HS: H·y kh¸i

qu¸t l¹i bµi häc vµ tæng kÕt

trªn hai mÆt: néi dung vµ h×nh

thøc.

GV gîi ý. HS suy nghÜ, xem

l¹i toµn bµi vµ ph¸t biÓu tæng

kÕt.

+ Vî nhÆt t¹o ®îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc

®¸o, c¸ch kÓ chuyÖn hÊp dÉn, miªu t¶ t©m lÝ nh©n

vËt tinh tÕ, ®èi tho¹i sinh ®éng.

+ TruyÖn thÓ hiÖn ®îc th¶m c¶nh cña nh©n d©n

ta trong n¹n ®ãi n¨m 1945. §Æc biÖt thÓ hiÖn ®îc

tÊm lßng nh©n ¸i, søc sèng k× diÖu cña con ngêi

ngay bªn bê vùc th¼m cña c¸i chÕt vÉn híng vÒ sù

sèng vµ kh¸t khao tæ Êm gia ®×nh.

TiÕng viÖt:

Nh©n vËt giao tiÕp

A. Môc tiªu bµi häc

- N¾m ch¾c kh¸i niÖm nh©n vËt giao tiÕp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi,

quan hÖ th©n s¬ cña hä ®èi víi nhau, còng nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c chi phèi néi dung vµ

h×nh thøc lêi nãi cña c¸c nh©n vËt trong o¹t ®éng giao tiÕp.

- N©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp cña b¶n th©n vµ cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc chiÕn lîc giao

tiÕp trong nh÷ng ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh.

B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn

6

- SGK, SGV

- ThiÕt kÕ bµi häc

c. c¸ch thøc tiÕn hµnh

Gîi ý tr¶ lêi c©u hái, th¶o luËn ; híng dÉn lµm bµi tËp thùc hµnh.

d.TiÕn tr×nh d¹y häc

- KiÓm tra bµi cò

- Bµi míi

TiÕt 1

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Ph©n tÝch c¸c

ng÷ liÖu

1. GV gäi 1 HS ®äc ng÷ liÖu 1

(SGK) vµ nªu c¸c yªu cÇu sau

(víi HS c¶ líp):

a) Ho¹t ®éng giao tiÕp trªn cã

nh÷ng nh©n vËt giao tiÕp nµo?

Nh÷ng nh©n vËt ®ã cã ®Æc

®iÓm nh thÕ nµo vÒ løa tuæi,

giíi tÝnh, tÇng líp x· héi?

b) C¸c nh©n vËt giao tiÕp

chuyÓn ®æi vai ngêi nãi, vai

ngêi nghe vµ lu©n phiªn lît lêi

ra sao? Lît lêi ®Çu tiªn cña

"thÞ" híng tíi ai?

c) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn

cã b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ x· héi

kh«ng?

d) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn

cã quan hÖ xa l¹ hay th©n t×nh

khi b¾t ®Çu cuéc giao tiÕp?

e) Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ

x· héi, quan hÖ th©n-s¬, løa

tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp,…

chi phèi lêi nãi cña c¸c nh©n

vËt nh thÕ nµo?

- GV híng dÉn, gîi ý vµ tæ

chøc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù

do.

- GV nhËn xÐt, kh¼ng ®Þnh

nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu

chØnh nh÷ng ý kiÕn sai.

I. Ph©n tÝch c¸c ng÷ liÖu

1. Ng÷ liÖu 1

a) Ho¹t ®éng giao tiÕp trªn cã nh÷ng nh©n vËt

giao tiÕp lµ: Trµng, mÊy c« g¸i vµ "thÞ". Nh÷ng

nh©n vËt ®ã cã ®Æc ®iÓm :

- VÒ løa tuæi : Hä ®Òu lµ nh÷ng ngêi trÎ tuæi.

- VÒ giíi tÝnh : Trµng lµ nam, cßn l¹i lµ n÷.

- VÒ tÇng líp x· héi: Hä ®Òu lµ nh÷ng ngêi d©n

lao ®éng nghÑ ®ãi.

b) C¸c nh©n vËt giao tiÕp chuyÓn ®æi vai ngêi

nãi, vai ngêi nghe vµ lu©n phiªn lît lêi nh sau:

- Lóc ®Çu: H¾n (Trµng) lµ ngêi nãi, mÊy c« g¸i

lµ ngêi nghe.

- TiÕp theo: MÊy c« g¸i lµ ngêi nãi, Trµng vµ

"thÞ" lµ ngêi nghe.

- TiÕp theo: "ThÞ" lµ ngêi nãi, Trµng (lµ chñ

yÕu) vµ mÊy c« g¸i lµ ngêi nghe.

- TiÕp theo: Trµng lµ ngêi nãi, "thÞ" lµ ngêi

nghe.

- Cuèi cïng: "ThÞ" lµ ngêi nãi, Trµng lµ ngêi

nghe.

Lît lêi ®Çu tiªn cña "thÞ" híng tíi Trµng.

c) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn b×nh ®¼ng vÒ vÞ

thÕ x· héi (hä ®Òu lµ nh÷ng ngêi d©n lao ®éng

cïng c¶nh ngé).

d) Khi b¾t ®Çu cuéc giao tiÕp, c¸c nh©n vËt giao

tiÕp trªn cã quan hÖ hoµn toµn xa l¹.

e) Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi, quan hÖ

th©n-s¬, løa tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp,… chi

phèi lêi nãi cña c¸c nh©n vËt khi giao tiÕp. Ban

®Çu cha quen nªn chØ lµ trªu ®ïa th¨m dß. DÇn

dÇn, khi ®· quen hä m¹nh d¹n h¬n. V× cïng løa

tuæi, b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ x· héi, l¹i cïng c¶nh ngé

nªn c¸c nh©n vËt giao tiÕp tá ra rÊt suång s·.

7

2. HS ®äc ®o¹n trÝch vµ tr¶ lêi

nh÷ng c©u hái (SGK).

- GV híng dÉn, gîi ý vµ tæ

chøc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù

do.

- GV nhËn xÐt, kh¼ng ®Þnh

nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu

chØnh nh÷ng ý kiÕn sai.

2. Ng÷ liÖu 2

a) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trong ®o¹n v¨n: B¸

KiÕn, mÊy bµ vî B¸ KiÕn, d©n lµng vµ ChÝ PhÌo.

B¸ KiÕn nãi víi mét ngêi nghe trong trêng hîp

quay sang nãi víi ChÝ PhÌo. Cßn l¹i, khi nãi víi

mÊy bµ vî, víi d©n lµng, víi LÝ Cêng, B¸ KiÕn nãi

cho nhiÒu ngêi nghe (trong ®ã cã c¶ ChÝ PhÌo).

b) VÞ thÕ x· héi cña B¸ KiÕn víi tõng ngêi

nghe:

+ Víi mÊy bµ vî- B¸ KiÕn lµ chång (chñ gia

®×nh) nªn "qu¸t".

+ Víi d©n lµng- B¸ KiÕn lµ "cô lín", thuéc tÇng

líp trªn, lêi nãi cã vÎ t«n träng (c¸c «ng, c¸c bµ)

nhng thùc chÊt lµ ®uæi (vÒ ®i th«i chø! Cã g× mµ

xóm l¹i thÕ nµy?).

+ Víi ChÝ PhÌo- B¸ KiÕn võa lµ «ng chñ cò, võa

lµ kÎ ®· ®Èy ChÝ PhÌo vµo tï, kÎ mµ lóc nµy ChÝ

PhÌo ®Õn "¨n v¹". B¸ KiÕn võa th¨m dß, võa dç

dµnh võa cã vÎ ®Ò cao, coi träng.

+ Víi LÝ Cêng- B¸ KiÕn lµ cha, cô qu¸t con nh￾ng thùc chÊt còng lµ ®Ó xoa dÞu ChÝ PhÌo.

c) §èi víi ChÝ PhÌo, B¸ KiÕn thùc hiÖn nhiÒu

chiÕn lîc giao tiÕp:

+ §uæi mäi ngêi vÒ ®Ó c« lËp ChÝ PhÌo.

+ Dïng lêi nãi ngät nh¹t ®Ó vuèt ve, m¬n trín

ChÝ.

+ N©ng vÞ thÕ ChÝ PhÌo lªn ngang hµng víi

m×nh ®Ó xoa dÞu ChÝ.

d) Víi chiÕn lîc giao tiÕp nh trªn, B¸ KiÕn ®·

®¹t ®îc môc ®Ých vµ hiÖu qu¶ giao tiÕp. Nh÷ng ng￾êi nghe trong cuéc héi tho¹i víi B¸ KiÕn ®Òu r¨m

r¾p nghe theo lêi B¸ KiÕn. §Õn nh ChÝ PhÌo, hung

h·n lµ thÕ mµ cuèi cïng còng bÞ khuÊt phôc.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc rót ra

nhËn xÐt

II. NhËn xÐt vÒ nh©n vËt giao tiÕp

trong ho¹t ®éng giao tiÕp.

- GV nªu c©u hái vµ gîi ý: Tõ

viÖc t×m hiÓu c¸c ng÷ liÖu trªn,

anh (chÞ) rót ra nh÷ng nhËn

xÐt g× vÒ nh©n vËt giao tiÕp

trong ho¹t ®éng giao tiÕp?

- HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi.

- GV nhËn xÐt vµ tãm t¾t

nh÷ng néi dung c¬ b¶n.

1. Trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷,

c¸c nh©n vËt giao tiÕp xuÊt hiÖn trong vai ngêi nãi

hoÆc ngêi nghe. D¹ng nãi, c¸c nh©n vËt giao tiÕp

thêng ®æi vai lu©n phiªn lît lêi víi nhau. Vai ngêi

nghe cã thÓ gåm nhiÒu ngêi, cã trêng hîp ngêi

nghe kh«ng håi ®¸p lêi ngêi nãi.

2. Quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt giao tiÕp cïng víi

nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt (tuæi, giíi, nghÒ,vèn

sèng, v¨n hãa, m«i trêng x· héi,… ) chi phèi lêi

nãi (néi dung vµ h×nh thøc ng«n ng÷).

8

3. Trong giao tiÕp, c¸c nh©n vËt giao tiÕp tïy

ng÷ c¶nh mµ lùa chän chiÕn lîc giao tiÕp phï hîp

®Ó ®¹t môc ®Ých vµ hiÖu qu¶.

TiÕt 2

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: LuyÖn tËp I. LuyÖn tËp

Bµi tËp 1: Ph©n tÝch sù chi

phèi cña vÞ thÕ x· héi ë c¸c

nh©n vËt ®èi víi lêi nãi cña hä

trong ®o¹n trÝch (môc 1-

SGK).

- HS ®äc ®o¹n trÝch.

- GV gîi ý, híng dÉn ph©n

tÝch.

- HS th¶o luËn, tr×nh bµy.

- GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh

nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n.

Bµi tËp 1:

Anh MÞch ¤ng LÝ

VÞ thÕ x·

héi

KÎ díi- n¹n

nh©n bÞ b¾t ®i

xem ®¸ bãng.

BÒ trªn- thõa lÖnh

quan b¾t ngêi ®i

xem ®¸ bãng.

Lêi nãi

Van xin, nhón

nhêng (gäi «ng,

l¹y…)

H¸ch dÞch, qu¸t

n¹t (xng h« mµy

tao, qu¸t, c©u

lÖnh…)

Bµi tËp 2: Ph©n tÝch mèi quan

hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x·

héi, nghÒ nghiÖp, giíi tÝnh,

v¨n hãa,… cña c¸c nh©n vËt

giao tiÕp víi ®Æc ®iÓm trong

lêi nãi cña tõng ngêi ë ®o¹n

trÝch (môc 2- SGK).

- HS ®äc ®o¹n trÝch.

- GV gîi ý, híng dÉn ph©n

tÝch.

- HS th¶o luËn, tr×nh bµy.

- GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh

nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n.

Bµi tËp 2:

§o¹n trÝch gåm c¸c nh©n vËt giao tiÕp:

- Viªn ®éi sÕp T©y.

- §¸m ®«ng.

- Quan Toµn quyÒn Ph¸p.

Mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi,

nghÒ nghiÖp, giíi tÝnh, v¨n hãa,… cña c¸c nh©n

vËt giao tiÕp víi ®Æc ®iÓm trong lêi nãi cña tõng

ngêi:

- Chó bÐ: trÎ con nªn chó ý ®Õn c¸i mò, nãi rÊt

ngé nghÜnh.

- ChÞ con g¸i: phô n÷ nªn chó ý ®Õn c¸ch ¨n

mÆc (c¸i ¸o dµi), khen víi vÎ thÝch thó.

- Anh sinh viªn: ®ang häc nªn chó ý ®Õn viÖc

diÔn thuyÕt, nãi nh mét dù ®o¸n ch¾c ch¾n.

- B¸c cu li xe: chó ý ®«i ñng.

- Nhµ nho: d©n lao ®éng nªn chó ý ®Õn tíng

m¹o, nãi b»ng mét c©u thµnh ng÷ th©m nho.

KÕt hîp víi ng«n ng÷ lµ nh÷ng cö chØ ®iÖu bé,

c¸ch nãi. §iÓm chung lµ ch©m biÕm, mØa mai.

Bµi tËp 3: §äc ng÷ liÖu (môc

3- SGK), ph©n tÝch theo nh÷ng

Bµi tËp 3:

a) Quan hÖ gi÷a bµ l·o hµng xãm vµ chÞ dËu lµ

9

yªu cÇu:

a) Quan hÖ gi÷a bµ l·o hµng

xãm vµ chÞ dËu. §iÒu ®ã chi

phèi lêi nãi vµ c¸ch nãi cña 2

ngêi ra sao?

b) Ph©n tÝch sù t¬ng t¸c vÒ

hµnh ®éng nãi gi÷a lît lêi cña

2 nh©n vËt giao tiÕp.

c) NhËn xÐt vÒ nÐt v¨n hãa

®¸ng tr©n träng qua lêi nãi,

c¸ch nãi cña c¸c nh©n vËt.

HS ®äc ®o¹n trÝch. GV gîi ý,

híng dÉn ph©n tÝch. HS th¶o

luËn, tr×nh bµy. GV nhËn xÐt,

nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm c¬

b¶n.

quan hÖ hµng xãm l¸ng giÒng th©n t×nh.

§iÒu ®ã chi phèi lêi nãi vµ c¸ch nãi cña 2 ngêi￾th©n mËt:

+ Bµ l·o: b¸c trai, anh Êy,…

+ ChÞ DËu: c¶m ¬n, nhµ ch¸u, cô,…

b) Sù t¬ng t¸c vÒ hµnh ®éng nãi gi÷a lît lêi cña

2 nh©n vËt giao tiÕp: Hai nh©n vËt ®æi vai lu©n

phiªn nhau.

c) NÐt v¨n hãa ®¸ng tr©n träng qua lêi nãi, c¸ch

nãi cña c¸c nh©n vËt: t×nh lµng nghÜa xãm, tèi löa

t¾t ®Ìn cã nhau.

Ho¹t ®éng 2: Cñng cè lÝ

thuyÕt

II. Cñng cè lÝ thuyÕt

CÇn n¾m v÷ng nh÷ng néi dung sau:

GV cñng cè lÝ thuyÕt vµ giao

viÖc cho HS.

1. Vai trß cña nh©n vËt giao tiÕp.

2. Quan hÖ x· héi vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nh©n

vËt giao tiÕp chi phèi lêi nãi.

3. ChiÕn lîc giao tiÕp phï hîp.

Lµm v¨n:

ViÕt bµi lµm v¨n sè 5: nghÞ luËn v¨n häc

A- Môc tiªu bài häc

Giúp HS:

- Củng cố và nâng cao trình độ làm văn nghị luận về các mặt: xác định đề, lập

dàn ý, diễn đạt.

- Viết được bài văn nghị luận văn học thể hiện ý kiến của mình một cách rõ

ràng, mạch lạc, có sức thuyết phục.

B- Ph¬ng ph¸p và ph¬ng tiÖn d¹y häc

1. Phương pháp dạy học:

Bài học tập trung vào nghị luận một vấn đề văn học. => Lưu ý HS ôn lại những tri

thức về nghị luận, về thao tác lập luận,...để HS biết cách lập luận một cách chặt chẽ,

nêu luận điểm rõ ràng, đưa dẫn chứng thuyết phục,hấp dẫn.

10

2. Phương tiện dạy học:

SGK, GA, ...

C- Néi dung, tiÕn tr×nh lªn líp

1. Ổn định, kiểm tra sĩ số lớp.

2. Ra đề làm văn cho HS: GV có thể vận dụng theo đề bài trong SGK hoặc tự ra

đề cho phù với đối tượng học sinh.

Đề 1 SGK:

Trong một bức thư luận về văn chương, Nguyễn Văn Siêu có viết: “Văn chương

(...) có loại đáng thờ. Có loại không đáng thờ. Loại không đáng thờ là loại chỉ chuyên

chú ở văn chương. Loại đáng thờ là loại chuyên chú ở con người”. Hãy phát biểu ý

kiến về quan niệm trên.

3. Hướng dẫn HS xác định đề: Căn cứ vào SGK và SGV để hướng dẫn HS viết

đúng hướng, đúng trọng tâm.

Gîi ý mét sè ®Ò tham kh¶o.

§Ò 1: Anh (chÞ) hiÓu thÕ nµo vÒ ý kiÕn sau cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu: "Th¬ lµ hiÖn

thùc, th¬ lµ cuéc ®êi, th¬ cßn lµ th¬ n÷a".

Gîi ý:

Bµi viÕt cÇn cã nh÷ng luËn ®iÓm sau:

+ Th¬ lµ hiÖn thùc.

+ Th¬ lµ cuéc ®êi.

+ Mèi quan hÖ gi÷a th¬ víi hiÖn thùc, cuéc ®êi.

+ Th¬ cßn lµ th¬ n÷a. Tøc lµ th¬ cßn cã nh÷ng ®Æc trng riªng: c¶m xóc, h×nh tîng,

ng«n ng÷, nh¹c ®iÖu,…

§Ò 2: B×nh luËn ý kiÕn cña Nam Cao:

"Mét t¸c phÈm thËt cã gi¸ trÞ ph¶i vît lªn trªn tÊt c¶ bê câi, giíi h¹n, ph¶i lµ t¸c

phÈm chung cho c¶ loµi ngêi. Nã ph¶i chøa ®ùng mét c¸i g× lín lao, m¹nh mÏ, võa ®au

®ín l¹i võa phÊn khëi. Nã ca tông lßng th¬ng, t×nh b¸c ¸i, sù c«ng b×nh. Nã lµm cho

con ngêi ngµy cµng ngêi h¬n"

(Nam Cao- §êi thõa)

Gîi ý:

Bµi viÕt cÇn cã nh÷ng luËn ®iÓm sau:

+ "Mét t¸c phÈm thËt sù cã gi¸ trÞ ph¶i vît lªn trªn tÊt c¶ bê câi, giíi h¹n, ph¶i lµ

t¸c phÈm chung cho c¶ loµi ngêi". §ã lµ søc sèng cña t¸c phÈm v¨n häc. T¸c phÈm v¨n

häc vît lªn giíi h¹n kh«ng gian, thêi gian.

+ "Mét t¸c phÈm thËt cã gi¸ trÞ ph¶i chøa ®ùng mét c¸i g× lín lao m¹nh mÏ, võa

®au ®ín l¹i võa phÊn khëi". §©y chÝnh lµ gi¸ trÞ néi dung vµ t¸c ®éng tinh thÇn, t¸c

dông gi¸o dôc cña t¸c phÈm v¨n häc.

- Ph¶i ®Æt ®îc nh÷ng vÊn ®Ò lín lao chÝnh lµ néi dung ph¶n ¸nh hiÖn thùc cña t¸c

phÈm vµ t×nh c¶m cña nhµ v¨n tríc hiÖn thùc Êy.

- "M¹nh mÏ, ®au ®ín, phÊn khëi" lµ søc m¹nh lay ®éng t©m hån con ngêi cña t¸c

phÈm v¨n ch¬ng.

+ §Æc biÖt mét t¸c phÈm cã gi¸ trÞ ph¶i "ca tông lßng th¬ng, t×nh b¸c ¸i, sù c«ng

b×nh. Nã lµm cho con ngêi gÇn ngêi h¬n". §©y lµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o vµ chøc n¨ng nh©n

®¹o hãa con ngêi cña t¸c phÈm v¨n häc. §ã lµ ®iÒu cèt lâi, lµ h¹t nh©n c¬ b¶n cña mét

t¸c phÈm cã gi¸ trÞ.

11

+ B×nh luËn n©ng cao vÊn ®Ò:

- ý kiÕn cña Nam Cao hoµn toµn ®óng, nhng cha ®ñ. T¸c phÈm v¨n häc thËt sù cã

gi¸ trÞ cßn ph¶i mang gi¸ trÞ nh©n ®¹o tÝch cùc, nghÜa lµ ph¶i tham gia ®Êu tranh c¶i t¹o

x· héi, ph¶i lµ mét thø vò khÝ chèng bÊt c«ng, tiªu diÖt c¸i ¸c. Cã nh vËy míi "ca tông

lßng thên, t×nh b¸c ¸i" mét c¸ch tÝch cùc.

- V¨n häc cßn ph¶i ch¾p c¸nh, më ®êng cho con ngêi, t×m ®êng ®i cho mçi sè

phËn, mçi con ngêi. Cã nh vËy t¸c phÈm v¨n häc míi ®¹t gi¸ trÞ nh©n ®¹o tÝch cùc.

§Ò 3: Ph©n tÝch ®o¹n th¬ sau trong bµi ViÖt B¾c cña Tè H÷u:

Nh÷ng ®êng ViÖt B¾c cña ta,

§ªm ®ªm rÇm rËp nh lµ ®Êt rung.

Qu©n ®i ®iÖp ®iÖp trïng trïng,

¸nh sao ®Çu sóng b¹n cïng mò nan.

D©n c«ng ®á ®uèc tõng ®oµn,

Bíc ch©n n¸t ®¸ mu«n tµn löa bay.

Ngh×n ®ªm th¨m th¼m s¬ng dµy,

§Ìn pha bËt s¸ng nh ngµy mai lªn.

Tin vui chiÕn th¾ng tr¨m miÒn,

Hßa B×nh, T©y B¾c, §iÖn Biªn vui vÒ.

Vui tõ §ång Th¸p, An Khª,

Vui lªn ViÖt B¾c, ®Ìo De, nói Hång

(ViÖt B¾c, NXB V¨n häc, Hµ Néi 1962)

Gîi ý:

+ §o¹n th¬ mang ©m hëng sö thi, miªu t¶ khÝ thÕ chiÕn th¾ng cña d©n téc ta trong

kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.

+ Chó ý khai th¸c c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt:

- HÖ thèng tõ l¸y: "rÇm rËp", "®iÖp ®iÖp trïng trïng",… gîi t¶ sù v« tËn cña ®oµn

qu©n vµ cña c¸ch m¹ng, søc m¹nh rung chuyÓn nói rõng.

- Nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô k× vÜ, phi thêng: ¸nh sao ®Çu sóng, D©n c«ng ®á

®uèc, Bíc ch©n n¸t ®¸, mu«n tµn löa bay, §Ìn pha bËt s¸ng nh ngµy mai lªn,…

- NghÖ thuËt liÖt kª ®Þa danh g¾n víi nh÷ng chiÕn c«ng: Hßa B×nh, T©y B¾c, §iÖn

Biªn, §ång Th¸p, An Khª, ViÖt B¾c, ®Ìo De, nói Hång, diÔn t¶ c¸i n¸o nøc vµ nh÷ng

chiÕn th¾ng dån dËp, chiÕn c«ng nèi tiÕp chiÕn c«ng, niÒm vui nèi tiÕp niÒm vui.

+ Tæng hîp kh¸i qu¸t gi¸ trÞ cña ®o¹n th¬.

®äc v¨n:

vî chång a phñ

T« Hoµi

A. Môc tiªu bµi häc

- HiÓu ®îc cuéc sèng c¬ cùc, tèi t¨m cña ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè vïng cao díi

¸ch ¸p bøc k×m kÑp cña thùc d©n vµ chóa ®Êt thèng trÞ; qu¸ tr×nh ngêi d©n c¸c d©n téc

thiÓu sè thøc tØnh c¸ch m¹ng vµ vïng lªn tù gi¶i phãng ®êi m×nh, ®i theo tiÕng gäi cña

§¶ng.

12