Ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay

KILOBOOKS.COM

Trang 1

MỤ C LỤ C

Trang

Trang phụ bìa

Lờ i cam đoan

Mụ c lụ c

Danh mụ c các ký hiệ u, chữ viế t tắ t

Danh mụ c các bả ng biể u, hình vẽ

LỜ I MỞ ĐẦ U......................................................................... .......................................... 4

1 CHƯ Ơ NG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỊ TRƯ Ờ NG QUYỀ N CHỌ N VÀ

HỢ P ĐỒ NG QUYỀ N CHỌ N CỔ PHIẾ U.......................................................... ............... 7

1.1 SỰ RA ĐỜ I THỊ TRƯ Ờ NG QUYỀ N CHỌ N: ............................................ ....... 7

1.2 MỘ T SỐ KHÁI NIỆ M CƠ BẢ N VỀ QUYỀ N CHỌ N:.................................... 10

1.2.1 Quyề n chọ n:................................................................ ............................ 10

1.2.2 Hợ p đồ ng quyề n chọ n cổ phiế u: ............................................ .................. 10

1.2.3 Phân loạ i quyề n chọ n: ........................................................ ..................... 10

1.3 CÁC THÀNH PHẦ N TRÊN SÀN GIAO DỊ CH QUYỀ N CHỌ N CỔ PHIẾ U

CHICAGO BOARD OF OPTIONS EXCHANGE (CBOE):........................................ 12

1.3.1 Các nhân viên trên sàn giao dị ch ............................................................ 12

1.3.2 Người tạo thị trường (Maket maker):....................................................... 12

1.3.3 Nhân viên lư u trữ lệnh (Order book official): .......................................... 13

1.3.4 Chuyên gia (Specialist): .......................................................................... 13

1.3.5 Nhà môi giới trên sàn (Floor boker): ....................................................... 14

1.3.6 Lệnh và các loại lệnh giao dịch quyền chọn ............................................ 14

1.3.7 Các hệ thống chuyển lệnh........................................................................ 16

1.3.8 Công ty thanh toán bù trừ Hợp đồng quyền chọn (Options Clearing

Corporation) .......................................................................................................... 17

1.4 NHỮNG RỦI RO ĐỐI VỚI NGƯỜI ĐẦU TƯ KHI GIAO DỊCH QUYỀN

CHỌN 23

1.4.1 Rủi ro đối với người nắm giữ quyền chọn ............................................... 23

1.4.2 Rủi ro đối với người bán quyền chọn ...................................................... 24

2 CHƯ Ơ NG 2: KINH NGHI ỆM ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG KHOÁN

CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ NHỮNG QUAN ĐIỂM VỀ ỨNG DỤNG

QUYỀN CHỌN CHỨNG KHOÁN TẠI VIỆT NAM...................................................... 26

2.1 MÔ HÌNH CHÂU ÂU: .................................................................................... 26

2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển Sàn giao dịch quyền chọn Châu Âu

(“Euronext”).......................................................................................................... 26

2.1.2 Hoạt động của Euronext:......................................................................... 27

2.1.3 Tổ chức và quản lý.................................................................................. 28

2.2 MÔ HÌNH NHẬT............................................................................................ 29

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 2

2.2.1 Thị trư ờ ng chứ ng khoán Nhậ t ............................................. .................... 29

2.2.2 Sàn giao dị ch chứ ng khoán Tokyo (“TSE”)............................................ 30

2.3 MÔ HÌNH SINGAPORE:................................................................................ 35

2.3.1 Lị ch sử hình thành và phát triể n củ a S ở giao dịch chứng khoán Singapore:35

2.3.2 Cơ cấu tổ chức sàn giao dịch:.................................................................. 36

2.3.3 Sản phẩm, dịch vụ của SGX:................................................................... 39

2.3.4 Cơ chế giao dịch Hợp đồng quyền chọn trên chỉ số Nikkei 225:.............. 40

2.4 BÀI HỌC KINH NGHIỆM RÚT RA ĐỐI VỚI THỊ TRƯỜNG CHỨNG

KHOÁN VIỆT NAM KHI ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG KHÓAN:........... 42

Xây dựng hệ thống giám sát quản lý:..................................................................... 42

Xây dựng hệ thống công nghệ thông tin tư ơ ng thích với hoạt động của Sàn giao

dịch quyền chọn: ................................................................................................... 43

Nâng cao hiệu quả cung cấp thông tin ................................................................... 43

Hoàn thiện quy trình và trang bị hệ thống kỹ thuật giao dịch: ................................ 43

2.5 TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHÓAN VIỆT NAM: ................ 44

2.5.1 Biến động trên Thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua: .. 44

2.5.2 Một số đặc điểm của thị trường chứng khoán Việt Nam:......................... 49

2.5.3 Rủi ro đối với các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam: ..... 53

2.6 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG KHOÁN

VÀ NHỮNG QUAN ĐIỂM VỀ VIỆC ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG

KHOÁN TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM:................................ 57

2.6.1 Sự cần thiết của việc ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị trường

chứng khoán Việt Nam:......................................................................................... 57

2.6.2 Những quan điểm về việc ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị

trường chứng khoán Việt Nam: ............................................................................. 59

3 CHƯ Ơ NG 3: ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG KHOÁN TRÊN THỊ

TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ...................................................................... 64

3.1 NHỮNG THUẬN LỢI VÀ HẠN CHẾ KHI ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN

TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM................................................ 64

3.1.1 Thuận lợi:................................................................................................ 64

3.1.2 Hạn chế khi ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên TTCK VN:............ 65

3.2 CÁC ĐIỀU KIỆN ĐỂ TRIỂN KHAI QUYỀN CHỌN CỔ PHIẾU TRÊN THỊ

TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM: ................................................................. 67

3.2.1 Cần nâng cao nhận thức của các chủ thể tham gia thị trường về quyền chọn

chứng khoán:......................................................................................................... 67

3.2.2 Cần có hệ thống cơ sở pháp lý hoàn thiện: .............................................. 68

3.2.3 Điều kiện về công bố thông tin và tuyên truyền :..................................... 68

3.2.4 Điều kiện về hạ tầng kỹ thuật: ................................................................. 69

3.2.5 Điều kiện về con người và chất lượng đào tạo:........................................ 69

3.3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH ỨNG DỤNG QUYỀN CHỌN

CHỨNG KHOÁN TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM .................. 70

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 3

3.3.1 Giả i pháp đố i với Chính phủ và các cơ quan nhà nước: ........................... 70

3.3.2 Giải pháp đối với Công ty chứng khoán và các tổ chức trung gian: ......... 74

3.3.3 Giải pháp đối với Nhà đầu tư : ................................................................. 75

3.4 MÔ HÌNH DỰ KIẾN CỦA SÀN GIAO DỊCH QUYỀN CHỌN CHỨNG

KHOÁN TẠI VIỆT NAM:.......................................................................................... 76

3.4.1 Môi trường giao dịch:.............................................................................. 76

3.4.2 Nhà tạo lập thị trường, nhà môi giới quyền chọn:.................................... 77

3.4.3 Mô hình tổ chức và phư ơ ng thức giao dịch dự kiến sàn giao dịch quyền

chọn chứng khoán ở Việt Nam: ............................................................................. 77

3.4.4 Phí giao dịch, phí thanh toán và hoa hồng: .............................................. 79

3.4.5 Yết giá: ................................................................................................... 80

3.4.6 Cơ chế quản lý, giám sát: ........................................................................ 80

KẾT LUẬN:.................................................................................................................... 84

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 4

LỜ I MỞ ĐẦ U

Kể từ khi Trung tâm giao dị ch chứ ng khoán TP.HCM ra đờ i năm 2000, hoạ t

động thị trường chứng khoán Việt Nam trở nên sôi động và mang lại nhiều lợi ích

cho nền kinh tế, đặc biệt là quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước được tiến

hành thuận lợi hơ n. Tuy nhiên, cho đến nay, sau hơ n 8 năm thành lập, thị trường

chứng khóan Việt Nam đã có những dấu hiệu hết sức lo ngại, chỉ số VN Index sau

một thời gian tăng nhanh, tăng nóng, đến nay liên tục giảm, các nhà đầu tư thua lỗ

nặng, cầu chứng khoán suy giảm mạnh, thị trường trở nên buồn tẻ… Giải pháp cho

vấn đề này như thế nào? Có biện pháp gì để bảo vệ nhà đầu tư khi giá chứng khoán

liên tục giảm hoặc giảm đột biến? Một trong những công cụ giúp nhà đầu tư hạn

chế rủi ro là chứng khoán phái sinh.

Chứng khoán phái sinh (derivatives) là những công cụ được phát hành trên

cơ sở những tài sản cơ sở như như c ổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, lãi suất, …nhằm

nhiều mục tiêu khác nhau như bảo vệ lợi nhuận hoặc tạo lợi nhuận. Các chứng

khoán phái sinh sẽ là đòn bẩy, làm tăng nhiều lần giá trị các các đối tượng đầu tư

như cổ phiếu, trái phiếu, hoặc để đảm bảo rằng nếu giá của cổ phiếu, trái phiếu có

thay đổi bao nhiêu thì giá của các công cụ phái sinh vẫn sẽ được duy trì ở mức ban

đầu. Các công cụ phái sinh rất phong phú và đa dạng, như ng có bốn công cụ chính

là Hợp đồng kỳ hạn (forwards), Hợp đồng tư ơ ng lai (futures), Quyền chọn mua

hoặc bán (options) và Hợp đồng hoán đổi (swaps).

Mặc dù hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng giao sau có thể sử dụng để phòng

ngừa rủi ro, như ng vì tất cả những hợp đồng bắt buộc thực hiện khi đến hạn nên nó

cũng đánh mất đi cơ hội kinh doanh, nếu như sự biến động giá thuận lợi. Đây là

nhược điểm lớn nhất của hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng giao sau. Trong khi đó một

hợp đồng quyền chọn cho phép người nắm giữ nó thực hiện hay không thực hiện

hợp đồng.

Quyền chọn chứng khoán là công cụ khá linh hoạt để phòng ngừa rủi ro, tuy

nhiên bản thân công cụ phái sinh này cũng có thể làm nảy sinh rủi ro nếu không

được kiểm soát và quản lý chặt chẽ từ các cơ quan chức năng. Kinh nghiệm cho

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 5

thấy, Cuộc khủng hoảng tài chính lần này của Mỹ chính là do chư a quản lý, giám

sát chặt chẽ công cụ chứng khoán phái sinh trong lĩnh vực bất động sản.

Mặc dù trong thời gian hiện nay, vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, việc

ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam có những

hạn chế nhất định, tuy nhiên xét về mục tiêu dài hạn thì chứng khoán phái sinh vẫn

là công cụ không thể thiếu đối với những thị trường chứng khoán phát triển. Do vậy,

bên cạnh việc nghiên cứu ứng dụng chứng khoán phái sinh cũng cần chú ý đến cơ

chế giám sát, quản lý chặt chẽ từ cơ quan nhà nước để thị trường chứng khoán phát

triển một cách hiệu quả, có kiểm soát.

Xuất phát từ những vấn đề trên, việc tham khảo và ứng dụng quyền chọn

chứng khoán vào điều kiện thực tiễn ở nước ta là một bước đi cần thiết cho sự phát

triển của thị trường chứng khoán Việt Nam trong tư ơ ng lai, đó c ũng là lý do tác giả

chọn đề tài “Ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt

Nam hiện nay” làm đề tài cho Luận văn thạc sĩ của mình.

1. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu, làm sáng tỏ đặc điểm, vai trò của công cụ quyền chọn, chiến

lược phòng ngừa rủi ro bằng quyền chọn, các thành phần của thị trường

quyền chọn.

- Đánh giá thực trạng thị trường chứng khoán Việt Nam và sự cần thiết áp

dụng quyền chọn vào thị trường chứng khoán Việt Nam.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm áp dụng các giao dịch quyền chọn chứng

khoán tại Việt Nam

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Nghiên cứu các lý luận về sản phẩm quyền chọn chứng khoán và thị

trường quyền chọn chứng khoán.

- Nghiên cứu quá trình hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam từ

khi thành lập đến giai đoạn hiện nay, thực trạng ứng dụng công cụ quyền

chọn trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 6

- Ngoài ra, do có sự giới hạn nên trong khuôn khổ của đề tài nghiên cứu,

đề tài này không đi vào những vấn đề như : các kỹ thuật định giá quyền

chọn….

3. Phư ơ ng pháp nghiên c ứu

- Luận văn này được nghiên cứu trên cơ sở lý thuyết tài chính hiện đại, lý

thuyết quản trị rủi ro tài chính, cùng với phư ơ ng pháp thống kê, mô tả,

phân tích và tổng hợp dữ liệu để khái quát hóa lên bản chất của các vấn

đề cần nghiên cứu.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu

- Là tài liệu cho các nhà nghiên cứu và các nhà kinh doanh chứng khoán

tham khảo.

- Do hạn chế về thời gian, trình độ và kinh nghiệm, đề tài không thể đi sâu

tìm hiểu, khảo sát và phân tích hết các khía cạnh có liên quan đến quyền

chọn. Mong rằng đề tài này sẽ tiếp tục được nghiên cứu, khảo sát, kiểm

chứng đầy đủ hơ n và trên cơ s ở đó có thể củng cố hoặc bổ sung thêm các

giải pháp, đề xuất nhằm đạt được hiệu quã thiết thực và bền vững hơ n.

5. Kết cấu của đề tài

- Với phạm vi nghiên cứu như trên, nội dung chính của Luận văn bao gồm

03 chư ơ ng:

- Chư ơ ng 1: Khái quát chung về thị trường quyền chọn và hợp đồng quyền

chọn cổ phiếu

- Chư ơ ng 2: Kinh nghi ệm ứng dụng quyền chọn chứng khoán của một số

nước trên thế giới và những quan điểm về ứng dụng quyền chọn chứng

khoán tại Việt Nam.

- Chư ơ ng 3: Ứng dụng quyền chọn chứng khoán trên thị trường chứng

khoán Việt Nam.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 7

1 CHƯ Ơ NG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỊ TRƯ Ờ NG QUYỀ N

CHỌ N VÀ HỢ P ĐỒ NG QUYỀ N CHỌ N CỔ PHIẾ U

1.1 SỰ RA ĐỜ I THỊ TRƯ Ờ NG QUYỀ N CHỌ N:

Nhữ ng giao dị ch quyề n chọ n bán và quyề n chọ n mua đ ầu tiên được ghi nhận

là ở các quốc gia châu Âu và Mỹ đầu thế kỷ 18. Vào đầu những năm 1900, hiệp hội

những nhà môi giới và kinh doanh quyền chọn (option) ra đời. Mục đích của hiệp

hội này là cung cấp kỹ thuật nhằm đư a những người mua và người bán lại với nhau.

Nhà đầu tư muốn mua quyền chọn sẽ liên hệ với một công ty thành viên, công ty

này sẽ tìm người bán quyền chọn từ khách hàng của công ty hoặc của các công ty

thành viên khác. Nếu không có người bán, công ty đó sẽ tự phát hành quyền chọn

với giá cả thích hợp. Thị trường hoạt động theo cách này gọi là thị trường phi tập

trung OTC (over-the-counter), các nhà kinh doanh không gặp nhau trên sàn giao

dịch.

Tuy nhiên, thị trường quyền chọn phi tập trung này bộc lộ rõ nhiều khiếm

khuyết. Thứ nhất, do không có thị trường thứ cấp, thị trường này không cung cấp

cho người nắm giữ quyền chọn cơ hội bán quyền chọn cho một người khác trước

khi quyền chọn đáo hạn. Các quyền chọn được thiết kế để nắm giữ cho đến khi đáo

hạn, và rồi chúng sẽ được thực hiện hoặc để cho hết hiệu lực. Vì vậy, hợp đồng

quyền chọn có rất ít, thậm chí không có tính thanh khoản. Thứ hai, việc thực hiện

hợp đồng của người bán chỉ được đảm bảo bởi công ty môi giới kiêm kinh doanh.

Nếu người bán hoặc công ty thành viên của Hiệp hội các nhà kinh doanh quyền

chọn mua và quyền chọn bán bị phá sản, người nắm giữ quyền chọn coi như tổn

thất hoàn toàn. Thứ ba, phí giao dịch tư ơ ng đối cao, một phần cũng do hai nguyên

nhân kể trên.

Năm 1973, đã có một thay đổi mang tính cách mạng trong thế giới quyền

chọn. Sàn giao dịch Chicago Board of Trade (CBOT) – Sàn giao dịch lâu đời nhất

và lớn nhất về các Hợp đồng giao sau hàng hóa, đã tổ chức một sàn giao dịch dành

riêng cho giao dịch quyền chọn cổ phiếu. Sàn giao dịch này được đặt tên là Chicago

Board of Options Exchange (CBOE), mở cửa giao dịch quyền chọn mua vào ngày

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

KILOBOOKS.COM

Trang 8

26/04/1973 và giao dịch các hợp đồng quyền chọn bán trong tháng 06/1977. Vào

thời kỳ đó chủ yếu trao đổi các cổ phiếu thư ơ ng mạ i đơ n lẻ .

CBOE đã tạo ra một thị trường trung tâm cho các Hợp đồng quyền chọn.

Bằng cách tiêu chuẩn hóa các kỳ hạn và điều kiện của Hợp đồng quyền chọn, nó đã

làm tăng tính thanh khoản cho thị trường. Nói cách khác, một nhà đầu tư đã mua

hoặc bán quyền chọn trước đó có thể quay trở lại thị trường trước khi hợp đồng đáo

hạn và bán hoặc mua quyền chọn, và như vậy đã bù trừ vị thế ban đầu. Tuy nhiên,

quan trọng nhất CBOE đã bổ sung một trung tâm thanh toán đảm bảo cho người

mua rằng người bán sẽ thực hiện nghĩa vụ theo Hợp đồng. Vì vậy, không giống như

trên thị trường phi tập trung, người mua quyền chọn không còn phải lo lắng về rủi

ro tín dụng của người bán. Điều này khiến quyền chọn trở nên hấp dẫn đối với công

chúng.

Tiếp theo đó, thị trường chứng khoán Mỹ (AMEX) và thị trường chứng

khoán Philadelphia (PHLX) bắt đầu thực hiện giao dịch quyền chọn vào năm 1975,

thị trường chứng khoán Pacific (PSE) thực hiện giao dịch vào năm 1976. Khoảng

đầu thập niên 80, khối lượng giao dịch tăng lên nhanh chóng đến mức mà số lượng

cổ phiếu theo Hợp đồng quyền chọn bán hàng ngày vượt khối lượng giao dịch cổ

phiếu trên thị trường chứng khoán New York.

Năm 1982, quyền chọn bắt đầu giao dịch trên các hợp đồng giao sau với trái

phiếu chính phủ, và loại giao dịch này phát triển rất nhanh. Giao dịch trên thị

trường đấu giá mở, việc mua bán quyền chọn cung cấp rất nhiều công cụ để đầu cơ

và phòng hộ giá cho cộng đồng thư ơ ng mại. Sự thành công của hợp đồng quyền

chọn đã mở lối cho việc ra đời quyền chọn trên vô số các hàng hoá tiêu dùng, như

ngô, đậu nành và các sản phẩm khác.

Khi xã hội ngày càng phát triển, giao dịch quyền chọn ngày càng trở nên phổ

biến hơ n, lan rộng sang Anh, Brazil, Đức, Pháp, Nhật Bản, Singapore, Hồng Kông

và Australia. Việc toàn cầu hoá thị trường thế giới đã tạo ra nhu cầu liên kết điện tử

và thư ơ ng mại 24/24 trong ngày. Thị trường Mỹ đã đáp ứng nhu cầu này bằng cách

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

http://kilobooks.com

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN