Ứng Dụng Gis Phân Vùng Điều Kiện Lập Địa Thích Nghi Trồng Cây Sơn Tra Docynia Indica Trên Địa Bàn Tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

---------------------

TRẦN THỊ HẰNG

ỨNG DỤNG GIS PHÂN VÙNG ĐIỀU KIỆN LẬP ĐỊA

THÍCH NGHI TRỒNG CÂY SƠN TRA (DOCYNIA INDICA)

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA

Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên rừng

Mã số: 60.62.02.11

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦN QUANG BẢO

Hà Nội, 2014

i

LỜI CẢM ƠN

Luận văn thạc sĩ khoa học lâm nghiệp “Ứng dụng GIS phân vùng điều

kiện lập địa thích nghi cho trồng cây Sơn tra (Docynia indica) trên địa bàn

tỉnh Sơn La” được hoàn thành theo trương trình đào tạo cao học khóa 20 tại

Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam. Đến thời điểm này, luận văn đã hoàn

thiện, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu Nhà trường,

các thầy cô trong Khoa đào tạo sau đại học, các thầy cô giáo trực tiếp giảng

dạy đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Đặc biệt tác

giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Quang Bảo - người

hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn tác giả từ khi hình thành phát

triển ý tưởng đến xây dựng đề cương, phương pháp luận, tìm tài liệu và có

những chỉ dẫn khoa học quý báu trong suốt quá trình triển khai nghiên cứu và

hoàn thành đề tài.

Tôi xin cam đoan luận văn này do chính bản thân tôi thực hiện, các số

liệu, kết quả đảm bảo tính trung thực. Rất mong các độc giả sẽ góp ý thêm để

luận văn hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày 28 tháng 8 năm 2014

Tác giả

Trần Thị Hằng

ii

MỤC LỤC

Lời cảm ơn .........................................................................................................i

Mục lục..............................................................................................................ii

Danh mục các từ viết tắt.................................................................................... v

Danh mục các bảng .......................................................................................... vi

Danh mục các hình..........................................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................ 3

1.1. Trên thế giới............................................................................................... 3

1.1.1. Nghiên cứu phát triển cây Sơn tra........................................................... 3

1.1.2. Nghiên cứu phân vùng điều kiện lập địa................................................. 4

1.1.3. GIS và ứng dụng trong phân vùng điều kiện lập địa .............................. 9

1.2. Ở Việt Nam .............................................................................................. 11

1.2.1. Nghiên cứu phát triển cây Sơn tra......................................................... 11

1.2.2. Nghiên cứu phân vùng điều kiện lập địa............................................... 12

1.2.3. GIS và ứng dụng trong phân vùng điều kiện lập địa ............................ 16

Chương 2 MỤC TIÊU, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...... 18

2.1 . Mục tiêu nghiên cứu................................................................................ 18

2.1.1. Mục tiêu chung...................................................................................... 18

2.1.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 18

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 18

2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 18

2.3.1. Cách tiếp cận nghiên cứu ...................................................................... 18

2.3.2. Phương pháp ngoại nghiệp.................................................................... 19

2.3.3. Phương pháp nội nghiệp ....................................................................... 21

Chương 3ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC NGHIÊN CỨU........................................ 25

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên .................................................................... 25

3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 25

iii

3.1.2. Địa hình................................................................................................. 25

3.1.3. Tài nguyên đất....................................................................................... 26

3.1.4. Khí hậu, thuỷ văn .................................................................................. 28

3.1.5. Tài nguyên rừng .................................................................................... 29

3.1.6. Tài nguyên khoáng sản.......................................................................... 30

3.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội......................................................................... 31

3.2.1. Đặc điểm kinh tế ................................................................................... 31

3.2.2. Đặc điểm xã hội .................................................................................... 32

Chương 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ....................................................... 34

4.1. Đặc điểm sinh cảnh và phân bố tự nhiên của cây Sơn tra ....................... 34

4.1.1. Đặc điểm sinh cảnh của cây Sơn tra ..................................................... 34

4.1.2. Phân bố tự nhiên cây Sơn tra tại khu vực nghiên cứu .......................... 34

4.2. Các nhân tố sinh thái ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của cây Sơn tra.....37

4.2.1. Các nhân tố địa hình và thổ nhưỡng ..................................................... 37

4.2.2. Nhân tố khí hậu ..................................................................................... 39

4.3. Xây dựng bản đồ phân vùng lập địa thích nghi cho trồng cây Sơn tra tại

khu vực nghiên cứu......................................................................................... 43

4.3.1. Phân cấp thích nghi theo từng nhân tố sinh thái ................................... 43

4.3.2. Xây dựng bản đồ phân vùng thích nghi theo từng nhân tố sinh thái .... 45

4.3.3. Xây dựng bản đồ phân vùng lập địa thích nghi của cây Sơn tra .......... 49

4.4. Đánh giá độ tin cậy của bản đồ................................................................ 56

4.4.1. Sinh trưởng của Sơn tra tại các khu vực điều tra.................................. 56

4.4.2. Sản lượng của Sơn tra tại các khu vực điều tra..................................... 58

4.4.3. Đánh giá độ tin cậy của bản đồ............................................................. 60

4.5. Đề xuất quy hoạch trồng Sơn tra trên địa bàn tỉnh Sơn La...................... 62

4.5.1. Xác định diện tích đất chưa sử dụng..................................................... 62

4.5.2. Xây dựng bản đồ quy hoạch trồng cây Sơn tra..................................... 62

4.5.3. Đề xuất quy hoạch vùng trồng Sơn tra ................................................. 65

iv

KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ....................................................... 68

1. Kết luận ....................................................................................................... 68

2. Tồn tại ......................................................................................................... 68

3. Kiến nghị..................................................................................................... 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT Viết tắt Viết đầy đủ

1 DEM Mô hình số hóa độ cao

2 D1.3 Đường kính ngang ngực

3 Sản lượng quả trung bình/cây

4 M Tổng sản lượng quả trong ô tiêu chuẩn

5 N Cấp không thích nghi

6 n Số cây trong ô tiêu chuẩn

7 FAO Tổ chức nông lương liên hợp quốc

8 GIS Hệ thống thông tin địa lý

9 GPS Hệ thống định vị toàn cầu

10 Hvn Chiều cao vút ngọn

11 OTC Ô tiêu chuẩn

12 S1 Cấp rất thích nghi

13 S2 Cấp thích nghi trung bình

14 S3 Cấp ít thích nghi

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

4.1 Vùng phân bố tự nhiên của cây Sơn tra tại tỉnh Sơn La 35

4.2 Số liệu khí tượng trung bình năm của các trạm 39

4.3 Phân cấp thích nghi từng nhân tố sinh thái 44

4.4 Tỷ lệ diện tích từng cấp thích nghi theo độ cao tuyệt đối 46

4.5 Hệ số tầm quan trọng các nhân tố sinh thái 50

4.6 Điểm đánh giá tổng hợp của từng cấp thích nghi 51

4.7 Tỷ lệ diện tích của các cấp thích nghi toàn tỉnh Sơn La 52

4.8 Diện tích từng cấp thích nghi của các huyện 53

4.9 Sinh trưởng cây Sơn tra tại khu vực điều tra 57

4.10 Sản lượng quả Sơn tra tại khu vực điều tra 59

4.11 Điểm đánh giá chung của các OTC trên bản đồ 61

4.12 Phân tích bản đồ hiện trạng sử dụng đất 62

4.13 Diện tích đề xuất quy hoạch Sơn tra 63

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Tên hình Trang

4.1 Bản đồ phân bố tự nhiên của Sơn tra tại tỉnh Sơn La 36

4.2 Ảnh cây Sơn tra tại xã Làng Chếu, huyện Bắc Yên 37

4.3 Ảnh cây Sơn tra tại xã Ngọc Chiến, huyện Mường La 37

4.4 Biểu đồ lượng mưa trung bình năm 40

4.5 Biểu đồ nhiệt độ không khí trung bình năm 41

4.6 Biểu đồ độ ẩm không khí trung bình năm 41

4.7 Bản đồ độ cao tuyệt đối 42

4.8 Bản đồ độ dốc 42

4.9 Bản đồ độ dầy tầng đất 42

4.10 Bản đồ lượng mưa trung bình năm 42

4.11 Bản đồ nhiệt độ trung bình năm 42

4.12 Bản đồ độ ẩm trung bình năm 42

4.13 Phân vùng thích nghi theo độ cao tuyệt đối 45

4.14 Phân vùng thích nghi theo độ dốc 45

4.15 Phân vùng thích nghi theo độ dầy tầng đất 45

4.16 Phân vùng thích nghi theo lượng mưa trung bình năm 45

4.17 Phân vùng thích nghi theo nhiệt độ không khí 45

4.18 Phân vùng thích nghi theo độ ẩm không khí 45

4.19 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo độ cao 47

4.20 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo độ dốc 47

4.21 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo độ dầy tầng đất 47

4.22 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo lượng mưa 47

4.23 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo nhiệt độ không khí 47

4.24 Biểu đồ tỷ lệ diện tích cấp thích nghi theo độ ẩm không khí 47

4.25 Bản đồ phân vùng lập địa thích nghi của cây Sơn tra 51