Tục cưới xin của người giẻ triêng tại huyện phước sơn.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA LỊCH SỬ

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Đề tài:

TỤC CƢỚI XIN CỦA NGƢỜI GIẺ TRIÊNG

TẠI HUYỆN PHƢỚC SƠN

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Đức Việt Toàn

Chuyên ngành : Cử nhân Việt Nam học

Lớp : 12CVNH

Ngƣời hƣớng dẫn : Th.S Nguyễn Mạnh Hồng

Đà Nẵng, 04/2016

Lời cảm ơn

Sau một thời gian xâm nhập thực tế, nghiên cứu và xử lý tài liệu. Mặc

dù gặp nhiều khó khăn nhưng đến nay đề tài khóa luận tốt nghiệp của tôi cũng

đã hoàn thành. Bên cạnh sự nổ lực của bản thân, tôi còn nhận được sự giúp đỡ

từ nhiều nơi.

Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn giáo viên hướng dẫn – ThS.

Nguyễn Mạnh Hồng, người đã tận tình hướng dẫn theo sát tôi trong suốt quá

trình hoàn thành khóa luận.

Nhân đây tôi cũng xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo bộ

môn, ban chủ nhiệm khoa Lịch Sử của trường ĐHSP Đà Nẵng đã tận tình góp

ý để khóa luận có hướng đi đúng và tránh được nhiều thiếu sót.

Cuối cùng xin gời lời cảm ơn đến các cơ quan và các cô chú ở địa

phương đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi tìm kiếm tư liệu.

Do thời gian có hạn, nguồn tư liệu chưa thật đầy đủ nên không tránh

khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong được sự góp ý của thầy cô và các

bạn để khóa luận được hoàn chỉnh hơn.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2016

Sinh viên

Nguyễn Đức Việt Toàn

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................3

4. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................3

5. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................3

5.1. Nguồn tƣ liệu ................................................................................................3

5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................3

6. Đóng góp của đề tài .............................................................................................4

7. Cấu trúc của đề tài ..............................................................................................4

PHẦN NỘI DUNG ..................................................................................................5

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ HUYỆN PHƢỚC SƠN VÀ DÂN TỘC GIẺ

TRIÊNG...................................................................................................................5

1.1. Khái quát về huyện Phƣớc Sơn...................................................................5

1.1.1. Lịch sử hình thành huyện Phước Sơn ...............................................5

1.1.2. Điều kiên tự nhiên ............................................................................7

1.1.2.1. Vị trí địa lý.....................................................................................7

1.1.2.2. Địa hình.........................................................................................8

1.1.2.3. Khí hậu..........................................................................................8

1.1.2.4. Thủy văn ........................................................................................9

1.1.2.5. Thổ nhưỡng ...................................................................................9

1.1.2.6. Tài nguyên...................................................................................10

1.1.3. Điều kiện xã hội..............................................................................11

1.1.3.1. Cơ sở hạ tầng xã hội....................................................................11

1.1.3.2. Kinh tế .........................................................................................12

1.1.3.3. Giao thông...................................................................................13

1.1.3.4. Du lịch.........................................................................................14

1.1.3.5. Dân số và tình hình lao động.......................................................14

1.2. Khái quát về dân tộc Giẻ Triêng...............................................................15

1.2.1. Dân số và tình hình dân cư .................................................................15

1.2.2. Hoạt động kinh tế.................................................................................16

1.2.3. Quan hệ xã hội.....................................................................................18

1.2.4. Đặc điểm văn hóa.................................................................................20

1.2.4.1. Văn hóa vật chất............................................................................20

1.2.4.2. Văn hóa tinh thần ..........................................................................24

CHƢƠNG 2. TẬP QUÁN CƢỚI XIN TRUYỀN THỐNG CỦA NGƢỜI GIẺ

TRIÊNG Ở PHƢỚC SƠN ....................................................................................28

2.1. Hôn nhân của ngƣời Giẻ Triêng................................................................28

2.2. Những nguyên tắc trong hôn nhân ...........................................................31

2.2.1. Điều kiện đi đến hôn nhân ..................................................................31

2.2.2. Độ tuổi kết hôn.....................................................................................32

2.2.3. Củi cưới...............................................................................................33

2.2.4. Giấc mơ phong tục...............................................................................35

2.3. Tặng vật trong hôn nhân ...........................................................................36

2.3.1. Vòng cầu hôn.......................................................................................36

2.3.2. Tặng vật nhà gái cho nhà trai .............................................................37

2.3.3. Tặng vật nhà trai cho nhà gái .............................................................38

2.4. Quy trình hôn lễ của ngƣời Giẻ Triêng tại huyện Phƣớc Sơn ................38

2.4.1. Các nghi lễ trước ngày cưới ................................................................38

2.4.1.1. Lễ dạm hỏi (Kaơn).........................................................................39

2.4.1.2. Lễ hợp cẩn (Bla)............................................................................39

2.4.1.3. Lễ trình làng (Tava).......................................................................40

2.4.1.4. Lễ ra mắt họ hàng (Tahi)...............................................................41

2.4.1.5. Lễ từ bỏ nhà Rông (Cheo yen).......................................................41

2.4.2.Quy trình hôn lễ chính..........................................................................41

2.4.2.1. Lễ chuyển củi (ngày hỏi)................................................................42

2.4.2.2. Lễ xếp củi (ngày cưới) ...................................................................43

2.4.2.3. Tiếp đãi khách và tiệc cưới............................................................44

2.5. Những vấn đề liên quan sau hôn nhân .....................................................46

2.5.1. Cư trú sau hôn nhân............................................................................46

2.5.2. Về việc sinh con ...................................................................................47

2.5.3. Về việc lấy chồng lấy vợ khác..............................................................48

CHƢƠNG 3. NHỮNG BIẾN ĐỔI TRONG CƢỚI XIN NGÀY NAY VÀ MỘT

SỐ GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY NÉT ĐẸP TRONG CƢỚI XIN

CỦA NGƢỜI GIẺ TRIÊNG.................................................................................51

3.1. Những biến đổi trong phong tục cƣới xin ngày nay ................................51

3.1.1. Biến đổi về quan niệm hôn nhân.........................................................51

3.1.2. Biến đổi về quy tắc hôn nhân ..............................................................52

3.1.3. Biến đổi trong các nghi thức tổ chức đám cưới..................................54

3.2. Nguyên nhân của sự biến đổi.....................................................................55

3.2.1. Tác động của luật pháp .......................................................................55

3.2.2. Tác động bởi điều kiện kinh tế văn hóa xã hội và chính sách của

Đảng và Nhà nước .................................................................................................56

3.3. Giải pháp bảo tồn và phát huy các nét đẹp trong cƣới xin của ngƣời Giẻ

Triêng ở Phƣớc Sơn ..............................................................................................58

3.3.1. Giải pháp về nhận thức ......................................................................58

3.3.2. Giải pháp về cơ chế, chính sách .........................................................59

KẾT LUẬN............................................................................................................61

PHỤ LỤC...............................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................68

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Việt Nam là một quốc gia đa tộc người với sự có mặt của 54 thành

phần dân tộc người phân bố từ Bắc đến Nam, ngoài những nét chung, mỗi tộc

người còn có sắc thái văn hóa riêng, làm nên một nền văn hóa Việt Nam đa

dạng nhưng thống nhất.

Nói đến văn hóa của bất cứ dân tộc không thể không đề cập đến tập

quán cưới xin – một phong tục, nghi lễ đời người, đánh dấu bước mở đầu,

hình thành gia đình (tế bào của cộng đồng). Cưới xin chiếm một vị trí quan

trọng trong đời sống văn hóa Việt Nam nói chung và từng tộc người nói riêng,

trong đó có dân tộc Giẻ Triêng – một dân tộc thiểu số nhỏ trong số 54 dân tộc

Việt Nam, có nền văn hóa khá đa dạng và đặc sắc, trong đó tập quán cưới xin

là một sinh hoạt văn hóa hội tụ cả văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần.

Dân tộc Giẻ Triêng cư trú chủ yếu ở Kon Tum và các huyện miền núi

tỉnh Quảng Nam… ngoài nét chung về kinh tế làm nương rẫy, nhà cửa,... thì

người Giẻ Triêng ở mỗi nơi lại có nét sinh hoạt văn hóa mang sắc thái riêng.

Phước Sơn – một huyện miền núi tỉnh Quảng Nam – đây là mảnh đất

có nhiều người dân tộc Giẻ Triêng đang sinh sống bên cạnh người Kinh và

một số dân tộc khác. Giống như những địa phương khác và các dân tộc khác

trên đất nước Việt Nam, người dân tộc Giẻ Triêng ở huyện Phước Sơn đang

trong quá trình phát triển, giao lưu và hội nhập với nhiều nền văn hóa khác

điều đó đã làm thay đổi rất nhiều về văn hóa của người Giẻ Triêng. Tình trạng

văn hóa nội sinh của tộc người và những sắc thái văn hóa mới vô cùng đa

dạng cùng song song tồn tại là một thực tế. Những tác động của nền văn hóa

người Kinh hay còn gọi là Kinh hóa đã gây tác động không nhỏ đến văn hóa

nói chung cũng như trong phong tục cưới xin của người dân tộc Giẻ Triêng

nói riêng. Chính những đặc điểm này làm nên sự thay đổi văn hóa mà biểu

hiện rõ nét là tục cưới xin. Với mong muốn làm sáng tỏ những thay đổi trong

2

tục cưới hỏi của người Giẻ Triêng tôi đã chọn đề tài “Tục cưới xin của người

Giẻ Triêng tại huyện Phước Sơn.”

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Cưới hỏi là một chủ đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Đã có

nhiều sách, bài viết, tác phẩm, đề tài nghiên cứu khoa học, công trình nghiên

cứu của các học giả đề cập đến tục cưới xin của người Giẻ Triêng.

Công trình “Văn hoá Giẻ Triêng, Brâu ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn

Thị Ngân và Tô Thị Thu Trang năm 2009 đã đề cập đến nhiều vấn đề về dân

số, phấn bố dân cư, văn hóa truyền thống, thực trạng và cách bảo tồn nét đẹp

văn hóa của tộc người Giẻ Triêng và Brâu trong đó có lễ cưới xin của người

Giẻ Triêng. Tuy nhiên vấn đề phong tục cưới hỏi này vẫn chưa được khai thác

sâu và làm rõ một cách triệt để.

Bài viết “Phụng dựng lễ cưới của người Giẻ Triêng” trên tạp chí

nghiên cứu Lý Học Đông Dương đã khái quát về lễ cưới của người Giẻ

Triêng gồm có 2 phần là lễ hỏi và lễ cưới, cách trao đổi của hồi môn giữa hai

gia đình cô dâu và chú rể.

Công trình “Tục cưới hỏi của người Việt” của tác giả Bùi Xuân Mỹ,

Phạm Minh Thảo đã đề cập một cách khái quát về văn hóa và tục hôn nhân

của tất cả 54 dân tộc trên đất nước Việt Nam trong đó đề cập đến tục cưới xin

của người Giẻ Triêng.

Công trình “Cộng đồng các dân tộc Việt Nam” Nxb Giáo dục Việt Nam

có giới thiệu về người Giẻ Triêng và tục cưới xin của họ.

Ngoài ra còn có nhiều bài viết được đăng trên các tạp chí Dân tộc học,

Văn hóa nghệ thuật như bài “ Củi bắt chồng, chuột cưới vợ ở buôn Giẻ

Triêng” của tác giả Vinh Minh đăng trên tạp chí Dân tộc học năm 2013, hay

bài viết “Những tập tục đặc biệt trong hôn nhân của người Giẻ Triêng” của

tác giả Dương Thủy đăng trên tạp chí Văn hóa nghệ thuật năm 2012.