Tư tưởng dân chủ trong tác phẩm "nền dân trị mỹ" và giá trị hiện thời của nó.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

TƢ TƢỞNG DÂN CHỦ TRONG TÁC PHẨM

“NỀN DÂN TRỊ MỸ” VÀ GIÁ TRỊ HIỆN THỜI CỦA NÓ

Sinh viên thực hiện: Phạm Thị Trà Linh

Ngƣời hƣớng dẫn : T.S Dƣơng Đình Tùng

Lớp : 13SGC

Đà Nẵng tháng 5 năm 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn

khoa học của T.S Dương Đinh Tùng. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài

này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây.

Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung

khóa luận của mình.

Sinh viên thực hiện

Phạm Thị Trà Linh

LỜI CẢM ƠN

Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Bam giám hiệu, quý thầy cô, các phòng ban

của trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà Nẵng, đặc biệt là các thầy cô khoa Giáo

dục chính trị đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình thực hiện đề tài

khóa luận tốt nghiệp. Đồng thời, em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc

nhất đến thầy Dương Đình Tùng – người đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ để em hoàn

thành tốt khóa luận tốt nghiệp này.

Trong quá trình làm bài báo cáo khóa luận khó tránh khỏi sai sót, rất mong quý

Thầy, Cô thông cảm và bỏ qua. Ngoài ra do trình độ lý luận cũng như kinh nghiệm

thực tiễn còn nhiều hạn chế nên bài báo cáo không thể tránh khỏi những thiếu sót, em

rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô để em có cơ hội được học hỏi

thêm nhiều kinh nghiệm và bài báo cáo được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Sinh viên thực hiện

Phạm Thị Trà Linh

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu..............................................................................2

3. Mục đích và nhiệm vụ của khóa luận......................................................................3

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................................4

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu..............................................................4

6. Đóng góp của khóa luận............................................................................................4

7. Kết cấu của khóa luận...............................................................................................4

CHƢƠNG 1: ĐIỀU KIỆN VÀ TIỀN ĐỀ CHO SỰ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG

DÂN CHỦ CỦA ALEXIS DE TOCQUEVILLE........................................................5

1.1. Khái quát về Alexis de Tocqueville và tác phẩm “Nền dân trị Mỹ” ................5

1.1.1. Sơ lƣợc về Alexis de Tocqueville.....................................................................5

1.1.2. Cấu trúc và những nội dung chính trong tác phẩm “Nền dân trị Mỹ” ...10

1.2. Những điều kiện và tiền đề cho sự hình thành tƣ tƣởng dân chủ của Alexis

de Tocqueville ..............................................................................................................11

1.2. 1. Điều kiện kinh tế – xã hội .............................................................................11

1. 2. 2. Những tiền đề lý luận ảnh hƣởng đến Alexis de Tocqueville...................15

CHƢƠNG 2: NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA TƢ TƢỞNG DÂN CHỦ

TRONG TÁC PHẨM “NỀN DÂN TRỊ MỸ”VÀ GIÁ TRỊ HIỆN THỜI CỦA NÓ26

2.1. Dân chủ và biểu hiện của dân chủ trong xã hội Mỹ..........................................26

2.1.1. Khái niệm dân chủ .........................................................................................26

2.1.2. Những biểu hiện của dân chủ trong xã hội Mỹ ...........................................28

2.1.2.1. Hoạt động của các chính Đảng ...............................................................30

2.1.2.2. Tự do báo chí............................................................................................31

2.1.2.3. Đoàn thể chính trị ....................................................................................32

2.1.2.4. Sự thành lập các tổ chức xã hội dân sự .................................................35

2.2. Những nguyên tắc của tƣ tƣởng dân chủ Tocqueville .....................................41

2.2.1. Nguyên tắc “nhân dân tối thƣợng” ..............................................................41

2.2.2. Nguyên tắc tự do và bình đẳng .....................................................................46

2.4. Giá trị hiện thời của tƣ tƣởng dân chủ trong nên dân trị Mỹ..........................58

2.4.1. Tích cực ...........................................................................................................58

2.4.2 Những hạn chế.................................................................................................63

KẾT LUẬN ..................................................................................................................66

TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................68

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Ngày nay chế độ dân chủ được xem như một chế độ hữu ích mang lại sự phồn vinh

và tiến bộ cho các quốc gia trên toàn thế giới. Dân chủ giúp xã hội duy trì sự phát triển

bền vững đồng thời nó cũng là phương tiện cần thiết đảm bảo cho các nước tồn tại ổn

định và tránh khỏi sự nghèo đói và tụt hậu. Hiện nay, trong bối cảnh toàn cầu hóa dân

chủ ngày càng phát triển mạnh mẽ như một làn sóng ảnh hưởng đến hầu hết các quốc

gia, dân tộc trên thế giới.

Dân chủ và thực hiện dân chủ luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu trong xây

dựng chính quyền nhà nước của mọi quốc gia, dân tộc trên thế giới trong đó có Việt

Nam.

Có nhiều quan niệm, tư tưởng bàn về dân chủ nhưng tùy thuộc vào từng tình hình,

hoàn cảnh cụ thể của mỗi nước mà dân chủ có những đặc điểm và vai trò khác nhau.

Riêng ở Mỹ, dân chủ được coi là niềm tự hào, một giá trị mà người Mỹ thường đề cao

trong các cuộc đối thoại chính trị. Nền dân chủ Mỹ, với lịch sử cùng sức mạnh và cả

những mặt hạn chế của nó, cũng là đối tượng nghiên cứu đầy sự hấp dẫn đối với các

nhà chính trị học trên khắp thế giới. Một trong những nghiên cứu như thế là cuốn sách

có nhiều ảnh hưởng của Alexis de Tocqueville, "De la démocratie en Amérique" (hai

tập in năm 1835 và 1840).

Bên cạnh những triết gia vĩ đại của nhân loại như J.Locke, Montesqueu, J.J.

Rousseau, J. S. Mill.V.V. thì tên tuổi của A.Tocqueville cũng không kém phần nổi bật

Trong mọi cuộc thảo luận về chính trị học hiện đại, ông luôn được xem trọng

bên cạnh những nhân vật tiêu biểu của thế kỉ XIX – đầu XX: Auguste Comte,

Max Weber, John Stuart Mill, Karl Marx.v.v.

Tư tưởng dân chủ của A. Tocqueville trong tác phẩm "Nền dân trị Mỹ" vừa ra đời

đã tạo ra tiếng vang vô cùng to lớn. Tác phẩm nhận được sự đánh giá cao của giới học

giả đương thời và sau này. Bỡi lẽ những giá trị của tư tương dân chủ ấy không chỉ góp

phần to lớn cho sự phát triển dân chủ trong xã hội của nước Mỹ mà còn ảnh hưởng rất

nhiều đến tư tưởng, tình cảm dân chủ của một số quốc gia phương Tây khác. Ngoài ra,

“Nền dân trị Mỹ” còn chứa đựng nhiều giá trị tiến bộ mà cho đến nay vẫn đang nhận

được sự quan tâm và bàn luận rất nhiều của mọi tầng lớp trí thức như: những giá trị về

2

dân chủ, về công bằng, về tự do, về tổ chức kiểm soát quyền lực nhà nước, những tư

tưởng về các thiết chế xã hội.v.v. từ đó có thể thấy nghiên cứu về tư tưởng dân chủ

trong tác phẩm “Nền dân trị Mỹ” và những giá trị của nó là một xu thế nổi bật trên

toàn thế giới.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, vấn đề đi lên xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội

chủ nghĩa ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế thì việc “nhìn lại mình” không đơn thuần

chỉ là nghiên cứu lại những giá trị cốt lõi trong kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin

mà còn phải nhìn vào nền tri thức của nhân loại, từ đó chắt lọc ra những tinh hoa,

những giá trị tích cực nhằm phục vụ cho công cuộc xây dựng thành công xã hội chủ

nghĩa.

Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, việc nghiên cứu tư tưởng của Tocqueville nói chung

và nghiên cứu tư tưởng dân chủ của ông nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế và chỉ mới

được quan tâm gần đây khi tác phẩm Nền dân trị Mỹ được xuất bản bằng tiếng Việt.

Do đó, các công trình nghiên cứu về tư tưởng dân chủ của Tocquevill chưa nhiều và

chưa thật sự sâu sắc.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn vấn đề “Tư tưởng dân chủ trong tác phẩm

Nền dân trị Mỹ và giá trị hiện thời của nó” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Trên thế giới, những công trình nghiên cứu về Tocqueville đã có rất nhiều, chủ yếu

là tài liệu tiếng Anh và tiếng Pháp. Còn ở Việt Nam, A. Tocqueville dường như vẫn là

một cái tên khá lạ lẫm, các bài nghiên cứu về tư tưởng dân chủ của ông rất ít. Chỉ có

một số bài viết, công trình nghiên cứu về A. Tocqueville như: Chế độ dân chủ – Nhà

nước và xã hội, Phạm Văn Trường dịch, Nxb Tri thức cũng đề cập đến Tocqueville

cùng những đánh giá của ông về nền dân chủ.

Trong công trình do Vũ Dương Ninh chủ biên (2010), Lịch sử văn minh thế giới –

tái bản lần thứ mười hai, Nxb Giáo dục Việt Nam. Tocqueville được đánh giá là một

nhà chính trị học nghiên cứu về quyền con người và cơ cấu tổ chức của nhà nước, đặc

biệt là nhà nước dân chủ với tiên đoán: “trào lưu dân chủ thế kỉ XIX là không thể

dập tắt được”.

3

Tác giả Đoàn Thị Quý trong đề tài luận văn thạc sĩ “Triết học chính trị phương Tây

hiện đại” bảo vệ năm 2012 tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại

học Quốc gia Hà Nội nhận định Tocqueville là một nhà tư tưởng thuộc trường phái

chủ nghĩa tự do cổ điển.

Trong luận văn thạc sĩ “Tư tưởng triết học chính trị của A.Tocqueville trong tác

phẩm Nền dân trị Mỹ” bảo vệ năm 2014 tác giả Bùi Đức Kiên cũng đã đề cập nhiều

vấn đề về tư tưởng chính trị của A. Tocqeville nói chung cũng như tư tưởng dân chủ

nói riêng. Đồng thời luận văn cũng chỉ ra giá trị của những tư tưởng ấy trong lịch sử

phát triển của nước Mỹ và các nước phương Tây trong bối cảnh lịch sử đương thời.

Đặc biệt, tác phẩm “Nền dân trị Mỹ” được dịch giả Phạm Toàn chuyển ngữ sang

tiếng Việt do Nxb Tri thức xuất bản lần đầu năm 2006 tái bản năm 2009, 2013 là công

trình đầu tiên của Tocqueville được xuất bản ở Việt Nam. Đây là tác phẩm nổi tiếng

nhất của ông. Ngoài tác phẩm gốc được dịch sang tiếng Việt, còn có bài viết của nhà

nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn: A.Tocqueville và sự trầm tư về nền dân trị được viết

năm 2006 với tư cách là lời giới thiệu về tổng quan tác phẩm được đăng tải trên một số

website và sau đó được in trong phần đầu của tập sách Nền dân trị Mỹ. Trong bài

viết, Bùi Văn Nam Sơn đã khái quát được một số những nội dung lớn và trọng tâm mà

Tocqueville đã trình bày trong tác phẩm.

Tóm lại, trên thế giới Tocqueville đã và đang được nhiều học giả nghiên cứu nhưng

ở Việt Nam sự hiểu biết về ông còn rất mờ nhạt. Cho đến nay, ở Việt Nam chưa có

một công trình chuyên biệt nào nghiên cứu chuyên sâu và có tính hệ thống về tư tưởng

dân chủ của Tocqueville nói chung và tác phẩm "Nền dân trị Mỹ" nói chung.

3. Mục đích và nhiệm vụ của khóa luận

Mục đích: Từ việc làm rõ tư tưởng dân chủ của A.Tocqueville thể hiện trong tác

phẩm "Nền dân trị Mỹ", chỉ ra những giá trị của nó đối với sự phát triển của nước Mỹ

nói riêng và nhân loại nói chung.

Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích trên, khóa luận có các nhiệm vụ sau:

- Thứ nhất, làm rõ những điều kiện và tiền đề ra đời của tư tưởng dân chủ của

A.Tocqueville và tác phẩm "Nền dân trị Mỹ".