Từ sự xướng hoạ giữa Lê Quý Đôn với sứ giả Triều Tiên, suy ngẫm về văn học đi sứ Đông á

TRIET HOC, SO 6 (229), THANG 6-2010

TursurxurdNG HOA GIITA LE QUY DON vdi SUTGIA TRIEU TIEN,

SUY NGAM VE VAN HOC DI SU* DONG A

LifiU TRifiU HANH •'

Sau khi trinh bay mgt cdch vdn tdt npi dung xUdng hog vdn thd gida Le Quy Don vdi dodn

sd gid Triiu Tien - Hdng Khdi Hy tgi kinh do nhd Thanh (Bac Kinh) ddi Cdn Long ndm thd 26

(1760). tdc gid da trinh bay nhiing suy tU cua minh ve vdn hgc di sd, ve khd ndng vd trien vpng

cua viec nghien cdu vdn hgc di sd Dong A, ve vai trd cua vdn tha chd Hdn vdi quan he ngogi

giao giiia cdc nUdc trong khu vUc ndy.

1. Trong ngoai giao qua lai gifla cac

nfldc Ddng A, tfl Minh Thanh trd lai day,

da the hien dly du truyen thd'ng thi phu

Td truyen. Dfldi sfl ban ehe eua the che

thfldng mai trieu cd'ng, cd hdi tiep xuc trflc

tiep eua sfl gia cac nfldc Ddng A dfldng

nhfl chi cd trong sfl quan eiia Ble Kinh.

Dieu dd da tao nen nhflng trai nghiem

hiem cd dd'i vdi cac nha tri thflc, va tren

phfldng dien van hgc sif, mdi ndi tfl lflu gifl

nhflng ghi chep dee dao ciia rieng minh.

Vl nhfl, sfl xfldng hga gifla Phung Khac

Khoan vdi sfl gia Trieu Tien Ly Toai

Quang da trd thanh chii de dam dao say

sfla cua cae nha tri thflc hai nfldc Viet

Nam va Tridu Tien, gidi hge thuat ngay

nay cung quan tam nhidu vd nd. Trong

thdi gian di sfl nha Thanh, Le Quy Ddn da

xay dflng tinh hflu nghi td't dep vdi doan

sfl gia Trieu Tien Hdng Khai Hy, thd chfl

Han cung trd thanh chu de ban luan ciia

ddi ben, iam tang them cd hdi hieu biet

trflc tiep de hai ben tim hieu lan nhau.

Bai viet nay lay sfl xfldng hga gifla Le Quy

Ddn va cac van nhan Tridu Tien iam dd'i

tfldng xem xet, tim hieu vd van de nay,

ddng thdi nglm nghi them ve kha nang

nghien cflu van hgc di sfl cua Ddng A.

2. Ddi Can Long nam thfl 26 (1760,

Canh Thin, nam thfl 21 nien hieu Canh

Hflng), tai Ble Kinh, Le Quy Ddn cung

vdi chinh sfl Tran Huy, phd sfl Trinh

Xuan Thu, Trin Nhat Xfldng da xfldng

hga, ngam vinh cung vdi Yen hanh sfl

Hdng Khai Hy trong sd quan Hdng Lfl. Le

Quy Ddn cd ndi ve sfl kien nay trong Kien

van tieu luc(l) nhfl sau:

"... Cud'i nam Canh Thin ddi Canh

Hflng, ke hen nay eung vdi Trin Huy

Mat, Trinh Xuan Thu tham gia bfla tiec

ta't nien, ed gap sfl ban la Hdng Khai Hy,

Trieu Vinh Tien, Ly Vi d sd quan Hdng

Ld, trai chieu mdi nhau ngdi, dung gily

but de ndi chuyen vdi nhau, nhan giao

tinh td't dep, sau khi trd vd chd d cua

minh, hg lien lenh hai vi thieu khanh

dem thd vat tdi tang. Nam mdi lai sai ba

ngfldi eon eua minh la Hdng Toan Hd'i,

Trieu Quang Quy, Ly Thieh Phfldng tdi

tham, chung tdi d lai kinh hai thang, thfl

tfl qua lai, dai khai ddu td't dep ca.

Bflc thfl dem giao thfla viet: "Tflng

xem dia dd va kinh sach ma biet tdi quy

(*) Pho giao sU, Vien Van Triet, Vien Nghien ciiu

Trung Udng Dai Loan. (1) Xem: Le Quy Don. Kien vdn tieu luc.

31