Tư liệu mới về mối quan hệ rumani - mĩ trong thập niên 70 của thế kỉ xx

TU* Ufu A/IOI V€ MOI QUnN H€ RUMnNI - AAI

TRONG THRP NI€N 70 CUR THCKI XX

PGS.TS. Dao Tuan Thanh

Khoa Lich sie - Trwang Dai hpc Supham Hd Ngi

1. Trong thdi ki dien ra cugc Chien

tranh Lanh (1947 - 1989), cude ddi ddu giiia

hai cue Xd - Mi, giira hai he thdng xa hdi ddi

lap nhau - xa hdi chii nghia (XHCN) vd tu

bdn chu nghia (TBCN) da khien cho bdu

khdng khi chfnh tri vd quan he qudc te the

gidi ludn ludn d trong tinh trang cang thang,

ddi nghich, keo theo bao ban thu, ldi keo

phdn cdn lai cua the gidi vdo vdng xody ciia

cude ddu tranh cd tfnh chat "sdng cdn" giira

hai phe. Trong ban bdn thdp nien dd, cd Lien

Xd va MT deu tim kiem trong hang ngQ ddi

phuang nhirng "con ngua thdnh Toroa",

diing nhieu each tiep can khac nhau hdng

lam suy yeu ddi phuong. Vd ciing trong bdi

canh nhu vdy, nhiing qudc gia nhd be cilng

phai tim ra phuang thirc ngoai giao thfch hgp

hdng bao ve lgi feh dan tgc, quyen lgi eua

dat nudc sao cho hieu qud nhdt, tdt nhat. Tir

each dat van de nhu vay, bai viet nay mudn

dua ra mdt vf du minh hga trong ddi sdng

quan he qudc te duong dai, dd la trudng hgp

ciia Rumani - mdt nudc thudc phe XHCN -

da biet each tan dung tdi da nhirng yeu td

thudn lgi "nhd nhoi. ft di" trong mdi quan he

ddi ddu giira hai sieu cudng (Lien Xd va MT)

dl khdng dinh "ban sac" cua minh tren san

khdu chinh trj thi gidi trong thdi ki tdn tai

ciia cuoc Chiln tranh Lanh.

Sau khi cugc Chien tranh Lanh ket thuc

hai thdp ki, viec cdng bd dan nhii'ng tu lieu

luu trQ cua Rumani va MT' da gdp phdn ven

len buc man bi mat cua eudc ddi ddu giua hai

sieu cudng Xd - MT trong ban 40 nam cua

the ki XX. Trong sd tap chi Historia (Lich

sir, sd 89, nam IX, thdng 5 nam 2009), qua

khai khdc kho luu trQ cua Rumani, tien sT

Constantin Moraru da cho cdng bd phdn thu

nhat cua bai viet cd nhan de: "Bucarest -

Sinaia (2-3 thdng 8 ndm 1975). Nhieng cupc

hpi ddm giiea Ceause'§cii - Ford" (I)

(Bucure§ti - Sinaia (2- 3 august 1975).

Convorbirile Ceause§cu - Ford (1) dang trong

muc "Cdc tu lieu qui hiem" (Documente

inedite) da cung cap cho ngudi dgc nhieu

thdng tin thii vi. Theo nha nghien cuu

Constantin Moraru: "Cdc tu lieu heu trie tgi

Trung tdm lim trie Quoc gia Rumani da

khdng dinh tinh xdc thuc cua phdn ldn cdc tu

lieu md Bp Ngogi giao Mi cong bo ndm

2008"^. Trong ndi dung bdi vilt nay chiing

Nam 2008, Bg Ngoai giao MT da cong b6 mgt s6 tu

lieu lien quan den giai doan earn quyen ciia cac T6ng

thong Nixon va Ford, trong do bat mi mgt phin nhung

dieu ma du luan MT va thi gioi chua duoc bilt vl mdi

quan he MT - Rumani trong giai doan 1973 - 1974.

" Constantin Moraru, Bucure^li - Sinaia (2 - 3 august

1975).Convorbirile Ceause^cu - Ford (1) (Bucarest -

Sinaia (2 - 3 thang 8 nam 1975). NhCmg cuoc hgi dam

giua Ceause5cu - Ford), trong Historia, s6 89, nam

IX, thang 5 nam 2009, tr. 3 - 8 (tilng Rumani).

Constantin Moraru, s.d.d, tr. 4.