Trí thức Hà Nội trong cuộc vận động yêu nước thập niên đầu thế kỷ XX

C

hˆa c„ mÈt thÍi k˙ nµo trong lfich

sˆ mµ ch›nh quy“n trung ˆ¨ng l¹i

c„ t«m nh×n khai mÎ v“ ngo¹i thˆ¨ng nhˆ

thÍi k˙ c¸c chÛa Nguy‘n Î ßµng Trong,

l«n Æ«u ti™n trong lfich sˆ mµ ch›nh quy“n

trung ˆ¨ng ÆÆt s˘ tÂn vong cÒa ch›nh

quy“n m×nh chÒ y’u n¨i ngo¹i thˆ¨ng ch¯

kh´ng ph¶i n¨i n´ng d©n, vµ cÚng chˆa c„

thÍi k˙ nµo mµ bang giao quËc t’ ƈÓc

ch›nh quy“n trung ˆ¨ng coi tr‰ng vµ ƈÓc

mÎ rÈng nhˆ thÍi k˙ nµy. Ch›nh v× vÀy,

thˆ¨ng m¹i ßµng Trong sÌm bÔng ph¸t

m¹nh mœ, vµ thˆ¨ng c¶ng HÈi An ƈÓc coi

lµ cˆa ng‚ quan tr‰ng nh t cÒa ßµng

Trong vÌi th’ giÌi b™n ngoµi. HÈi An vÌi

mÈt vfi tr› giao thˆ¨ng quËc t’ thuÀn lÓi

sÌm trÎ thµnh thˆ¨ng c¶ng lÌn nh t ßµng

Trong thÍi k˙ c¸c chÛa Nguy‘n vµ cÚng lµ

thˆ¨ng c¶ng lÌn nh t ß¹i Vi÷t thÍi k˙ nµy.

Thˆ¨ng c¶ng nµy Æ· Æ„ng g„p cho ng©n

s¸ch nhµ nˆÌc nguÂn tµi thu’ lÌn, giÛp

ch›nh quy“n chÛa Nguy‘n c„ ƈÓc nguÂn

tµi ch›nh lÌn Æ” x©y d˘ng qu©n ÆÈi, cÒng

cË ch›nh quy“n chËng ch‰i ƈÓc vÌi h‰

Trfinh ßµng Ngoµi. Cho n™n, tı sÌm HÈi

An c„ vfi tr› ÆÆc bi÷t quan tr‰ng trong con

mæt h‰ Nguy‘n Î Æ©y. H¨n th’ n˜a, v“

mÆt qu©n s˘ cfln lµ mÈt y’t h«u cÒa ßµng

Trong. V× t«m quan tr‰ng cÒa n„ mµ chÛa

Nguy‘n Æ· sÌm cho thi’t lÀp bÈ m¸y qu¶n

l˝ Î g«n c¸c thˆ¨ng c¶ng nhˆ HÈi An, ßµ

N½ng vÌi Æ«y ÆÒ c¨ c u c¶ v“ kinh t’,

ch›nh trfi, qu©n s˘ vµ ngo¹i giao, Æ„ lµ

Dinh tr n Thanh Chi™m. Cho n™n, khi

nghi™n c¯u bÈ m¸y qu¶n l˝ ngo¹i thˆ¨ng Î

Æ©y chÛng ta ph¶i xem x–t mËi quan h÷

gi˜a c¸c c¨ c u qu¶n l˝ vµ vÀn hµnh gi˜a

c¸c thˆ¨ng c¶ng vÌi trung t©m ch›nh trfi￾qu©n s˘ Î Qu¶ng Nam lµ Dinh tr n Thanh

Chi™m vµ nh×n nhÀn bÈ m¸y qu¶n l˝ ngo¹i

thˆ¨ng Î Æ©y vÌi tˆ c¸ch lµ mÈt h÷ thËng

c¨ c u kinh t’ - ch›nh trfi - qu©n s˘, vÌi mËi

li™n h÷ chÆt chœ gi˜a dinh tr n Thanh

Chi™m vµ c¸c c¶ng thfi.

I. MËi quan h÷ gi˜a Dinh tr n Thanh

Chi™m vÌi c¸c c¶ng thfi

Ngay sau khi Nguy‘n U´ng bfi DÙc

* Dˆ¨ng V®n Huy, Vi÷n Nghi™n c¯u ß´ng Nam ¸

qu¶n l˝ ngo¹i th÷¨ng

cÒa ch›nh quy“n Ƶng trong

th’ k˚ XVII - XVIII

D÷¨ng V®n Huy*