Trào lưu chủ tình trong văn học Việt Nam thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX qua thơ Nôm Hồ Xuân Hương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn | 44

TRÀO LƯU CHỦ TÌNH TRONG VĂN HỌC VIỆT NAM THẾ KỶ XVIII

ĐẦU THẾ KỶ XIX QUA THƠ NÔM HỒ XUÂN HƯƠNG

Hoàng Thị Tuyết Mai, Vũ Thị Ngọc

Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Giai đoạn thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX là thời kì phát triển rực rỡ của văn học Việt Nam. Nhìn từ

góc độ nhân học văn hóa có thể nói đây là thời kỳ văn học lấy con ngƣời tự nhiên, phàm trần làm

đối tƣợng thể hiện. Đề cao tình cảm, bộc bạch những cảm xúc đa dạng, phong phú, có màu sắc cá

nhân, thầm kín, riêng tƣ thay vì các lý tƣởng thành ý, chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên

hạ của con ngƣời xã hội, con ngƣời cộng đồng. Trào lưu chủ tình là cách gọi mang hàm nghĩa đề

cao cảm xúc, tình cảm một cách có ý thức, có cơ sở triết học. Trào lưu chủ tình trong văn học

thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX là một khái niệm sử dụng theo nghĩa ƣớc lệ, nhằm định danh một

xu hƣớng văn học chiếm vị trí nổi bật nhất, làm nên thành tựu quan trọng nhất của văn học giai

đoạn này: trào lƣu văn học đề cao tình (emotions, feelings, cantiment). Trào lưu chủ tình gợi ra

một hƣớng nghiên cứu mới trong tiến trình văn học trung đại, đặc biệt là thế kỉ XVIII – đầu thế

kỉ XIX. Trong phạm vi bài viết này chúng tôi tìm hiểu thơ Nôm Hồ Xuân Hƣơng dƣới ánh sáng

của Trào lƣu chủ tình.

Từ khóa: văn học, trào lưu chủ tình, thất chủ tình, nhân học văn hóa, thơ Nôm Hồ Xuân Hương

Giai đoạn thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX là

thời kì phát triển rực rỡ của văn học Việt

nam. Nếu nhìn từ góc độ nhân học văn hóa có

thể nói đây là thời kỳ văn học lấy con ngƣời

tự nhiên, phàm trần làm đối tƣợng thể hiện.

Đề cao tình cảm, bộc bạch những cảm xúc đa

dạng, phong phú, có màu sắc cá nhân, thầm

kín, riêng tƣ thay vì các lý tƣởng thành ý,

chính tâm, tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên

hạ của con ngƣời xã hội, con ngƣời cộng

đồng. Văn học giai đoạn này đƣợc PGS.TS

Trần Nho Thìn gọi là Trào lưu chủ tình – tức

là cách gọi mang hàm nghĩa đề cao cảm xúc,

tình cảm một cách có ý thức, có cơ sở triết

học. Trào lƣu chủ tình gợi ra một hƣớng

nghiên cứu mới trong tiến trình văn học trung

đại, đặc biệt là thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX.

Trong phạm vi bài viết này chúng tôi tìm hiểu

thơ Nôm Hồ Xuân Hƣơng dƣới ánh sáng của

Trào lƣu chủ tình.

HỒ XUÂN HƢƠNG VỚI TRÀO LƢU

CHỦ TÌNH

Hồ Xuân Hƣơng là một hiện tƣợng độc đáo

trong văn học Việt Nam. Thơ Nôm của Hồ

Xuân Hƣơng là mảng văn học thú vị và hấp

dẫn. Lâu nay, nhiều nhà nghiên cứu dành giấy



Tel: 0986222413

bút cho mảng thơ độc đáo của thiên tài kĩ nữ

này. Các tác giả: Đông Châu Nguyễn Hữu

Tiến, Nguyễn Văn Hạnh, Văn Tân, Xuân

Diệu, Nguyễn Đức Bính, Chế Lan Viên, Vũ

Đức Phúc, Trần Thanh Mại, N.I. Niculin, Lê

Trí Viễn… đã giải mã những tín hiệu nghệ

thuật ở những khía cạnh khác nhau và đạt

đƣợc những thành công nhất định. Tuy vậy,

tiếp cận thơ Nôm của Hồ Xuân Hƣơng từ góc

độ nhân học văn hóa là một hƣớng đi hoàn

toàn mới. Gần đây, tác giả luận văn thạc sĩ

Trần Thị Hƣơng có đi theo hƣớng nghiên cứu

này nhƣng chƣa hình dung Hồ Xuân Hƣơng

trong mạch chung của trào lƣu chủ tình. Vì

vậy tìm hiểu thơ Nôm của Hồ Xuân Hƣơng

dƣới ánh sáng của Trào lưu chủ tình chúng tôi

hi vọng phát hiện ra những nét mới trong sáng

tác của Bà.

Trào lưu chủ tình trong văn học thế kỷ

XVIII đầu thế kỷ XIX là một khái niệm sử

dụng theo nghĩa ƣớc lệ, nhằm định danh một

xu hƣớng văn học chiếm vị trí nổi bật nhất,

làm nên thành tựu quan trọng nhất của văn

học giai đoạn này: Trào lƣu văn học đề cao

tình (emotions, feelings, cantiment), tức thiên

về xúc cảm thay vì lý trí tỉnh táo của nhà Nho

truyền thống [1, tr 548].

MÔ TẢ TRÀO LƢU CHỦ TÌNH