Trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG THU THỦY

TRÁCH NHIỆM CHỨNG MINH VI PHẠM

HÀNH CHÍNH CỦA NGƯỜI CÓ THẨM QUYỀN

XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. Hồ Chí Minh, Năm 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG THU THỦY

TRÁCH NHIỆM CHỨNG MINH VI PHẠM

HÀNH CHÍNH CỦA NGƯỜI CÓ THẨM QUYỀN

XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và luật hành chính

Mã số: 60380102

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Cảnh Hợp

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2016

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài là công trình do chính tác giả tìm hiểu, nghiên cứu và thực hiện

dưới sự hướng dẫn của thầy PGS.TS. Nguyễn Cảnh Hợp. Những nội dung và

ý tưởng của các tác giả khác trong các tài liệu tham khảo đều được trích dẫn

theo đúng quy định. Nội dung của công trình này không sao chép bất kỳ luận

văn hay bất kỳ tài liệu nào. Tác giả chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính trung

thực của đề tài.

Người viết

Dương Thu Thủy

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1

CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM CHỨNG MINH

TRONG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH ......................................... 5

1.1 Khái niệm chứng minh, ý nghĩa của chứng minh vi phạm hành chính

trong xử phạt vi phạm hành chính .............................................................. 5

1.1.1 Khái niệm chứng minh vi phạm hành chính ........................................... 5

1.1.2 Chứng cứ trong xử phạt vi phạm hành chính ......................................... 8

1.1.3 Ý nghĩa của chứng minh vi phạm hành chính trong xử phạt vi phạm

hành chính .................................................................................................... 10

1.2. Khái niệm và ý nghĩa của trách nhiệm chứng minh vi phạm hành

chính của người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính ................ 11

1.2.1 Khái niệm trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có

thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính ...................................................... 11

1.2.2 Ý nghĩa của trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có

thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính ...................................................... 13

1.3 Nội dung trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính của người có

thẩm quyền trong xử phạt vi phạm hành chính ....................................... 13

1.3.1. Chứng minh hành vi vi phạm hành chính đã thực hiện (hành vi cụ thể

đã thực hiện, thời gian, địa điểm, công cụ, phương tiện, hậu quả) ............... 14

1.3.2. Chứng minh chủ thể thực hiện hành vi vi phạm (cá nhân, tổ chức vi

phạm, lỗi của chủ thể vi phạm, động cơ, mục đích vi phạm) ......................... 17

1.3.3. Chứng minh biện pháp trách nhiệm hành chính cần áp dụng (hình thức

và mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm) .............................. 19

1.4. Quá trình chứng minh ......................................................................... 24

1.4.1. Xác minh ............................................................................................ 25

1.4.2. Thu thập chứng cứ .............................................................................. 30

1.4.3. Đánh giá chứng cứ ............................................................................. 34

1.4.4. Áp dụng quy định pháp luật đối với chủ thể vi phạm .......................... 35

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN TRÁCH NHIỆM CHỨNG

MINH VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN

THIỆN ........................................................................................................ 38

2.1. Hạn chế, bất cập trong các quy định của pháp luật về trách nhiệm

chứng minh vi phạm hành chính ............................................................... 38

2.1.1. Về nghĩa vụ chứng minh ..................................................................... 38

2.1.2. Về chứng cứ ........................................................................................ 40

2.1.3. Về xác minh chứng cứ......................................................................... 42

2.1.4. Về thu thập chứng cứ .......................................................................... 43

2.1.5. Về đánh giá chứng cứ ......................................................................... 44

2.1.6. Về chứng minh chế tài cần áp dụng .................................................... 44

2.2. Hạn chế về thực tiễn xác minh, thu thập, đánh giá chứng cứ của

người có thẩm quyền .................................................................................. 45

2.2.1. Về xác minh chứng cứ......................................................................... 45

2.2.2. Về thu thập chứng cứ .......................................................................... 48

2.2.3. Về đánh giá chứng cứ ......................................................................... 49

2.3. Các kiến nghị nhằm hoàn thiện trách nhiệm chứng minh vi phạm

hành chính của người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính ....... 51

2.3.1. Hoàn thiện nguyên tắc về trách nhiệm chứng minh ............................ 51

2.3.2. Bổ sung và cụ thể hóa các quy định về nghĩa vụ chứng minh, thu thập

chứng cứ, đánh giá chứng cứ, áp dụng pháp luật ......................................... 53

2.3.3. Năng cao kỹ năng xác minh, thu thập, đánh giá chứng cứ của người có

thẩm quyền. .................................................................................................. 56

2.3.4. Bảo đảm các điều kiện thu thập chứng cứ .......................................... 57

KẾT LUẬN ................................................................................................. 59

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 61

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 đã có những điểm mới, tiến

bộ, thể hiện rõ quan điểm của Nhà nước về đảm bảo quyền tự do của con

người, quyền công dân. Một trong những điểm mới so với Pháp lệnh Xử lý vi

phạm hành chính là nguyên tắc “Người có thẩm quyền xử phạt có trách nhiệm

chứng minh vi phạm hành chính. Cá nhân, tổ chức bị xử phạt có quyền tự

mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp chứng minh mình không vi

phạm hành chính” được quy định tại điểm đ khoản 1 điều 3 Luật Xử lý vi

phạm hành chính.

Đây là nguyên tắc vô cùng dân chủ, thể hiện tính chất tiến bộ theo

hướng đề cao việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong xử phạt vi

phạm hành chính, bảo đảm việc xử phạt đúng người, đúng hành vi, đúng pháp

luật, nó chính là “suy đoán không có lỗi” hay “suy đoán vô phạm” như “suy

đoán vô tội” trong tố tụng hình sự1

.

Nếu được triển khai thực hiện nghiêm trong thực tiễn, nguyên tắc này

sẽ góp phần đảm bảo sự công minh, khách quan trong các quyết định xử lý vi

phạm hành chính; hạn chế được sự tùy tiện, nhũng nhiễu của người có thẩm

quyền trong xử lý vi phạm hành chính; đảm bảo quyền con người, quyền công

dân. Tuy nhiên, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Xử lý vi phạm hành

chính chưa thể hiện nội dung hướng dẫn thực hiện nguyên tắc chứng minh

trong xử lý vi phạm hành chính và ngay cả trong trình tự thủ tục xử lý vi

phạm hành chính trong Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng chưa thể hiện

giai đoạn chứng minh của người có thẩm quyền.

Do đó, đề tài nghiên cứu trách nhiệm chứng minh vi phạm hành chính

của người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính nhằm phân tích trách

nhiệm chứng minh của người có thẩm quyền trong xử phạt vi phạm hành

chính và đề xuất cơ chế đảm bảo thực hiện trách nhiệm chứng minh trong

thực tiễn xử lý vi phạm hành chính.

1

Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên), (2015), Bình luận khoa học Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, NXB.

Đại học Quốc gia TP HCM, TPHCM, tr.98.